Του Θανάση Κούστα
Παρακολουθώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις δηλώσεις της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, σχετικά με τις προσπάθειες για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Και ο λόγος είναι πως, συνέδεσα τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια με την γειτονιά του Παρθενώνα κι έχω παρακολουθήσει διαχρονικά όλες τις προσπάθειες αλλά και τις δηλώσεις που έχουν γίνει για το θέμα αυτό.
Η προκλητική απάντηση του Επιτρόπου του Βρετανικού Μουσείου
Έτσι ανέσυρα από το αρχείο μου συνέντευξη που είχε δώσει στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» ο Επίτροπος του Βρετανικού Μουσείου Χάρτβιχ Φίσερ, και είχε εμφανιστεί πολύ προκλητικός, καθώς απέκλειε κατηγορηματικά το ενδεχόμενο «επ΄ αόριστου δανεισμού», αλλά και γενικά οποιουδήποτε δανεισμού, εάν η Ελλάδα δεν αποδεχθεί ότι τα Γλυπτά ανήκουν στους Βρετανούς. Να σημειώσω ότι το λεξιλόγιο που είχε χρησιμοποιήσει είναι σκόπιμα λάθος, γιατί δεν πρόκειται περί δανεισμού αλλά περί επιστροφής στον φυσικό τους χώρο.
Η παρέμβαση της Observer
Επίσης, ανέσυρα από το αρχείο μου, ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε πριν από αρκετά χρόνια στην κυριακάτικη Ομπσέρβερ (Τhe Observer). Ο αρθρογράφος της Νιλ Άστσερσον, με τίτλο σε άρθρο του «Να λήξει η εξορία των Μαρμάρων» ανέφερε ότι: «Οι Βρετανοί παραποίησαν τη φύση των Μαρμάρων, ενσωματώνοντάς τα στην ιδέα που είχαν για το δικό τους πολιτισμό, για τη δική τους αυτοκρατορία. Τα Μάρμαρα στο Βρετανικό Μουσείο είναι επισκέπτες από την Ελλάδα που μας έγιναν τόσο οικείοι κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, που τους υιοθετήσαμε και τους κάναμε μέλη της οικογένειάς μας.»
«Ορισμένοι Βικτοριανοί […] το πίστεψαν αυτό κυριολεκτικά. Κοίταξαν τα ευρύστερνα, μυώδη σώματα των μαρμάρινων μορφών και ανακοίνωσαν ότι οι Έλληνες του 5ου π.Χ. αιώνα δεν μπορεί να ήταν πρόγονοι των καχεκτικών κατοίκων της σύγχρονής τους Αττικής ή Πελοποννήσου. Όχι. Ο Παρθενώνας πρέπει να είχε κτισθεί από μια τευτονική φυλή, με άλλα λόγια από τους πρώτους Άγγλους.»
«Η Αγγλία είχε την ευκαιρία της […] Απομύζησε από αυτά τα Μάρμαρα τους χυμούς για τη δική της περίεργη ταυτότητα. Η Ελλάδα υπήρξε πολύ υπομονετική, αλλά πρέπει τώρα να υποδεχθεί στο σπίτι της τα εξόριστα παιδιά της» καταλήγει ο αρθρογράφος της Ομπσέρβερ.
Το αίτημα των ευρωβουλευτών
Τον Φεβρουάριο 2004, 208 ευρωβουλευτές ζήτησαν με επιστολή τους προς τον Βρετανό Πρωθυπουργό Τονι Μπλέρ την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Την επιστολή συνυπέγραφαν ο τ. Πρόεδρος της Commission Ζακ Σαντέρ, τρεις πρόεδροι ομάδων του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και ο γνωστός εισαγγελέας της Ρώμης Ντι Πιέτρο.
Μετά από όσα πιο πάνω καταγράφω, δεν επιθυμώ να αναφερθώ στο ιστορικό της κλοπής των γλυπτών, καθώς είναι πολύ γνωστό, αλλά θέλω να υπενθυμίσω πως εκείνη την εποχή, από το 1750 και μετά, όποιος προλάβαινε λεηλατούσε, έσπαγε και πούλαγε σπαράγματα της παγκόσμιας κληρονομίας σε δημοπρασίες και σε μουσεία.
Έτσι η λεηλασία του Έλγιν, ήλθε σαν κορύφωση της συνολικής αρχαιοκαπηλίας στην οποία είχαν επιδοθεί πλήθος από ταξιδευτές, αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες, στρατιωτικοί, πολιτικοί κ.α. προερχόμενοι από την εσπερία. Χαρακτηριστική είναι μία γελοιογραφία σε Αγγλική εφημερίδα της εποχής που δείχνει τον Έλγιν να πουλάει τα γλυπτά στον Πρωθυπουργό και ο λαός να του φωνάζει… «εμείς πεινάμε κι εσύ αγοράζεις πέτρες».
Το ποίημα του Λόρδου Μπάιρον
Στην προσπάθεια όμως που κάνει η κα Μενδώνη, θα πρέπει να εντάξει και την πιο σπουδαία διαχρονικά καταγγελία για την ενέργεια αυτή που ήταν το συγκλονιστικό – καταγγελτικό ποίημα του Λόρδου Byron, με τίτλο «Η Κατάρα της Αθηνάς».
Αρχίζει με μια υπέροχη εισαγωγή που υμνεί την φύση της χώρας μας, περιγράφοντας ένα θαυμάσιο δειλινό στην Αθήνα και οραματίζεται συνάντησή του με την Αθηνά, που ταλαιπωρημένη από τους βανδαλισμούς και δακρυσμένη του λέει:
«Ω θνητέ, της ντροπής σου αυτό το χρώμα
Βρετανός μου λέει νασαι, όνομα ανδρείου ακόμα
Μέχρι χθες λαού ελευθέρου, με ωραία πεπρωμένα
Τώρα περιφρονημένου και ιδίως από μένα.
Η Παλλάδα πρώτος θάναι της πατρίδας σου εχθρός
Την αιτία θες να μάθεις. Κοίτα γύρω και εμπρός.
Έχω δεί πολλούς πολέμους και ερημώσεις να πληθαίνουν
Κι άλλες τόσες τυρρανίες να ανεβοκατεβαίνουν
Απ΄ του Τούρκου την μανία γλύτωσα και του βανδάλου
Μα η χώρα σου έναν κλέφτη μου ΄χει στείλει πιό μεγάλο..»
Προσπάθησε ο ποιητής να δικαιολογηθεί λέγοντας ότι ο Ελγιν δεν είναι γνήσιος Εγγλέζος αλλά Σκώτος παραλληλίζοντας την διαφορά των Εγγλέζων με τους Σκώτους με την διαφορά που είχαν στα χρόνια της Αθηνάς οι Αθηναίοι με τους Βοιωτούς και συνεχίζει:
«Ω, θνητέ, μου είπε τότε η γαλανομάτα κόρη
Τούτο το μαντάτο φέρε στης πατρίδας σου τα όρη
Αν και έχω παρακμάσει να εκδικηθώ μου μένει
Και ν’ αποστραφώ μιά χώρα σκοτεινή κι ατιμασμένη…
Πρώτα στο κεφάλι εκείνου που ’κανε αυτή την πράξη
Η κατάρα μου θ’ αστράψει, ίδιον και γενιά να κάψει.
Ούτε μία σπίθα πνεύμα να μην έχουν τα παιδιά του
Και αναίσθητα να είναι όπως και η αφεντιά του..»
Και τελειώνει…
«Τ’ όνομά του η ιστορία διπλά σ’ εκεινού θα γράψει
Του τρελού που της Εφέσσου το ναό ’χε κατακάψει.
Κι η κατάρα μου πιο πέρα απ’ τον τάφο να τον πάει
Και το μίσος αιωνίως και τους δυό να κυνηγάει.
Ο Ηρόστρατος κι ο Έλγιν, και οι δυό ατιμασμένοι,
Μα ο δεύτερος πιο μαύρος απ’ τον πρώτο θ’ απομένει».
Με το ποίημά του αυτό ο Byron αφύπνισε συνειδήσεις στην χώρα του και έσπειρε τον σπόρο που μέχρι τις ημέρες μας ακόμη δεν έχει καρπίσει.
(από εφημερίδα Νεολόγος των Πατρών)
