Επιμέλεια: Φάνης Βγενόπουλος
Από τις αρχές Οκτωβρίου του 1912 η Ελλάδα με συμμάχους τη Βουλγαρία και τη Σερβία, βρισκόταν σε πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πρόκειται για τον Α’ Βαλκανικό πόλεμο, χάρη στον οποίο η Ελλάδα απελευθέρωσε την Ήπειρο, ολόκληρη τη Θεσσαλία, μεγάλο τμήμα της Μακεδονίας και τα νησιά του Αιγαίου.
Τον Φεβρουάριο του 1913 οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ελλάδας συνεχίζονταν σε δύο μέτωπα πολέμου, αυτό της Μακεδονίας και το έτερο της Ηπείρου. Στην Ήπειρο οι ελληνικές δυνάμεις εκείνες τις ημέρες προετοιμάζονταν για την κατάληψη των Ιωαννίνων (21 Φεβρουάριου 1913), ενώ ήδη από τις 26 Οκτωβρίου του 1912 είχε απελευθερωθεί η Θεσσαλονίκη.
Η επέλαση του ελληνικού στρατού στα μέτωπα είχε ως αποτέλεσμα και τη σύλληψη χιλιάδων Τούρκων στρατιωτών και αξιωματικών ως αιχμαλώτων πολέμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί η παράδοση της Θεσσαλονίκης από τον οθωμανικό στρατό στον ελληνικό, όπου στο σχετικό πρωτόκολλο παραδίνονταν ως αιχμάλωτοι 25.000 τούρκοι στρατιώτες και 1.000 αξιωματικοί.
Η ελληνική διοίκηση αποφάσισε να διαμοιράσει τους αιχμαλώτους πολέμου σε διάφορες πόλεις της νοτίου Ελλάδας. Στρατόπεδα κράτησης των Τούρκων αιχμαλώτων δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, στο Αγρίνιο, το Αίγιο, την Αιδηψό, την Αμαλιάδα, το Αργος, τον Βόλο, τους Γαργαλιάνους, την Ζάκυνθο, την Ιθάκη, την Καλαμάτα, την Καρδίτσα, την Κέρκυρα, την Κεφαλονιά, την Κόρινθο, την Κυπαρισσία, την Λαμία, την Λευκάδα, το Λουτράκι, την Μακρόνησο, το Μεσολόγγι, την Μονεμβασιά, τη Ναύπακτο, το Ναύπλιο, την Πάτρα, τον Πόρο, την Πύλο, τον Πύργο, την Στυλίδα, το Τρίκερι, την Τρίπολη και την Χαλκίδα.
Η πληροφορία
Στο φύλλο της Κυριακής 3 Φεβρουαρίου 1913 ο «Νεολόγος» των Πατρών κυκλοφορεί φιλοξενώντας ως κύριο θέμα του, τα όσα συμβαίνουν στις πολεμικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, στην τρίτη σελίδα της εφημερίδας δημοσιεύεται ένα ρεπορτάζ υπό τον τίτλο: «Οι Τούρκοι αιχμάλωτοι εν Αμαλιάδι», όπου ο ανταποκριτής της εφημερίδας, περιγράφει την άφιξη 23 Τούρκων αξιωματικών αιχμαλώτων, οι οποίοι έφτασαν από την Λαμία, όπου κρατούνταν, με τρένο στην Αμαλιάδα, το βράδυ της Παρασκευής. Όπως είναι λογικό σε μια μικρή πόλη, όπως ήταν τότε η Αμαλιάδα, η είδηση της έλευσης Τούρκων αιχμαλώτων, κέντρισε το ενδιαφέρον των κατοίκων.
Όπως γράφει το ρεπορτάζ: «Περί την μεσημβρίαν της προχθές τηλεγράφημα προς τον διευθυντήν της αστυνομίας μας κ. Δελενίκαν ανήγγειλεν, ότι την εσπέρα θα καταφθάνον εις Αμαλιάδα 23 Τούρκοι αξιωματικοί αιχμάλωτοι εκ Λαμίας αποστελλόμενοι. Η είδησις γνωσθείσα εις την πόλιν προϋκάλεσε την γενικήν περιέργειαν του κοινού, το οποίο δια πρώτην φοράν θα έβλεπε Τούρκους αξιωματικούς και δη αιχμαλώτους. Από της 7 και 1)2 μ.μ. ώρας κόσμος ήρχισε να συρρέη εις τον σιδηδρομικόν σταθμόν ενώ γυναίκες, παιδία, δεσποινίδες, γέροντες κατελάμβανον θέσεις έξωθι των οικιών, οπόθεν θα διήρχοντο οι αιχμάλωτοι. Χωροφύλακες μετά αστυνόμου κ. Δελενίκα είχον κατέλθει εις τον σταθμόν τον πλημμυρισμένον κόσμου, όστιες μετ’ αγωνίας ανέμενεν, όπως ίδη τους αιχμαλώτους Τούρκους. Πάντες συνεζήτουν περί της αφίξεως και οι πολλοί ανυπομόνουν, δια την βραδύτητα της αμαξοστοιχίας. Τέλος περί την 6ην και 55’ η αμαξοστοιχία ακούεται μακρόθεν σφυρίζουσα και πάντες σπεύδουν προς την σιδηροδρομικήν γραμμήν, όπως εκ του εγγύς παρακολουθήσωσι την αποβίβασιν των αιχμαλώτων. Οι χωροφύλακες υπό τον λοχίαν κ. Μαργαρίτην συγκρατούν το συνωθούμενον πλήθος».
Γενική ησυχία
Όπως περιγράφει ο ανταποκριτής του «Νεολόγου» των Πατρών, με την κάθοδο των αιχμαλώτων από το τρένο, επικρατεί γενική ησυχία μεταξύ του πλήθους. Εξάλλου, είναι η πρώτη φορά που βλέπουν από κοντά Τούρκους και μάλιστα αξιωματικούς του οθωμανικού στρατού. Να πως περιγράφεται στο ρεπορτάζ η σκηνή:
«Περί την 7ην ακριβώς η αμαξοστοιχία καταφθάνει. Το πλήθος σιγά και διαγκωνιζόμενων ζητεί να ιδή τους Τούρκους. Η θύρα του βαγονιού ανοίγεται και κατέρχεται ο ανθυπολοχαγός του πεζικού κ. Παρασκευόπουλος. Γενική ησυχία επικρατεί. Ο εις μετά τον άλλον κατέρχονται τότε οι Τούρκοι αιχμάλωτοι σιωπηλοί και κατηφείς και υπό συνοδίαν των χωροφυλάκων και των στρατιωτών οδηγούνται εις την πόλιν. Φέρουσι τα φέσια των και πολιτικήν ενδυμασίαν. Νέοι ωραίοι, μετρίου αναστήματος και μορφωμένοι. Πάντες απορούσι και θαυμάζουσι. Ήσαν 23 εν όλω, εξ ών ο εις ταγματάρχης, οι δε λοιποί ανθυπολοχαγοί, υπολοχαγοί και λοχαγοί. Τη συνοδεία της αστυνομίας μας ωδηγήθησαν εις τα ξενοδοχεία του ύπνου. Αφού δε απενπαύθημεν επ’ ολίγον ωδηγήθησαν εις το ρωμαντικόν ξενοδοχείον μας «η Ρέμβη» όπου και εδείπνησαν. Οι Τούρκοι αξιωματικοί οι ελθόντες ενταύθα εκρατούντο εν Λαμία, ένθα εστάλησαν εκ Θεσσαλονίκης. Επειδή όμως εγένοντο υπαίτιοι σκανδάλων τινών απεστάλησαν εις Αμαλιάδα, τη αιτήσει των ενταύθα ξενοδόχων. Σήμερον ούτοι τη συνοδεία χωροφυλάκων περιήλθον την πόλιν μας».
Οι Σέρβοι αξιωματικοί
Στο ίδιο φύλλο του «Νεολόγου» των Πατρών, οι συντάκτες θεωρούν σκόπιμο να δημοσιεύσουν και την μικρή είδηση της διέλευσης από την πόλη 15 Σέρβων αξιωματικών. Θυμίζουμε ότι εκείνη την εποχή η Σερβία με την Ελλάδα ήταν συμμαχικές χώρες κατά της Τουρκίας, μαζί με την Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο, κατά συνέπεια η μικρή αυτή είδηση είχε την αξία της, κυρίως ως προς την εξύψωση του ηθικού των κατοίκων της Πάτρας. Να πως παρουσιάστηκε η διέλευση των Σέρβων από την πόλη:
«Δια του ατμοπλοίου «Υπεροχή» του διελθόντος χθες τη νύκτα εκ Πατρών, εταξείδευον 15 Σέρβοι αξιωματικοί, οι οποίοι επ’ ευκαιρία της σταθμεύσεως του ατμοπλοίου εις Πάτρας, εξήλθον εις την πόλιν και επεσκέφθησαν νυκτερινά τινα κέντρα. Οι Σέρβοι αξιωματικοί ανεχώρησαν εις Δυράχιον, προήρχοντο δε εκ Μοναστηρίου. Μετά των Σέρβων αξιωματικών εταξείδευε και εις Σέρβος ιεροκήρυξ».
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
