ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΑΝΗΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
Οι «ωραίοι τρελοί» της παλιάς Πάτρας αποτελούν ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο της τοπικής ιστορίας της πόλης. Άνθρωποι με ιδιαίτερο ψυχισμό, άφησαν το αποτύπωμά τους στην κουλτούρα της τοπικής κοινωνίας, η οποία άλλοτε τους περιέλαβε με θαλπωρή και άλλοτε τους διαπόμπεψε. Η Κούλα η Πλανιδού, ο Γιώργης ο Μούσης, ο Γιάννης ο Θεός, η Γιωργούλα, ο κ. Παρακαλώ, ο Μεγαλείος και τόσοι άλλοι που έμειναν στη μνήμη των Πατρινών μέχρι πρόσφατα και αποτέλεσαν άτομα αναφοράς στην προφορική παράδοση.
Η ιστορία των «ωραίων τρελών», καταγράφηκε στο βιβλίο του αείμνηστου πατρινού δημοσιογράφου Νίκου Ε. Πολίτη «Οι Ωραίοι Τρελοί της Παλιάς Πάτρας». Στο βιβλίο αυτό ο δημοσιογράφος παρουσιάζει, τα χούγια, τις παραξενιές, τις φάρσες και τους ντόρους που γίνονταν στην παλιά Πάτρα, με «πρωταγωνιστές» μεγαλομανείς και κατα φαντασίαν πλούσιους, σωτήρες και προφήτες, φημισμένους μπεκρήδες, καφετζήδες που άφησαν ιστορία, ανθρώπους που έζησαν και περπάτησαν στους δρόμους της πόλης και που έμειναν στην μνήμη της, ως κάτι ξεχωριστό.
Ο γερό – Κουταλάς
Ανάμεσα τους «ωραίους τρελούς» της Πάτρας συγκαταλέγεται ο γερό – Κουταλάς, ο οποίος στην πραγματικότητα, λεγόταν Δημήτριος Βγενής και καταγόταν από το χωριό Βιδιάκι της Γορτυνίας. Σε ηλικία μεταξύ 25 και 30 ήρθε στην Πάτρα και έγινε πλανόδιος μικροπωλητής ψιλικών. Γύριζε στις γειτονιές κρατώντας δύο μεγάλα καλάθια ένα σε κάθε χέρι, με μανταλάκια, κλωστές, δαχτυλήθρες, βελόνια κ.α. Περπατούσε 5 με 10 χιλιόμετρα την ημέρα. Ήταν πανύψηλος με βιβλική γενειάδα και εντελώς ανεξίκακος. Τα ρούχα του ήταν χιλιομπαλωμένα αλλά καθαρά. Ασκούσε το επάγγελμα του έως το 1958, όταν ήταν 100 χρονών. Τότε αρρώστησε και μετά από ενέργειες των γειτόνων μπήκε στο Πτωχοκομείο με κυκλοφορικό πρόβλημα και μυοκαρδίτιδα. Έσβησε ήσυχα στο κρεβάτι του στα 102 χρόνια του από γεροντική εξάντληση.
Η είδηση του θανάτου του
Στο φύλλο της Πέμπτης 4 Φεβρουαρίου 1960, ο «Νεολόγος» των Πατρών φιλοξενεί στην τρίτη σελίδα της εφημερίδας την είδηση του θανάτου του γερό – Κουταλά, συνοδευόμενη μάλιστα και από φωτογραφία του εκλιπόντος.
Κεντρικός τίτλος του θέματος είναι ο εξής: «Απέθανεν ο γερό – «Κουταλάς» εις ηλικίαν 102 ετών προχθές» και υπότιτλος: «Γενικόν πένθος εις το Πτωχοκομείον – Εκλείπει ο συμπαθέστερος λαϊκός “τύπος”». Όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ του «Νεολόγου» των Πατρών: «Εις το Πτωχοκομείον Πατρών εξέπνευσε προχθές το βράδυ και χθες εκηδεύθη σεμνοπρεπώς εκ του ναϊδρίου του Ιδρύματος ο πασίγνωστος και, πράγματι, ο πλέον συμπαθέστατος λαϊκός τύπος των Πατρών ο γερό – «Κουταλάς». Ο μακαρίτης, επί τρία τέταρτα και πλέον αιώνος, ελθών από την γενέτειράν του Βιδιάκι της Γορτυνίας, περιήρχετο τας συνοικίας της πόλεως, φορτωμένος δύο κοφίνια, εις τα οποία υπήρχον προς πώλησιν τα πλέον ποικιλώνυμα και πάντοτε ευτελούς αξίας είδη: Από σακκορράφες, μέχρι ξύλινες κουτάλες, τρυπώματα και φρέσκα αυγά. Με την βιβλικήν γενειάδα και γενικώτερον την όλην εμφάνισίν του, με τους μειλίχιους τρόπους του, την απέραντον καλωσύνην, την ανεξικακίαν και ακόμη με την ανεκτικότητα του εις τα… «βερεσέδια», είχε καταστεί αγαπητός από όλους και αξιοσέβαστος».
Πεζοπορία με παπούτσια τεσσάρων κιλών!
Στο ίδιο δημοσίευμα του «Νεολόγου» των Πατρών δίνονται λεπτομέρειες για τη ζωή και τις ιδιαιτερότητες του γερό – Κουταλά:
«Ο μπάρμπα – Μήτσος, αυτό ήτο το όνομά του (Βγενής το επώνυμον, του Χρήστου και της Βασιλικής) προ διετίας εξηφανίσθη. Αρρώστησε και θα απένθησκε τότε αν δεν ειδοποιείτο το Πτωχοκομείον, το οποίον και τον συγκατέλεξε μεταξύ των τροφίμων του. Εκεί, εις το Ίδρυμα Ευγηρίας, ο γέρο – Κουταλάς ανεπαύθη ησύχως! Πρέπει να σημειωθεί ότι, όσω «βαστούσαν τα κότσια του» διήνυε χιλιόμετρα ολόκληρα καθημερώς διά να πωλήση το εμπόρευμά του εις τας συνοικίας. Και μόνον αυτό; Φορούσε παπούτσια βάρους τουλάχιστον μιάμισης οκάς (σημ. σχεδόν δύο κιλά) το καθένα! Τα «μπάλωνε» μόνος του όταν χαλούσαν, κολλώντας το ένα πετσί επάνω στο άλλο, όπως έκαμνε και με τα ρούχα του, που είχαν καταντήσει – καθαρώτατα όμως – δειγγματολόγιον πραγματικόν. Ο ίδιος υπελόγιζεν εις 5-10 χιλιόμετρα καθημερινώς την πεζοπορίαν του αυτός πολλαπλιασθή με τα χρόνια της ζωής του, ο γέρο – Κουταλάς θα μπορούσε να διεκδικήση κάποιο ρεκόρ. Ήταν όμως και έμεινε απλώς βιοπαλαιστής. «Πλανόδιος έμπορος ψιλικών» γράφει η υπ’ αριθμ. 288 του 1924 άδεια που του είχε χορηγηθή δια να κάμη το «εμπόριόν» του. Πολλά βερεσέδια έμειναν ανεξόφλητα, ενώ υπήρξαν και μερικαί περιπτώσεις οφειλετών που του τα έφεραν εις το Πτωχοκομείον. Πενταροδεκάδες, φυσικά!»
Η κηδεία στο Πτωχοκομείο
Αναφερόμενος στις τελευταία χρόνια της ζωής του γερό – Κουταλά, ο συντάκτης του «Νεολόγου» αναφέρει τα εξής:
«Μόνος εις ολόκληρον την ζωήν του, εύρε την καλύτερην συντροφιάν εις το Πτωχοκομείον, όπου, λόγω ηλικίας, κατέλαβε τα «πρωτεία» μεταξύ των άλλων γερόντων και απέσπασε την γενικήν του προσωπικού και των τροφίμων του Ιδρύματος εκτίμησιν και τον ειλικρινή σεβασμόν. Του άξιζαν, άλλωστε.
Κατά την κηδείαν του, εσημειώθησαν πράγματι «εκδηλώσεις γενικού πένθους» εις το Πτωχοκομείον εννοείται, εις ένα κρεββάτι του οποίου έσβησεν ήρεμα, από εξάντλησιν, που προεκλήθη από μυοκαρδίτιδα και κακήν κυκλοφορίαν του αίματος εις τα κάτω άκρα. Μειλίχιος και συγκαταβατικός, επί 5 ημέρας υπέμενε τους ορρούς που του εγίνοντο, αφημούμενος παλαιές ιστορίες και χωρατεύων με όλους μέχρι και της στιγμής ακόμη και εξώφλησε με την ζωήν που δεν εχάρηκε παρά την απέραντον καλωσύνην του…»
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
