ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΚΟΥΣΤΑ
Τα σαγματοποιεία και οι χαμουρτζήδες είχαν κρεμασμένα σε αρμαθιές τα χαϊμαλιά με τις πολύχρωμες χάντρες. Σε διάφορα σχέδια σαμάρια, χάμουρα, λαιμαριές και καπιστράνες, μαζί με σέλες, χαλινά, πισινέλες και γκέμια. Σαγματοποιείο-σελοποιείο ήταν του μπάρμπα -Λια Αποστολόπουλου, στην Ερμού και του Χατζή. Ο κυρ Γιάννης Χατζής είχε το χάνι, αλλά έφτιαχνε και σαμάρια σε έναν μεγάλο πάγκο στο Σαγματοποιείο επί της Καραϊσκάκη 92. Για να φτάσουμε στον πάγκο, περνάγαμε ανάμεσα από ουρές που τινάζονταν αδιάφορα. Πηγαίναμε συχνά, όταν ήμαστε στο Μαρκάτο, γιατί δίπλα ήταν και το μαγαζί του Τάσου Ρήγα, από το οποίο αγοράζαμε κοκκάρια. Βουνά στο ξύλινο πάτωμα ήταν τα κρεμμύδια και τα κοκκάρια, και μόνος εξοπλισμός η πλάστιγγα κι ένα γραφείο.
Η Καραϊσκάκη είχε τη δική της ομορφιά με αυτά τα καταστήματα, οι περισσότεροι δε από τους καταστηματάρχες όταν είχε καλό καιρό κάθονταν έξω από αυτά και λιάζονταν.
Απέναντι υπήρχε κι άλλο χάνι, του Δημόπουλου, δίπλα από το σαμαράδικο του Σαμαρά.
Τα πιο εντυπωσιακά μαγαζιά όμως ήταν αυτά με τα χαϊμαλιά, τις λαιμαριές και τα χάμουρα, καθώς, κρεμασμένα όπως ήταν, όλη αυτή η ποικιλία από χρώματα και σχέδια ζωντάνευε και φώτιζε τους υγρούς τοίχους και τις σκιερές καμάρες.
Μύριζε δουλεμένο πετσί από τα τσαγκαράδικα, και το τάκα – τούκα από τις σφυριές στους πάτους και τα τακούνια ταξίδευε στις στοές της Ερμού.
Επικρατούσαν, ωστόσο, οι μυρωδιές από τις καβαλίνες των αλόγων και των γαϊδουριών, που ήταν γεμάτοι οι δρόμοι. Οι οδοκαθαριστές είχαν ειδικές σκούπες, που στο πίσω μέρος είχαν ξύστρα, κι ένα φαράσι με μεγάλο χερούλι για την περίσταση.
Τα ξύλινα κάρα
με τις σιδερένιες ρόδες
Από το Μαρκάτο δεν έλειπαν βέβαια τα χασάπικα και τα ψαράδικα, αλλά και τα μπακάλικα με τους σκουράντζους, τους μπακαλέους, τις λακέρδες, τα σκουμπριά, με τα όσπρια και τα αλεύρια να είναι σε πρώτη ζήτηση. Εκτός από τα μπακάλικα της πλατείας, υπήρχαν και άλλα στην περιοχή, όπως του Ροδόπουλου στην Ερμού. Τα αλίπαστα είχαν μεγάλη ζήτηση, μια και η συντήρηση των τροφίμων σε πολλά νοικοκυριά ήταν ακόμη υποτυπώδης. Τα φόρτωναν σε ξύλινα κάρα με τρεις σιδερένιες ρόδες, με τα οποία γίνονταν και οι περισσότερες μεταφορές στο Μαρκάτο. Πολλά από αυτά ήταν νοικιασμένα από τη μάντρα του Καμπούρη, που ήταν γεμάτη με τέτοια κάρα και ήταν στην Κορίνθου, μετά τη Ζαΐμη.
Κάρα χρησιμοποιούσαν και άλλοι πλανόδιοι επαγγελματίες της πλατείας. Ο Θύμιος ο Κόττας κοντόχοντρος, μαυριδερός, με παχύ μουστάκι από τα Γύφτικα, που είχε το κάρο γεμάτο με μαύρη χοντρή σταφίδα, ήταν πολύ αγαπητός και είχε καθημερινή παρουσία δίπλα στο περίπτερο της πλατείας. Στράγαλα και πασατέμπο είχε στο κάρο του ο Γκίτσης, που κάθε βράδυ το φύλαγε σε μια είσοδο δίπλα στο ουζερί του Λαγκαδινού. Μπροστά στου Λαγκαδινού, πρωί – πρωί έπιανε πόστο με το κάρο του ο μπάρμπα -Τάκης, που είχε εμπόρευμα με όλα τα είδη του τσαγκαριού. Στο Βλατερό, δίπλα στο μανάβικο του Μηνά, ο μπάρμπα-Τάκης είχε καπαρώσει μια παλιά είσοδο άμαξας και φύλαγε το κάρο με το εμπόρευμα τα βράδια. Στην αποκάτω γωνία με την Καραϊσκάκη, έξω από το σιδηροπωλείο του Σγούρδου, είχε μόνιμο στασίδι ο Παΐζης με το κάρο του και εμπόρευμα κυρίως τσατσάρες, σαπούνια και ξυραφάκια. Ο Σγούρδος κάτω από τις στοές είχε κρεμασμένα σε παράταξη αλυσίδες, κλειδωνιές, δρεπάνια, τσάπες, κασμάδες και σύρματα.
Τα τομαράδικα
Στα τομαράδικα ξεδιάλεγαν τα φρέσκα τομάρια και μετά τα άπλωναν μέσα στα μαγαζιά στη σειρά για στέγνωμα. Οι κτηνοτρόφοι, μαζί με τα αρνιά και τα κατσίκια, έφερναν και τομάρια για πούλημα. Με τις εισπράξεις έπαιρναν τις προμήθειές τους από τα χαλκουργεία, τα σιδηροπωλεία, τα τσαγκαράδικα και τα εμπορικά της Ερμού, που είχαν κρεμασμένα στις στοές εργατικά ρούχα, άρβυλα και γαλότσες. Τα τομαράδικα βρίσκονταν στην Υψηλάντου και στην πλατεία και ήταν γεμάτα με εμπόρευμα για διαλογή από τους ταμπάκηδες της παραλίας.
Η παραλιακή, από την Παπαφλέσσα μέχρι τη Βορείου Ηπείρου, ήταν γεμάτη βυρσοδεψεία. Βασικός λόγος για την εγκατάστασή τους εκεί τα άφθονα νερά και η θάλασσα.
Οι εργαζόμενοι σε αυτά τα έλεγαν δερματάδικα. Τα πιο γνωστά ήταν του Αποστολόπουλου, του Νεζερίτη, του Θέμελη και, τέρμα Μαιζώνος, του Φουσκόπουλου και του Τσινούκα, που επιβάρυναν τις γειτονιές με τις βαριές μυρωδιές τους.
Τα δέρματά τους, κυρίως μαλακές νάπες, ήταν περιζήτητα, ιδιαίτερα για υποδήματα πολυτελείας.
Τον Απρίλιο του 1963 λειτούργησε το νέο εργοστάσιο της Βιομηχανίας Κατεργασίας Δερμάτων στον Άγιο Νικόλαο της Λεύκας. Βασικός μέτοχος ήταν ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ανάπτυξης και συμμετείχαν οι Πατρινοί βυρσοδέψες Αφοί Αποστολόπουλοι και ο έμπορος δερμάτων Βασίλης Μανιάκης.
Την ημέρα εκείνη είχε έρθει στο μαγαζί του Θεοδόση ένα κάρο να ξεφορτώσει κάρβουνα. Μαύρο το κάρο, μαύροι οι εργάτες, σωρός η καρβουνόσκονη σκορπιζόταν στον δρόμο και πάνω στο άσπρο και ψωραλέο άλογο, που με το ζόρι στεκόταν όρθιο. Αφού σκόρπισε ο καροτσέρης τα κάρβουνα στον δρόμο, με ανατροπή, οι εργάτες τα φτυαρίζανε και τα μεταφέρανε με ζεμπίλια στο βάθος του μαγαζιού.
Λίγοι απέμειναν
Το Μαρκάτο ήταν υπέροχος προορισμός, μια ονειρεμένη βόλτα, καθώς φάνταζε ψεύτικο στα μάτια μου ένα σκηνικό που χάθηκε σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου. Οι πολυκατοικίες και το μεγαθήριο της Ασφάλειας αλλοίωσαν τον χαρακτήρα του, που σιγά – σιγά αποδυναμώθηκε. Σήμερα λίγοι συνεχίζουν να συντηρούν με την παρουσία τους την παλιά εικόνα, όπως ο Μπέλλας, ο Πομώνης, ο Μανιάτης, ο Σουβαλιώτης, ο Γραμματικόπουλος κ.ά.
Το επόμενο καλοκαίρι αραιώσαμε τις επισκέψεις μας στο μαγαζί του Θεοδόση, ώσπου έκλεισε την επιχείρηση και έφυγε μετανάστης στην Αυστραλία.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι συνθήκες ήταν δύσκολες, και ο Θεοδόσης ήταν ανάμεσα στους πολλούς Πατρινούς που αναζήτησαν μια καλύτερη ζωή στις μακρινές καινούργιες πατρίδες. Ήταν η εποχή που τα πλοία Voulkania και Satournia έπιαναν ακόμη αρόδο έξω απ’ τον κυματοθραύστη και περίμεναν τις μαούνες με τους επιβάτες και τα μπαούλα με τους «μπαμπότηδες».
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…
