Καλοκαίρι 1936: Όταν νέκρωσε η Πάτρα

Επιμέλεια Φάνης Βγενόπουλος

Το καλοκαίρι του 1936 η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα είναι τεταμένη. Η χώρα ακόμη δεν έχει συνέλθει από τη μαύρη σελίδα της Μικρασιατικής καταστροφής, βενιζελικοί και βασιλικοί δεν μπορούν να έλθουν σε συμφωνία για να σχηματίσουν κυβέρνηση, ενώ το εργατικό κίνημα γνωρίζει για τα καλά την κρατική καταστολή, με τον αιματοβαμμένο Μάη στη Θεσσαλονίκη. Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’, βρίσκει την ευκαιρία να διορίσει – περιφρονώντας τις δημοκρατικές διαδικασίες – πρωθυπουργό της χώρας τον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος διατηρεί και τη θέση του πανίσχυρου υπουργού των Στρατιωτικών. Ο Μεταξάς, ο οποίος ποτέ δεν έχει κρύψει την αποστροφή του στη Δημοκρατία, προετοιμάζεται – μεθοδικά – να επιβάλει την δικτατορία της 4^ης Αυγούστου, επισείοντας τον «κομουνιστικό κίνδυνο» για την χώρα.

Η μεταφορά του 3^ου Συντάγματος Ορειβατικού Πυροβολικού

Στην Πάτρα, όμως, το ζήτημα που κυριαρχεί, εκείνο το σημαδιακό καλοκαίρι του μεσοπολέμου, είναι η μεταφορά του 3^ου Συντάγματος Ορειβατικού Πυροβολικού στην Κόρινθο.

Ο «Νεολόγος» των Πατρών, με σχεδόν καθημερινή αρθογραφία του, διαφωνεί με την απόφαση, η οποία έχει ληφθεί από τον Ιωάννη Μεταξά με την ιδιότητα του Υπουργού Στρατιωτικών, και καλεί τους Πατρινούς να αντιδράσουν. Μάλιστα, η εφημερίδα θεωρεί ότι η απόφαση μεταφοράς της στρατιωτικής μονάδας στην Κόρινθο, έχει ρουσφετολογικό χαρακτήρα και με σειρά άρθρων αναλύει γιατί, το 3^ο Σύνταγμα Ορειβατικού Πυροβολικού πρέπει να παραμείνει στην αχαϊκή πρωτεύουσα.

Η επιτροπή αγώνα

Μάλιστα, συγκροτείται και επιτροπή αγώνος «προς επίλυσιν των ζωτικών δια την πόλιν ζητημάτων», η οποία αποφασίζει, ως ένδειξη διαμαρτυρίας, το κλείσιμο των καταστημάτων της Πάτρας, για μία ώρα, το απόγευμα του Σαββάτου 11 Ιουλίου 1936. Την επομένη, Στις 12 Ιουλίου 1936, ο «Νεολόγος» των Πατρών κυκλοφορεί με τίτλο «Η χθεσινή εκδήλωσις διαμαρτυρίας του λαού – Κλείσιμον καταστημάτων». Στο ρεπορτάζ καταγράφονται τα όσα έγιναν την προηγούμενη ημέρα στην πόλη, αλλά και η απάντηση του Ιωάννη Μεταξά, στο αίτημα των Πατρινών.

Η απόφαση

«Κατά τη σύσκεψιν της επιτροπής επεκράτησεν η γνώμη ότι εξ όλων των ζητημάτων πρέπει να γίνη άμεσος ενέργεια δια την μεταίωσιν της μετασταθμεύσεως εκ Πατρών εις Κόρινθον του ΙΙΙ Συντάγματος Ορειβατικού Πυροβολικού», αναφέρει το ρεπορτάζ της εφημερίδας, το οποίο συνεχίζει με τα εξής:

«Απεφασίσθη σχετικώς όπως το απόγευμα κλείσουν τα καταστήματα μίαν ώραν εις ένδειξιν διαμαρτυρίας, σταλή δε και τηλεγράφημα προς την Κυβέρνησιν. Υποβληθείσα πρότασις περί οργανώσεως συγκεντρώσεως κατά την ώραν του κλεισίματος των καταστημάτων, απερρίφθη υπό της πλειοψηφίας της επιτροπής».

Η  ενημέρωση των εργαζομένων Πατρινών για την κινητοποίηση, όπως μας πληροφορεί ο «Νεολόγος»,  έγινε με έντυπα τα οποία διανεμήθηκαν από τα μέλη της επιτροπής «διελθόντα  επ’ αυτοκινήτων ολόκληρον την πόλιν». Στα έντυπα καλείτο «ολόκληρος ο εργαζόμενος λαός των Πατρών όπως εγκαταλείψη τας εργασίας του επί μίαν ώραν από 5 – 6 μ.μ.».

Το «όχι» του Μεταξά

Όπως γράφει ο «Νεολόγος», τα μέλη της επιτροπής ενημέρωσαν για την κινητοποίηση τον τότε Νομάρχη, ονόματι Γιώτη, ο οποίος επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον πρωθυπουργό και υπουργό των Στρατιωτικών Ιωάννη Μεταξά για το θέμα, της μετακίνησης του Συντάγματος. Πράγματι, το μεσημέρι του Σαββάτου, ο νομάρχης μίλησε στον τηλέφωνο με τον Μεταξά, από τον οποίο εισέπραξε ένα… «όχι» στο αίτημα των Πατρινών να παραμείνει η στρατιωτική μονάδα στην πόλη.

Ιδού ως περιγράφει ο «Νεολόγος» την άρνηση του Ιωάννη Μεταξά στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον νομάρχη Γιώτη: «Ο κ. Μεταξάς παρεκάλεσε τον κ. Νομάρχην να διαβιβάση εις την επιτροπήν των οργανώσεων ότι, ως είχε κατ’ επανάληψιν δηλώσει, δεν είνε δυνατόν να δεχθεί συζήτησιν επί αποφάσεων αίτινες υπηγορεύθησαν δια λόγους εθνικής αμύνης, είνε όμως πάντοτε πρόθυμος να εξετάση ευμενώς παν άλλο ενδιαφέρον την πόλιν ζήτημα». Όπως είναι λογικό, η απάντηση του Μεταξά, δεν ικανοποίησε τους Πατρινούς, οι οποίοι αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν την κινητοποίηση. «Η απάντησις του κ. Πρωθυπουργού μετεδόθη βραδύτερον εις την επιτροπήν, ήτις απεφάσισε να μην ματαιωθή το κλείσιμο των καταστημάτων το οποίον να θεωρηθή ως μία παθητική διαμαρτυρία και προειδοποίησις προς τους αρμόδιους δια την αφύπνισιν της πόλεως», αναφέρει χαρακτηριστικά ο «Νεολόγος».

Το κλείσιμο των καταστημάτων

Όπως μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» των Πατρών, η συμμετοχή στην κινητοποίηση ήταν καθολική. «Την 5^ην μ.μ. όλα τα καταστήματα ήρχισαν να κλείουν, οι δε διευθυνταί και το προσωπικόν αυτών να συγκεντρούνται κατά μεγάλας ομάδας εις τας οδούς, τα οποίας διέτρεχον αστυνομικαί περίπολοι. Όλα γενικώς τα καταστήματα έκλεισαν και το μέτρον εσημείωσεν απόλυτον επιτυχίαν. Όλαι ανεξαιρέτως αι εργασίαι εσταμάτησαν μέχρι της 6^ης απογευματινής, οπότε επανελήφθησαν κανονικώς, λυθείσης και της επιφυλακής», σημειώνει ο συντάκτης του ρεπορτάζ. Μάλιστα, τα μέλη της επιτροπής έστειλαν και τηλεγράφημα (όπως συνηθιζόταν εκείνη την περίοδο), προς τον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, ώστε να τον ενημερώσει για την επιτυχία της κινητοποίησης, ενώ ανακοίνωσε ότι θα παρακολουθεί όλα τα λοιπά ζητήματα που αφορούν την πόλη.

Το αποτέλεσμα

Πάντως, παρά την κινητοποίηση των Πατρινών, η μετακίνηση των στρατιωτών του 3^ου Συντάγματος Ορειβατικού Πυροβολικού στην Κόρινθο, έγινε, αφού όπως μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» εκείνης της ημέρας: «Ως πληροφορούμεθα, η αναχώρησις του Συντάγματος Πυροβολικού συντελείται την πρωίαν αύριον. Ο Μέραρχος ειδοποιήθη παρά του Νομάρχου ότι δεν μετεβλήθη η σχετική απόφασις της Κυβερνήσεως».