Επιμέλεια: Φάνης Βγενόπουλος
Στις 25 Φεβρουαρίου του 1915 ο βουλευτής Αχαιοήλιδος Δημήτριος Γούναρης, ορκίζεται πρωθυπουργός της χώρας. Ο Γούναρης διορίζεται στη θέση με απόφαση του βασιλιά Κωνσταντίνου του Α’, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου, λόγω της διαφωνίας του Κρητικού πολιτικού στη στάση ουδετερότητας της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και αφού οι Ζαΐμης και Σκουλούδης, είχαν αρνηθεί να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Στις 23 Φεβρουαρίου ο βασιλιάς, καλεί στα ανάκτορα τον Δημήτριο Γούναρη και του προτείνει να αναλάβει την διακυβέρνηση της χώρας. Την εποχή εκείνη ο Γούναρης ήταν ένας άφθαρτος, πολλά υποσχόμενος και αξιοσέβαστος πολιτικός που με την ομάδα των «Ιαπώνων», είχε επιδιώξει την ανανέωση στην πολιτική σκηνή, ενώ ήταν οπαδός της βασιλικής άποψης περί ουδετερότητας.
Η κυβέρνηση Γούναρη, σύμφωνα με τους ιστορικούς, είναι η πρώτη κυβέρνηση του εθνικού διχασμού που ακολούθησε, ανάμεσα σε βασιλικούς και βενιζελικούς, η οποία κορυφώνεται με την Μικρασιατική καταστροφή και τη δίκη των έξι, όπου καταδικάζεται σε θάνατο και εκτελείται και ο Γούναρης.
Το τηλεγράφημα του «Νεολόγου»
Οι Πατρινοί μαθαίνουν ότι ο Γούναρης θα αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας, από ένα τηλεγράφημα που τοιχοκολλείται έξω από τα γραφεία του «Νεολόγου» των Πατρών, στην οδό Κορίνθου 135, το μεσημέρι της Δευτέρας 23 Φεβρουαρίου 1915.
«Σκίρτημα αγαλλιάσεως διέδραμε χθες ολίγον μετά μεσημβρίαν την πόλιν, άμα ως ετοιχοκολήθη το τηλεγράφημα του «Νεολόγου» εξ Αθηνών, ότι εκλήθη υπό της Α.Μ. του Βασιλέως εις τα ανάκτορα ο διαπρεπής βουλευτής Αχαϊοήλιδος κ. Δημ. Γούναρης και μετά δίωρων συνομιλίαν μετά του Βασιλέως, ανετέθη αυτώ ο σχηματισμός της Κυβερνήσεως. Η εντύπωσις υπήρξε παρά τω λαώ ευχάριστος. Επρόκειτο περί πολιτευτού όστις εθεωρείτο ο ενδεδειγμένος δια την ανάληψιν της αρχής κατά των κρίσιμων αυτήν περίοδον του Έθνους, αλλά και περί τέκνου των Πατρών…», περιγράφει ο «Νεολόγος» της 24ης Φεβρουαρίου.
Η επίσκεψη στον βασιλιά
Ο «Νεολόγος» των Πατρών εκείνης της ημέρας, δημοσιεύει τηλεφωνική ανταπόκριση από την Αθήνα για το παρασκήνιο της επιλογής του βασιλιά Κωνσταντίνου του Α’ να ορίσει τον Γούναρη για πρωθυπουργό. Όπως αναφέρει το δημοσίευμα:
«Ο εκ Πατρών πολιτευτής ανήλθεν εις τα ανάκτορα την 11ην π.μ. και εγένετο αμέσως δεκτός παρά τω Βασιλεί εις ακρόασιν, παραταθείσαν επί δίωρον. Κατά πληροφορίας της «Εστίας» η Α. Μεγαλειότης, αφού ανέπτυξεν εις τον κ. Γούναρην την όλην κατάστασισν, τον παρεκάλεσε ν’ αναλάβη και σχηματίση την νέαν Κυβέρνησιν. Ο κ. Γούναρης συμφωνήσας προς την Α.Μ. ς προς την αντίληψιν της όλης καταστάσεως, υπέδειξε την διά την νέαν Κυβέρνησιν απόλυτον ανάγκη της διαλύσεως της Βουλής […].
Το «ναι» στον Κωνσταντίνο
Ο Δημήτριος Γούναρης, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ της εποχής, ήταν έτοιμος να δεχθεί την πρόταση του βασιλιά για να γίνει πρωθυπουργός, πόσο μάλλον όταν το αίτημα που του έθεσε, για προκήρυξη εκλογών, έχει δεκτό από τον Κωνσταντίνο. Όπως περιγράφει ο «Νεολόγος» της εποχής:
«Ο Βασιλεύς έσπευσε ν’ απαντήση, ότι εις την μέλλουσαν Κυβέρνησινη αφίνει πλήρη ελευθερίαν ενεργείας, μετά δε την δήλωσιν ταύτην ο κ. Γούναρης απεδέχθη την εντολήν ζητήσας προθεσμίαν τινά, μέχρι της 5ης μ.μ. όπως δώση οριστικήν απάντησιν. Δύναται όμως να θεωρηθεί ως βέβαιον, ότι η απάντησις του εκ Πατρών πολιτευτού θα ήνε οριστική αποδοχή, πιθανώς δε να συνοδεύηται αυτή και με την υποβολήν του καταλόγου των μελών της νέας Κυβερνήσεως. Και ως λέγεται ο κ. Γούναρης θα κρατήση το Υπουργείον των Οικονομικών και πιθανοί συνεργάται του φέρονται οι κ.κ. Μπαλτατζής, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Τσαλδάρης και Βοζίκης».
Ενθουσιασμός στην Πάτρα
Η είδηση της πρωθυπουργοποίησης του Δημητρίου Γούναρη, γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό στην Πάτρα. Σύμφωνα με αναφορές, οι καμπάνες στην Πάτρα ήχησαν χαρμόσυνα, τρεις χιλιάδες Πατρινοί έστειλαν συγχαρητήρια τηλεγραφήματα, μουσικοί και πλήθος έπαιξαν εμβατήρια στους δρόμους. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το ρεπορτάζ του «Νεολόγου», όπου αναφέρει:
«Αι Πάτραι, η γενέτειρα του νέου Έλληνος Πρωθυπουργού, αισθάνονται ιδιαιτέραν χαράν επί τη τιμή η οποία προσήφθη εις αυτάς. Το άγγελμα υπεδέχθησαν μετά ζηράς συγκινήσεως και μετά δεδικαιολογημένης υπερηφάνειας. Διότι αισθάνονται, ότι η ευόδωσις του υψηλού έργου όπερ ανέλαβε τέκνον αυτών υπέροχων θέλει περιποιήσει μείζονα τιμήν εις αυτάς, ενώ εξ άλλου θα τας ευφράνη, ως τμήμα της όλης Ελλάδος.
Πολιτική ουδετερότητας
Η κύρια αιτία της αντίθεσης του βασιλιά Κωνσταντίνου με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που οδήγησε στον εθνικό διχασμό, ήταν η στάση της Ελλάδας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Βενιζέλος ήθελε η χώρα να μπει στον πόλεμο στο πλευρό της Τριπλής Συνεννόησης (Αντάντ), ώστε η Ελλάδα να είναι με τους νικητές και να αποσπάσει εδαφικά οφέλη. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, που είχε σπουδάσει στη Γερμανία, είχε επηρεαστεί από τη γερμανική κουλτούρα, περιτριγυριζόταν από γερμανόφιλους και ήταν παντρεμένος με την αδελφή του Γερμανού Κάιζερ, Σοφία της Πρωσίας, τασσόταν υπέρ της «ουδετερότητας» της Ελλάδας. Μια στάση που ήταν η φιλογερμανικότερη δυνατή πολιτική που θα μπορούσε να ακολουθήσει μία χώρα της οποίας η γεωγραφική θέση την καθιστούσε όμηρο των διαθέσεων του πανίσχυρου βρετανικού στόλου που κυριαρχούσε τότε στην ανατολική Μεσόγειο.
Άλλωστε, εξαιτίας αυτής της διαφωνίας παραιτήθηκε ο Βενιζέλος τον Φεβρουάριο του 1915, μετά την άρνηση του βασιλιά να συμμετάσχει η Ελλάδα στην εκστρατεία των συμμάχων στην Καλλίπολη.
Την πολιτική «ουδετερότητας» θα ακολουθούσε και ο Δημήτριος Γούναρης, όπως μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» των Πατρών. «Κατ’ ασφαλείς πληροφορίας, η πολιτική, ην θα ακολουθήση η νέα Κυβέρνησις, θα ήνε η ίδια πολιτική της Κυβερνήσεως Βενιζέλου μέχρι διαφωνίας μετά του Στέμματος, δηλαδή πολιτική δεδηλωμένης ευμενούς ουδετερότητος απέναντι της συμμάχου Σερβίας, με τάς αυτάς ροπάς προς την Τριπλήν Συνεννόησιν. Εννοείται ότι η εξέλιξις των πραγμάτων θα διαγράψη την πολιτική της νέας Κυβερνήσεως».
(εφ. Νεολόγος)
