Οι θαμώνες του καφενείου «Λεσχίδιον», επί της Αγίου Ανδρέου βγαίνουν στο πεζοδρόμιο και χειροκροτούν την ηλεκτροκίνητη άμαξα που κάνει το δοκιμαστικό της ταξίδι
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΑΝΗΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Πάτρα απέκτησε το πρώτο ηλεκτροκίνητο τραμ στην Ελλάδα το 1902, τον Ιούνιο του 1902. Για να κινηθεί το τραμ κατασκευάστηκε δίπλα στο Γκάζι (στην περιοχή Κρύα Ιτεών) που παρήγαγε ηλεκτρική ενέργεια, αναγκαία για την κίνηση του μέσου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Πάτρα να είναι και η πρώτη ελληνική πόλη που ηλεκτροφωτίστηκε. Για την κυκλοφορία του τραμ, στρώθηκαν δυο γραμμές, η ία από τον ναό Αγίου Διονυσίου έως τις Ιτιές (5.300 μέτρα). Η άλλη από την ίδια αφετηρία έως τα Ταμπάχανα (1.700 μέτρα).
Τα οχήματα αγοράστηκαν από την Αμερική. Είχαν πλάτος δύο μέτρα και μήκος περίπου έξι. Ήταν δύο ειδών οι άμαξες. Αυτοκίνητες, που καθεμία ζύγιζε 7 τόνους, και ρυμουλκούμενες, που ζύγιζαν 3,5 τόνους η μία.
Τη συγκοινωνία εξυπηρετούσαν έξι αυτοκινούμενες άμαξες, τέσσερις την Κάτω Πόλη και δύο την Άνω. Καθεμία έσερνε δύο ή τρία βαγόνια, ανάλογα με την ώρα και την αναμενόμενη κίνηση. Κάθε βαγόνι είχε 14 θέσεις επιβατών, αλλά παραλάμβανε και οκτώ ορθίους, τέσσερις σε κάθε εξώστη.
Τις 14 Μαρτίου 1902 το πρωί έγινε η πρώτη δοκιμή κυκλοφορίας τραμ. Ένα βαγόνι με επιβάτες μόνο τεχνικούς της Εταιρείας ξεκίνησε από την είσοδο του εργοστασίου και από την οδό Αγίου Ανδρέου έφθασε στην αγγλικανική εκκλησία.
Το πλήρωμα
Την Παρασκευή 15 Μαρτίου 1902 γράφει σ ο «Νεολόγος» των Πατρών, σε ρεπορτάζ με τον τίτλο «Αι πρώται δοκιμαί της λειτουργίας των τροχιοδρόμων», τα εξής:
«Το απόγευμα της χθες εγένοντο αι πρώται δοκιμαί της λειτουργίας των τροχιοδρόμων επί της γραμμής της οδού αγίου Ανδρέου. Περί την 4 και 1)2 μ.μ. εκ του καταστήματος αεριόφωτος πλησίον του οποίου ανεγείρεται και το Ηλεκτρικόν εργοστάσιον, εξεκίνησε το πρώτον ήδη χθες, η άμαξα του ηλεκτρικού τροχιοδρόμου ης επεβαίνον ο γενικός αντιπρόσωπος της Εταιρίας Θόμψων – Χιούστον κ. Νικολαΐδης, ο κ. Αγαπητός, ο Αμερικανός ηλεκτρολόγος μηχανικός Γούντρωφ όστις είνε και μηχανικός του ανεγειρομένου εν Φαλήρω μεγάλου ηλεκτρικού Εργοστασίου της Εταιρείας Θόμψων – Χούστων, και άλλοι δυο μηχανικοί».
Το πρώτο δρομολόγιο και τα χειροκροτήματα
Στο δημοσίευμα του «Νεολόγου» των Πατρών εκείνης της ημέρας, έχουμε και την πρώτη καταγραφή του «παρθενικής» εμφάνισης του συρμού του τραμ στην πόλη, αλλά και την έκπληξη των Πατρινών στο πρωτόγνωρο για αυτούς θέαμα. Όπως γράφει η εφημερίδα: «Μετά μικράς ταχύτητος ήρχισε να κυλίεται επί των σιδηρών ράβδων η άμαξα, ήτις εστίν ότε εστάθμευεν εις τινα σημαία προς εξέτασιν αυτής υπό των μηχανικών. Εισήλθεν εις την οδόν αγίου Ανδρέου όλως απροόπτως και μετ’ εκπλήξεως άμα και θαυμασμού εγένετο υποδεκτή υπό των διαβατών της οδού οι οποίοι δεν ανέμενον την εμφάνισιν αυτής. Πάντες είχον εξέλθει των εμπορικών και διαφόρων επί της οδού αυτής καταστημάτων και μετά των διαβατών ευχαρίστως έβλεπον την το πρώτον ήδη δι’ ηλεκτρικού κινουμένην εν τη πόλει μας κομψοτάτην ηλεκτροφόρον άμαξαν, ης η προ του Λεσχιδίου διέλευσις εχαιρετίσθη δια χειροκροτημάτων. Επροχώρησε μέχρι του άκρου της γραμμής της οδού αγίου Ανδρέου μεθ’ ο επέστρεψε, και δις πάλιν επανέλαβε την εκ της οδού αυτής διέλευσίν της μεθ’ ο επανήλθε οπόθεν εξεκίνησεν».
Τα προβλήματα
Και εάν «αι πρώται αυταί δοκιμαί εστέφθησαν υπό πληρεστάτης επιτυχίας», όπως σημειώνει ο «Νεολόγος», δεν συνέβη το ίδιο την επόμενη ημέρα, όταν ο συρμός του τραμ δοκιμάστηκε στη γραμμή της οδού Καλαβρύτων, τη σημερινή οδό Γούναρη.
Όπως γράφει η εφημερίδα στο φύλλο του Σαββάτου 16ης Μαρτίου 1902, υπό τον τίτλο: «Οι τροχιόδρομοι – Αι χθεσιναί δοκιμαί»: «Χθες την πρωίαν επανελήφθησαν αι δοκιμαί της λειτουργίας του Τροχιοδρόμου επί της γραμμής της οδού αγίου Ανδρέου. Μετά της αυτής ευκολίας ως και προχθές και άνευ ουδενός προσκόμματος ή ελλείψεως τινος διήλθε και πάλιν η ηλεκτροφόρος άμαξα την ανωτέρω οδόν επανειλημμένως υπό τα έκπληκτα και περίεργα βλέμματα των διαβατών».
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας έγινε δοκιμαστική διαδρομή από το εργοστάσιο έως τα Ταμπάχανα.
Στη διάρκεια της το βαγόνι εκτροχιάστηκε τρεις φορές σε ισάριθμες στροφές:
α) Από την Αγίου Ανδρέου στην Καλαβρύτων
β) Από την Καλαβρύτων στην Αγίου Γεωργίου
γ) Από την Αγίου Γεωργίου στην Γερμανού.
Ιδού πως περιγράφει ο «Νεολόγος» των Πατρών τα όσα συνέβησαν εκείνη την ημέρα:
«Το απόγευμα ήρχισαν αι δοκιμαί της δευτέρας γραμής, της επί της οδού Καλαβρύτων, ήτις δια των οδών αγίου Γεωργίου και Γερμανού εξικνείται μέχρι της διασταυρώσεως της τελευταίας μετά της οδού αγίας Λαύρας. Αλλ’ αίφνης, ενώ η άμαξα επρόκειτο να κάμψη εκ της οδού αγίου Ανδρέου προς την οδόν Καλαβρύτων εκτροχιάζεται και σταματά άνευ ευτυχώς απευκταίου, διότι η ταχύτης ήτο μικρά. Κατήλθον τότε οι οδηγούντες και επιβαίνοντες αυτής μηχανικοί και εξήτασαν τα αίτια της εκτροχιάσεως, ήτις προήλθεν εκ της ολίγου ελαττωματικής θέσεως ήν έχει κατά την καμπύλην η γραμμή. Ετέθησαν επί των ράβδων πάλιν οι τροχοί της αμάξης, ήτις και εξηκολούθησε τον δρόμον της κανονικώτατα επί της γραμμής της οδού Καλαβρύτων. Αλλ’ ότε πάλιν επρόκειτο να κάμψη προς την οδόν Αγίου Γεωργίου εκτροχιάζεται και εκ δευτέρου ακριβώς κατά την καμπήν της γραμμής ένεκεν του ατού λόγου. Κατορθούται και πάλιν η τοποθέτησις της αμάξης επί των ράβδων και βραδέως ανέρχεται την οδόν Αγίου Γεωργίου, ότε όμως επρόκειτο να κάμψη προς την οδόν Γερμανού εκτροχιάζεται εκ τρίτου πάλιν κατά την καμπήν. Επανατίθεται επί των γραμμών και διατρέχει κανονικώς την οδόν Γερμανού μέχρι του τέρματος της γραμμής μεθ’ ο επέστρεψε βραδέως άνευ ουδεμίας ήδη εκτροχιάσεως και κανονικώς. Σήμερον η Εταιρία θέλει επιδιορθώσει τα ελαττωματικά μέρη της γραμμής».
Στις 9 Μαρτίου 1917 σταμάτησαν οριστικώς να κυκλοφορούν τραμ στην Πάτρα, «θύμα» του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος” των Πατρών
