ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΑΝΗΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στις 7 Απριλίου του 1902, Κυριακή των Βαΐων η Πάτρα γίνεται η πρώτη πόλη της Ελλάδας στους δρόμους της οποίας κυκλοφορεί τραμ και μάλιστα ηλεκτροκίνητο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Πάτρα να είναι και η πρώτη ελληνική πόλη που ηλεκτροφωτίστηκε.Για να κινηθεί το τραμ κατασκευάστηκε δίπλα στο Γκάζι (στην περιοχή Κρύα Ιτεών) που παρήγαγε ηλεκτρική ενέργεια, αναγκαία για την κίνηση του μέσου. Για την κυκλοφορία του τραμ, στρώθηκαν δυο γραμμές, η μία από τον ναό Αγίου Διονυσίου έως τις Ιτιές (5.300 μέτρα) και η άλλη από την ίδια αφετηρία έως τα Ταμπάχανα (1.700 μέτρα).
Τη συγκοινωνία εξυπηρετούσαν έξι αυτοκινούμενες άμαξες, τέσσερις την Κάτω Πόλη και δύο την Άνω. Καθεμία έσερνε δύο ή τρία βαγόνια, ανάλογα με την ώρα και την αναμενόμενη κίνηση. Κάθε βαγόνι είχε 14 θέσεις επιβατών, αλλά παραλάμβανε και οκτώ όρθιους, τέσσερις σε κάθε εξώστη.
Ο αγιασμός και οι συγκεντρωμένοι περίεργοι
Στις 5 το απόγευμα εκείνης της Κυριακής συγκεντρώνονται στο ηλεκτρικό εργοστάσιο οι τοπικές αρχές, επίσημοι, καθώς και πρόξενοι έξι ξένων χωρών, ενώ πυκνά πλήθη δημοτών κατακλύζουν τον γύρω χώρο και την οδό Αγίου Ανδρέα. Ο αρχιεπίσκοπος Πατρών και Ηλείας Ιερόθεος Μητρόπουλος ψάλλει αγιασμό και ο δήμαρχος Δημήτριος Βότσης εκφωνεί ενθουσιώδη λόγο.
Στο φύλλο της Δευτέρας 8 Απριλίου 1902 σημειώνει χαρακτηριστικά ο «Νεολόγος» των Πατρών: «Η πόλις των Πατρών επανηγύρισε χθες μεθ’ όλης της δυνατής επιστημότητος την θριαμβευτικήν αυτής είσοδον εις την οδόν του πολιτισμού και της αναγεννήσεως. Επανηγύρισε την εις την πρώτην βαθμίδα της προόδου άνοδον αυτής και την μεταξύ των Ευρωπαϊκών πόλεων συγκαταρίθμησίν της δια της εισαγωγής του Ηλεκτρισμού, της κυριαρχούσης σήμερον κινητηρίου δυνάμεως εις τα πεπολιτισμένας του κόσμου πόλεις. Η τελετή των εγκαινίων, ως είχε προαγγελθεί, εγένετο εις το Ηλετρικόν Εργοστάσιον της Εταιρείας εν μέσω αρκετού και εκλεκτού της κοινωνίας μας κόσμου εν οις προεξείχε το ωραίον φύλον. Η 5η μεταμεσημβρινή ώρα είχεν ορισθή δια την τελετήν, από της 4 και 45’ ήρχισαν να προσέρχωνται αραιά αραιά οι προσκεκλημένοι. Πρώτοι προσήλθον δια του τραμ το οποίον τους παρέλαβεν εκ του ξενοδοχείου της Αγγλίας οι επιθεωρηταί κ.κ. Αργυρόπουλος και Ισιγόνης και ο Γενικός αντιπρόσωπος της Εταιρείας κ. Νικολαΐδης. Εις το Ηλεκτρικόν Εργοστάσιον υπεδέχθη αυτούς ο Διευθυντής κ. Αγαπητός εν επισήμω στολή. Εις την θύραν του καταστήματος του αεριόφωτος ως και εις την του Ηλεκτρικού Εργοστασίου, υπάλληλοι του Τροχιοδρόμου με τας ιδιαιτέρας αυτών στολάς, ως και αστυφύλακες ημπόδιζον την είσοδον εις του μη προσκεκλημένους. Προ του Ηλεκτρικού Εργοστασίου εστάθμευσαν τρεις άμαξαι του τροχιοδρόμου, η πρώτη των οποίων ήτο ανθοστόλιστος και σημαιοστόλιστος δια κυανολεύκων σημαιών, εις δε εργοδηγός πιθανόν, ημπόδιζεν αυστηρώς πάντα οιονδήποτε να πλησιάση και περιεργασθή, έστω και δια των οφθαλμών την ανθοστόλιστον αυτήν άμαξαν. […] Την 5 ακριβώς ώραν αφίκοντο οι κ.κ. Πρόξενοι ο της Αγγλίας κ. Βουδ μετά της αξιοτίμου οικογενείας τους, ο της Αμερικής κ. Γιάξων μετά της αξιωτίμου συζύγου του, ο της Γερμανίας κ. Άμβουργερ επίσης μετά της κυρίας τους, ο της Ρουμανίας κ. Ρίδελ, ο της Σουηδίας κ. Τζίνης και ο της Δανιμαρκίας γνωστός φιλέλλην κ. Μάρσαλ. Πάντας υπεδέχθησαν οι κ.κ. Αγαπητός και Νικολαΐδης. Κατόπιν αφίκοντο αι διάφοροι αρχαί της πόλεως ο κ. Νομάρχης μετά της αξιοτίμου οικογενείας του ο κ. Δήμαρχος μετά του δημοτ. Συμβουλίου, ο διευθυντής της αστυνομίας κ. Βεντίκος, αι δικαστικαί και στρατιωτικαί αρχαί και αρκετοί άλλοι…. […] Εις τους πρώτους επισκέπτας είχεν απαγορευθή κατ’ αρχάς η είσοδος εις το Εργοστάσιον άγνωστον διατί, κατόπιν όμως ότε επετράπη, πάντες εισήλθον και περιειργάζοντο τα μηχανήματα τα εφησυχάζοντα την στιγμήν εκείνην. Τέλος αφίκετο ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος μετά των ιερέων και του ιεροδιακόνου προς τέλεσιν αγιασμού».
Μετά τον αγιασμό, που διήρκησε περίπου 20 λεπτά, ο δήμαρχος Δημήτριος Βότσης, εκφωνεί λόγο όπου δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του καθώς όπως είπε χαρκατηριστικά: «Δεν πανηγυρίζομεν, Κύριοι, μόνον τα εγκαίνια έργου, όπερ είνε προωρισμένον να σημειώση σπουδαιότατον σταθμόν προόδου δια την ωραίαν ημών πόλιν, αλλά και την πρώτη εν Ελλάδι χρησιμοποίησιν του Ηλεκτρισμού ως κινητηρίου δυνάμεως».
Η πρώτη βόλτα
Μετά το τέλος της ομιλίας του δημάρχου Βότση, όπως μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» των Πατρών «ήρχισε υπό τα περίεργα των προσκεκλημένων βλέμματα η λειτουργία του Εργοστασίου, η ετέρα των Γκαζομηχανών ετέθη εις κίνησιν και δι’ αυτής αντίστοιχος ηλεκτρική μηχανή». Στους προσκεκλημένους «προσεφέρθησαν γλυκίσματα και καμπανίτης άφθονος» και στη συνέχεια οι καλεσμένοι ανέβηκαν στα βαγόνια για την πρώτη βόλτα. Όπως περιγράφει ο συντάκτης: «Άμα ως πάντες ετοποθετήθησαν, εδόθη το σύνθημα της εκκινήσεως και αμέσως η μία κατόπιν της άλλης, εξεκίνησαν αι άμαξαι. Κόσμος αρκετός ήτο παρατεταγμένος κατά διάφορα διαστήματα της εξοχικής οδού, οπόθεν διήρχοντο αι άμαξαι τας οποίας παρετήρουν μετά θαυμασμού. Ότε εισήλθε το Τραμ εις την πόλιν αι εξώσται και τα παράθυρα των οικιών της οδού αγ. Ανδρέου είχον καταληφθή υπό του ωραίου φύλου, το οποίον περιέργως έβλεπτε το έξοχον εκείνον θέαμα των καταμέστων εξ επιβατών αμαξών του άρτι εγκαινιασθέντος Ηλεκτρικού Τροχιοδρόμου αίτινες εκυλίοντο μετά ταχύτητος επί των σιδηρών γραμμών. Αλλά και εκ των αμαξών το θέαμα της διασχιζομένης υπ’ αυτών οδού ήτο έτι εξοχώτερον.
Η δεσποινίς Πίτσα Μαλτέζου
Ο «Νεολόγος» των Πατρών καταγράφει στο ρεπορτάζ του και την πρώτη Πατρινή που πλήρωσε εισιτήριο για να ανέβει στο τραμ.
«Ότε αι άμαξαι έφθασαν προ του Λεσχιδίου εστάθμευσαν και άλλοι μεν των επιβατών κατήλθον , άλλοι δε εξηκολούθησαν το ταξείδιον των εις διάφορα σημεία της πόλεως ένθα διέρχεται η γραμμή. Αλλά διά το ταξείδιον των αυτό επρομηθεύσησαν… εισιτήριον. Το πρώτον εισιτήριον επλήρωσε η αξιότιμος δεσποινίς Πίτσα Μαλτέζου. Μέχρι της 1 1)2 του μεσονυκτίου τέσσαρα τραμ ελειτούργουν αδιακόπως μεταφέροντα τους πρώτους επιβάτας. Αι εντυπώσεις όλων είναι άρισται. Υπολογίζεται είσπαρξις 400 περίπου δραχμών εκ της χθεσινής κινήσεως».
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
