Η Πάτρα έχει απελευθερωθεί από τις δυνάμεις του ΕΑΜ και τον Άγγλων τον Οκτώβρη του 1944, ωστόσο ο πόλεμος λήγει στις 8 Μαΐου του 1945.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΑΝΗΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το Πάσχα του 1945, έμεινε βαθιά χαραγμένο στις μνήμες των Πατρινών εκείνης της πολυτάραχης εποχής. Μετά από πέντε χρόνια, πολέμου, πείνας, κακουχιών και θανάτων, επιτέλους γιόρταζαν την Ανάσταση ελεύθεροι. Τον Οκτώβριο του 1944 δυνάμεις του ΕΑΜ υπό τον Άρη Βελουχιώτη και Άγγλοι στρατιώτες, διώχνουν τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής από την Πάτρα και απελευθερώνουν την πόλη, ωστόσο ο πόλεμος στην Ευρώπη συνεχιζόταν. Στις 6 Μαΐου 1945, όταν γιορτάστηκε το Πάσχα στην Ελλάδα, η έκβαση του πολέμου είχε κριθεί. Ο Χίτλερ στις 30 Απριλίου είχε αυτοκτονήσει κρυμμένος στο καταφύγιο του, καθώς ο Κόκκινος Στρατός της Σοβιετικής Ένωσης είχε μπει στο Βερολίνο και όλη η ανθρωπότητα καταλάβαινε ότι ήταν θέμα ωρών η συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας. Στις 8 Μαΐου 1945, στις 3 μ.μ. ώρα Ελλάδας, ο κόσμος μάθαινε με ανακούφιση ότι η Γερμανία είχε παραδοθεί άνευ όρων και είχε έρθει το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για την Ευρώπη.
«Χριστός Ανέστη – Ελλάς Ανέστη»
Το κλίμα εκείνων των ημερών, αποτυπώνει το πρωτοσέλιδο του «Νεολόγου» των Πατρών την ημέρα της Ανάστασης. Στο σκίτσο, μια αρχαία κόρη – προφανώς η Ελλάδα – φορά
δάφνινο στεφάνι, ενώ τα ξέπλεκα μαλλιά της προστατεύονται από ένα μαντήλι. Η γυναίκα του σκίτσου, στο αριστερό της χέρι κρατά την γαλανόλευκη, ενώ το δεξί της χέρι είναι τεντωμένο μπροστά και οριζόντια με τον δείκτη της να δείχνει προς μια ορισμένη κατεύθυνση. Η κόρη του σκίτσου ίπταται πάνω από τα ερειπωμένα σπίτια, που προφανώς είναι τα συντρίμμια του πολέμου. Εν πολλοίς το σκίτσο, θα λέγαμε, ότι παραπέμπει στο γνωστό πίνακα του Θεόδωρου Βρυζάκη «Η Ελλάς ευγνωμονούσα» (1858), για την Επανάσταση του 1821. Στο κάτω μέρος του σκίτσου, έχει γραφτεί με κεφαλαία γράμματα «Χριστός Ανέστη – Ελλάς Ανέστη».
Περιορισμένη η αγοραστική κίνηση
Όπως είναι αναμενόμενο η αγοραστική κίνηση στην πασχαλινή αγορά της Πάτρας, ήταν περιορισμένη. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Πατρινοί μόλις έχουν βγει από τον πόλεμο και την Κατοχή, η οποία τους έφερε τη σκλαβιά, την οικονομική κατάρρευση αλλά και την πείνα. Όπως αναφέρει ο «Νεολόγος» των Πατρών στο φύλλο της 8ης Μαΐου 1945 από την πασχαλινή αγορά της πόλης: «έλλειπε το χρήμα, που κινεί, που κάνει τα χέρια και τα πορτοφόλια να ανοίγουν». Πάντως, όπως προκύπτει από το συγκεκριμένο ρεπορτάζ, στην αγορά έβρισκε κανείς, πασχαλινή κουλούρα, κόκκινα αβγά, μοσχάρι, ζυγούρια, κτλ. «Εκεί όμως, όπου δεν ημπορεί να εγερθή καμμία αντιλογία είναι, ότι η αγοραστική δυνατότης ήτο μειωμένη εις το ελάχιστον» συμπληρώνει ο συντάκτης για να προσθέσει πως: «Οι λόγοι δεν χρειάζεται ν’ αναπτυχθούν. Την απάντησιν εις κάθε τυχόν απορία επί του προκειμένου, την δίδει πειστικήν και μόνον η πρόχειρος αναμέτρησις των δεινών, μέσω των οποίων επεράσαμεν εώς ότου φθάσωμεν, ράκη και ερείπια, εις την σημερινήν ευχάριστον και ίαν ευοίωνων πραγματικότητα».
Ο εορτασμός της Ανάστασης
Την Τρίτη του Πάσχα, 8 Μαΐου 1945, ο «Νεολόγος» κυκλοφορεί με κεντρικό θέμα τη λήξη του πολέμου και φωτογραφίες του τότε πρωθυπουργού της Μ. Βρετανίας Ουίνστον Τσώρτσιλ και του προέδρου των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν. Στο φύλλο εκείνο, υπάρχει και ρεπορτάζ για τον εορτασμό της Ανάστασης από τους Πατρινούς, υπό τον τίτλο: Ο εορτασμός του πρώτου μετά την απελευθέρωσιν Πάσχα – Ατμόσφαιρα γενικής ευφροσύνης». Όπως αναφέρει ο συντάκτης του ρεπορτάζ: «Η τελετή της Αναστάσεως παρηκολουθήθη, εις όλους τους ναούς, από πλήθη κόσμου, σημειωθέντος ενός πραγματικού και, δύναται τις να είπη, άνευ προηγουμένου συναγερμού. Το χαρμόσυνον του γεγονός εχαιρετίσθη βέβαια, κατά το προπολεμικό έθιμον, πλην υπό περιωρισμένην κλίμακαν. Δηλαδή, πυροβολισμοί ερρίφθησαν, αλλ’ ελάχιστοι, καθώς επίσης ηκούσθησαν και κρότοι βαρελότων, αραιότατοι… […] Η απουσία εν τούτοις των… φιλοπόλεμων αυτών εκδηλώσεων όχι μόνον δεν εμείωσε το παραπάν την χαράν και τον ενθουσιασμό που προκαλεί το άγγελμα της Εγέρσεως του Σωτήρος, αλλά τουναντίον επήυξησε τα συναισθήματα ταύτα…». Πάντως οι Πατρινοί δεν έμειναν χωρίς φαγητό εκείνη την ημέρα, καθώς όπως μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» των Πατρών: «Την μεγάλην ημέραν ετίμησαν εγκρατείς και ράθυμοι και ηυφράνθησαν κατ’ αυτήν πλούσιοι και πένητες. Οι τελευταίοι, φυσικά, εν σχετικώ μέτρω, χάρις εις την ωργανωμένην φιλανθρωπίαν και την κατ’ ιδίων φιλάδελφον δράσιν και αλληλεγγύην».
Ενθουσιώδεις πανηγυρισμοί
Την Τρίτη του Πάσχα του 1945, έληξε και τυπικά ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Την επομένη ημέρα, Τετάρτη 9 Μαΐου 1945, ο «Νεολόγος» των Πατρών κυκλοφορεί έχοντας στην πρώτη του σελίδα τη φωτογραφία του Ουίνστον Τσώρτσιλ, στην οποία ο Βρετανός πρωθυπουργός εικονίζεται να κρατά στο δεξί του χέρι το περίφημο καπέλο του, ενώ στο στόμα του έχει το πούρο. Όπως γράφει η εφημερίδα: «Η σημαία της ελευθερία κυματίζει εφ’ ολοκλήρου της Ευρώπης» είναι ο κεντρικός τίτλος της εφημερίδας, η οποία περιγράφει πως γιόρτασαν, την προηγούμενη ημέρα, οι Πατρινοί τη λήξη του πολέμου. «Μέσα εις μίαν ατμόσφαιραν άκρατου ενθουσιασμού, συγκινήσεως και χαράς, επανανηγύρισε χθες η πόλις μας την ημέραν της νίκης. Πλημμυρισμένη από πρωίας, με τα εθνικά και συμμαχικά χρώματα, εδονείτο από τον παλμόν και τον τόνον του ιστορικού σταθμού της ανθρωπότητος, ενώ αι κωδωνοκρουσίαι και τα χαρμόσυνα σφυρίγματα των πλοίων εσκόρπιζαν παντού τον αντίλαλον του μηνύματος της ειρήνης, που ύστερα από τόσην δοκιμασίαν, πόνον και αίμα, επέστρεψε το έργον της ελευθερίας. Ο επίσημος εορτασμός του μεγάλου γεγονότος έλαβε χώραν το απόγευμα. Από της 5ης ώρας αι σειρήνες, αυταί που τόσον είχον ταράξει την γαλήνην και την ευτυχία μας, με το σήμα του κινδύνου και των αεροπορικών επιδρομών, ήρχισαν να ηχούν παρατεταμένα, δια να κλείσουν, όπως την άνοιξαν, την περιόδον της αγωνίας. Συγχρόνως οι κώδωνες των εκκλησίαν εκάλουν τον λαόν, εις τον συναγερμόν, της ευφροσύνης και η δημοτική μουσική, διερχόμενη τας κεντρικωτέρας οδούς, ανέκρουε χαρμόσυνα εμβατήρια».
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος” των Πατρών
