Το Δεκέμβριο του ‘41 το κρύο και η πείνα μάστιζε τους εξασθενημένους Πατρινούς

Επιμέλεια: Φάνης Βγενόπουλος

Ο βαρύς χειμώνας του 1941, μετά την ήττα της Ελλάδας στον πόλεμο από τα Γερμανικά στρατεύματα και την τριπλή κατοχή της χώρας από Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους, βρήκε τον ελληνικό λαό εξασθενημένο χωρίς τροφή και καύσιμα. Η πείνα και το κρύο θέριζαν. Τα βασικά προϊόντα της χώρας δεσμεύτηκαν και επιτάχθηκαν από τους κατακτητές σε χαμηλές τιμές.

Ο τιμάριθμος συνεχώς ανέβαινε και τα δελτία τροφίμων δεν επαρκούσαν να καλύψουν τη ζήτηση για φαγητό. Η Πάτρα ανταγωνιζόταν την Αθήνα στην ακρίβεια των τροφίμων.

Η έλλειψη των βασικών ειδών διατροφής (ψωμί, λάδι, κρέας, κτλ), οδηγούσε στην απόλυτη εξαθλίωση τις λαϊκές μάζες.

Τα βασικά είδη διατροφής βρίσκονταν μόνο τη μαύρη αγορά, η οποία έχει αντικαταστήσει την επίσημη.

Η πλειονότητα των φτωχών βιοπαλαιστών ξεπουλούσε τα υπάρχοντά της στους μαυραγορίτες, που οργίαζαν, για  να εξασφαλίσουν τα στοιχειώδη προς το ζην.

Φυσικά, η κατάσταση αυτή δεν καταγράφεται στον Τύπο της Πάτρας, ο οποίος βρισκόταν υπό καθεστώς αυστηρής λογοκρισίας, από τους Γερμανούς τους Ιταλούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο «Νεολόγος των Πατρών» φιλοξενούσε στις σελίδες του, προπαγανδιστικά άρθρα που ήταν γραμμένα στα ιταλικά.

Ωστόσο, ψήγματα από τη δεινή πραγματικότητα που ζούσαν οι υποσιτισμένοι Πατρινοί τα «μαύρα» Χριστούγεννα του 1941, όπου οι δρόμοι είχαν γεμίσει με ανθρώπους που δε γιόρταζαν, όπως άλλοτε, αλλά πέθαιναν από το κρύο και την πείνα, μπορεί ο αναγνώστης να εντοπίσει στις σελίδες της εφημερίδας.

Τα συσσίτια

Για παράδειγμα, στο φύλλο του «Νεολόγου» της 10^ης Δεκεμβρίου 1941, γίνεται γνωστό ότι: «Από 1^ης τρέχοντος μηνός η μεγάλη βιομηχανική εταιρεία «Πειραϊκή – Πατραϊκή» έσχε την όσον γεναιόφρονα τόσω και φιλάνθρωπον πρωτοβουλία, να ιδρύση εντός του απέργαντου εργοστασίου της σισσίτιον για το εργατοϋπαλληλικόν προσωπικόν της, το ανερχόμενον εις 700 περίπου άτομα».  Παράλληλα, και ο Πατρινός μεγαλοβιομήχανος της εποχής Κρητικός, διοργάνωνε συσσίτια και μάλιστα, με προσωπική δουλειά και παρουσία επόπτευε το θεσμό, παραγκωνίζοντας ακόμα και τις δικές τους επαγγελματικές υποχρεώσεις.

Αγαθά με το δελτίο

Στο ίδιο φύλλο, η εφημερίδα φιλοξενεί δύο ειδήσεις για διανομή τροφίμων στους πεινασμένους Πατρινούς. Στη μία είδηση πληροφορούμαστε ότι: «Σήμερον Τετάρτην 10/12/41 και από της 8^ης μέχρι τις 18^ης ώρας θα γίνη διανομή ελαίου ανά 100 δράμια (σ.σ. 177 γραμμάρια) κατ’ άτομον δια του υπ’ αριθ. 32 κουπονιού του οικογενειακού δελτίου τροφίμων εις την περιφέρειαν του Γ’ Αστυνομικού Τμήματος εκ των κάτωθι παντοπωλείων εις τα οφείλουν να προσέλθουν μόνο οι πελάται τούτων».

Στη δεύτερη είδηση διαβάσουμε πως: «Από της σήμερον 10/12/41 θα γίνη διανομή άλατος επί τη βάσει του υπ’ αριθ. 25 κουπονιού εκ των παντοπωλείων της πόλεως ως βάσει των υπ’ αυτών τηρουμένων καταστάσεων. Αι κάτω των 5 ατόμων οικογένειαι θα λάβωσιν ανά μίαν οκάν (1.280 γραμμάρια), αι άνω δε των 6 ατόμων 1 ½ οκάν  (1.923 γραμμάρια). Εκ της Αστυνομικής Διευθύνσεως».

Πουλούσαν τα σπίτια τους για τρόφιμα

Πολλοί ήταν αυτοί που για να επιβιώσουν τον χειμώνα του 1941 αναγκάστηκαν να πουλήσουν την περιουσία τους, ώστε να βρουν κάτι να φάνε. Χαρακτηριστική είναι η  

που δημοσιεύθηκε στο «Νεολόγο» τη εποχής, όπου διαβάζουμε: «Πωλούνται: Μια περιοχή οικοπέδων εκ 3 13/2 χιλιάδων πήχεων μετά ελαιοδένδρων εις θέσιν Τζίνη, μια μονοκατοικία ισόγειος εις το τέρμα της οδού Καρόλου και μια επικερδής επιχείρησις. Ο πωλητής δέχεται κατά προτίμησιν εις τρόφιμα μέρος των χρημάτων.»

Στα χωριά με τα πόδια για λίγο φαγητό

Το Δεκέμβριο του 1941 το κρύο και η πείνα μάστιζε τους εξασθενημένους Πατρινούς. Οι περισσότεροι είχαν ανταλλάξει τα ρούχα τους και τα υπάρχοντά τους με τρόφιμα. Στην προσπάθεια εξεύρεσης τροφίμων οι Πατρινοί κάθε τάξης, φύλου και ηλικίας εξορμούσαν στα προάστια της πόλης και στα χωριά γύρω από την πόλη για να αγοράσουν τρόφιμα από τους χωρικούς. Οι περισσότεροι αναχωρούσαν το πρωί της Κυριακής, με τα πόδια, ενώ το βράδυ η επιστροφή τους αποτελούσε ένα θέαμα αξιολύπητο. Ταλαίπωροι, κατακουρασμένοι και απογοητευμένοι οι άνθρωποι έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής, οι περισσότεροι με άδεια χέρια.

Ωστόσο, δεν επέστρεφαν όλοι. Χαρακτηριστική είναι η αγγελία που διαβάζουμε το φύλλο της 12^ης Δεκεμβρίου 1941 στο «Νεολόγο»: «Παρακαλείται ο γνωρίζων τι περί της τύχης της Παναγιώτας Β. Ν., ετών 70, (κατοικούσης επί της οδού Αγ. Δημητρίου 45), όπως ειδοποιήση Μαιζώνος 70, Μυροπωλείον, καθότι ανεχώρησε προ δεκαημέρου δια Χαλανδρίτσαν, αγνοείται δε η τύχη της.»

(από εφημερίδα Νεολόγος των Πατρών)