Λίγους μήνες πριν διαβάζαμε με έκπληξη και αποτροπιασμό την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου των ΗΠΑ να καταργήσει το ισχύον μέχρι τότε θεσμικό πλαίσιο που προστάτευε το δικαίωμα των γυναικών στις αμβλώσεις.
ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΣΠΑΡΤΙΝΟΥ
Ήταν βέβαια γνωστό ότι ο Πρόεδρος Τραμπ, πριν χάσει τις εκλογές και παραδώσει την εξουσία, είχε φροντίσει να διαμορφώσει συγκεκριμένη πλειοψηφία σε αυτό το δικαστήριο ώστε να του δώσει ακραία συντηρητική φυσιογνωμία. Είναι τραγική ειρωνεία και ιστορική πρόκληση ότι αυτό έγινε κατορθωτό μετά το θάνατο της Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ, εμβληματικής φυσιογνωμίας της φιλελεύθερης και προοδευτικής Αμερικής, που είχε αγωνιστεί κατά των διακρίσεων και είχε πετύχει να θεσμοθετηθούν δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων γενικότερα.Δεν είμαι σίγουρος ότι η απόφαση αυτή στηρίχθηκε αποκλειστικά σε θρησκευτικές και φιλοσοφικές περί δικαίου αντιλήψεις της πλειοψηφίας των μελών του δικαστηρίου και δεν έχουν υπεισέλθει και καθαρά στυγνές, πολιτικές σκοπιμότητες. Η κληρονομιά του Τραμπ στην αμερικανική κοινωνία δεν έχει εξανεμιστεί μετά την ήττα του και υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που απεργάζονται την επάνοδο είτε του ίδιου είτε των σκοταδιστικών αντιλήψεών του με άλλο, «άφθαρτο» πρόσωπο.
Το κύμα της alt right δεν είναι «μόδα»
Όμως το κλίμα αυτό του σκοταδισμού δεν περιορίζεται πέραν του Ατλαντικού. Ανάλογα μηνύματα εκπέμπονται και στην Ευρώπη, την ήπειρο του διαφωτισμού, της γαλλικής και της οκτωβριανής επανάστασης. Μέσα από την πανσπερμία της νέας ακροδεξιάς, της επονομαζόμενης alt right, έχουμε συχνά ακούσει ανάλογες απόψεις και παρακολουθούμε απόπειρες για σχετικές θεσμικές παρεμβάσεις. Και αυτό δεν είναι περίεργο. Η επίθεση της σκοταδιστικής δεξιάς εξελίσσεται σε όλα τα μέτωπα. Στο κοινωνικό, το πολιτικό, το ιδεολογικό, της επικοινωνίας. Αυτό ας το αναλογιστούν όσες πολιτικές δυνάμεις διολισθαίνουν καθημερινά προς αυτή τη σκοτεινή περιοχή του πολιτικού φάσματος για μικροκομματικές και εκλογικές σκοπιμότητες. Το κύμα της alt right δεν είναι «μόδα», είναι υπαρκτός κίνδυνος για τη δημοκρατία, τις ελευθερίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και στοχεύει στα πλέον αδύναμα στρώματα της κοινωνίας. Τις γυναίκες, τους νέους, τους πρόσφυγες και μετανάστες, τους κοινωνικά αδύνατους. Μέσα σε ένα περιβάλλον που τροφοδοτεί και εκμεταλλεύεται μια γενικευμένη κρίση αξιών.
Το αντιδραστικό στερεότυπο της αμαρτωλής Εύας
Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ότι στη χώρα μας το θέμα αυτό δεν έχει τεθεί (τουλάχιστον μέχρι στιγμής) με ιδιαίτερη επιθετικότητα από κάποια πολιτική δύναμη αλλά από την Εκκλησία. Δεν θα περιοριστώ στην εξοργιστική, μισογυνική και απάνθρωπη δήλωση συγκεκριμένου Μητροπολίτη ότι ο βιασμός γίνεται με τη συναίνεση του θύματος και ότι η εγκυμοσύνη προκύπτει μόνο κατόπιν συμφωνίας της γυναίκας με τον άνδρα! Πολύ πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός της ανάγνωσης της Εγκυκλίου της Ιεράς Συνόδου που έγινε σε όλους τους ναούς από την Ωραία Πύλη, την ημέρα που η Εκκλησία γιόρταζε τη γέννηση της Παναγίας, σύμφωνα με την οποία η άμβλωση είναι έγκλημα. Κατά την Ιερά Σύνοδο η έκτρωση συνιστά φόνο και αμαρτία, το αγέννητο παιδί έχει δικαίωμα διότι από την ώρα της σύλληψης σχηματίζεται η προσωπικότητά του. Αυτή η αντιεπιστημονική άποψη οδηγεί στη στέρηση του δικαιώματος της γυναίκας πάνω στο σώμα της και ανοίγει το δρόμο για την αστυνόμευσή του. Εδράζεται στο αντιδραστικό στερεότυπο της αμαρτωλής Εύας, που ευθύνεται για την ανυπακοή και την αμαρτία. Μας θυμίζει την ανδροκρατική υπεροψία και αυταρχικότητα που η παράδοση αποδίδει σε εκείνο το μακρινό βυζαντινό αυτοκράτορα Θεόφιλο, στην αντιπαράθεσή του με την Κασσιανή: «Εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα».Προφανώς τέτοιες απόψεις δεν εκφράζουν το σύνολο των πιστών και – υποθέτω – ούτε το σύνολο του κλήρου. Αντίθετα, υπάρχουν θετικά σημάδια ότι μέσα στην κοινωνία των πιστών διατυπώνονται απόψεις και αναπτύσσονται πρωτοβουλίες προς την σωστή, ανθρωπιστική κατεύθυνση, π.χ. για την περίθαλψη θυμάτων βιασμού.
Διαχωρισμός Κράτους – Εκκλησίας
Τα γεγονότα αυτά επαναφέρουν στο δημόσιο διάλογο το θέμα του διαχωρισμού του Κράτους από την Εκκλησία. Παρατηρώ ότι από πολλές πλευρές ανοίγει πάλι αυτή η συζήτηση. Και είναι φυσικό, ιδιαίτερα όταν στη χώρα μας η Εκκλησία συμμετέχει στη λειτουργία του κράτους και συχνά διεκδικεί όλο και μεγαλύτερο μερίδιο σε αυτή. Μια νηφάλια αλλά και ουσιαστική συζήτηση πρέπει να ξεκινήσει με στόχο να υπάρξει συγκεκριμένη κατάληξη. Οι εμπειρίες από παλαιότερες και πρόσφατες ατυχείς και υποτιμητικές για την Πολιτεία απόπειρες πρέπει να διδάξουν όσους και όσες πιστεύουν σε μια δημοκρατική οργάνωση της κοινωνίας.
Λεζ: Διαδήλωση με αίτημα το οικογενειακό δίκαιο στις αρχές του 1980
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
