ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΜΠΕΚΙΡΗ – τ. ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών και της περιπέτειάς του με την απόπειρα δολοφονίας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος επανήλθε στην Αθήνα την 17/30 Αυγούστου. Βέβαια, η άφιξή του συνδυάσθηκε με τη συνεδρίαση της Βουλής, η οποία εκείνη την περίοδο, λόγω του πολέμου και της συνεχούς απουσίας του Πρωθυπουργού, συνεδρίαζε κατά αραιά χρονικά διαστήματα. Έτσι, η Βουλή συνεδρίασε την 25 Αυγούστου (7 Σεπτεμβρίου) 1920 με θέματα την πανηγυρική συνεδρίαση του Σώματος για τη μεγάλη επιτυχία του Πρωθυπουργού στην υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών και την προκήρυξη των εκλογών.
Μιλώντας ο Πρωθυπουργός στη Βουλή, τόνισε ότι θα προχωρήσει στη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών εντός του Οκτωβρίου, ενώ ταυτόχρονα ανήγγειλε την κατάργηση του Στρατιωτικού νόμου και της Λογοκρισίας. Στη συνέχεια, ο Ελ. Βενιζέλος υπεστήριξε και εξήγησε τους λόγους για τους οποίους η Βουλή θα έχει αναθεωρητικό και όχι συντακτικό χαρακτήρα. Επίσης, ο Πρωθυπουργός αντέδρασε στην ιδέα να διενεργήσει τις εκλογές υπηρεσιακή Κυβέρνηση και τούτο διότι αν η Κυβέρνηση της Κωνσταντινουπόλεως αποδειχθεί ανίκανη να εφαρμόσει τη Συνθήκη των Σεβρών, δηλαδή να επιβληθεί του Κεμάλ, τότε οι σύμμαχοι επιφυλάσσονται να αναλάβουν τα ενδεικνυόμενα από τις περιστάσεις μέτρα. Ένα εκ των μέτρων αυτών θα ήταν και η απομάκρυνση της Τουρκίας από την Κωνσταντινούπολη, πράγμα που απαιτεί την παρουσία ισχυρής πολιτικής Κυβέρνησης. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε, ότι η συνεδρίαση εκείνη της Βουλής ήταν η τελευταία, διότι μετά η Βουλή διελύθη και προκηρύχθηκαν εκλογές για την 25 Οκτωβρίου (7 Νοεμβρίου) 1920.
Ο θάνατος του βασιλιά Αλέξανδρου
Πριν όμως από τις εκλογές, όπως ελέγχθη, απεβίωσε ο Βασιλιάς Αλέξανδρος, οπότε ο Πρωθυπουργός συνεκάλεσε εκτάκτως τη διαλυθείσα ήδη Βουλή, για την εκλογή Αντιβασιλέως. Έτσι, με την πρόταση του Ελ. Βενιζέλου Αντιβασιλιάς εξελέγη ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Επίσης, λόγω του επισυμβάντος θανάτου οι εκλογές ανεβλήθησαν κατά μία εβδομάδα και απεφασίσθη να διεξαχθούν την 1/ 14 Νοεμβρίου 1920 . Ταυτόχρονα, ο Πρωθυπουργός επεχείρησε να αντιμετωπίσει αμέσως το θέμα της διαδοχής υποστηρίζων την αναδοχή εις το θρόνο του Πρίγκιπα Παύλου.
Η επιστροφή του Γούναρη
Πρέπει όμως εδώ να σημειώσουμε, ότι δύο ημέρες προ του θανάτου του Βασιλιά Αλεξάνδρου, είχε φθάσει εξ Ιταλίας ο εξόριστος πρώην Πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης, ο οποίος μίλησε προς τον λαό της Κέρκυρας. Η ομιλία αυτή του Δημ. Γούναρη ήταν η πρώτη του ομιλία εν όψει του σκληρού προεκλογικού αγώνα. Μετά την Κέρκυρα ο Δημήτριος Γούναρης επεσκέφθη τη γενέτειρά του, την Πάτρα, όπου οι συμπολίτες του τον υποδέχθησαν στο λιμάνι με μεγάλο ενθουσιασμό και μετά από λίγο εξεφώνησε ενώπιον του λαού της Πάτρας τον πρώτο του προγραμματικό λόγο. Πρέπει επίσης εδώ να σημειώσουμε, ότι τότε άλλαξε και ο τίτλος του κόμματος, το οποίο από κόμμα Εθνικοφρόνων θα ονομάζετο πλέον Λαϊκό Κόμμα. Μετά την Πάτρα ο Δημήτριος Γούναρης ανεχώρησε αμέσως για την Αθήνα, για να παραστεί στην κηδεία του Βασιλιά Αλεξάνδρου.
Η διαμάχη για τη διαδοχή του Αλέξανδρου
Πρέπει εδώ να επισημάνουμε, ότι ευθύς ως ο Ελ. Βενιζέλος ανακίνησε το θέμα της διαδοχής του Αλεξάνδρου, ονοματίζοντας και τον Πρίγκιπα Παύλο, ο Δημήτριος Γούναρης απάντησε με οξύτατες δηλώσεις, όπου μεταξύ άλλων είπε και τα εξής: «Υπαρχούσης περιπτώσεως, εις και μόνος είναι ο αρμόδιος να τον εκλέξει ο Ελληνικός λαός. Και εις μόνος τρόπος ίνα ερωτηθεί το Δημοψήφισμα. Παν ό,τι αντιθέτως προς ταύτα λέγεται είναι τεχνάσματα. Αλλά με σοφίσματα και τεχνάσματα δεν καταργείται η μεγάλη πραγματικότης, η οποία λέγεται θέλησις του λαού…». Βέβαια, στις δηλώσεις αυτές απάντησε ο Ελ. Βενιζέλος και ανταπάντησε ο Δημ. Γούναρης, εμμένοντας ο καθένας στις θέσεις του και τις απόψεις του. Έτσι και μετά όλα τα ανωτέρω, οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 είχαν συνδεθεί, καλώς ή κακώς, και με το θέμα της επιστροφής του Βασιλέως Κωνσταντίνου. Και εάν μεν κέρδιζε τις εκλογές ο Ελ. Βενιζέλος τέτοιο θέμα δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Εάν όμως τις εκλογές τις έχανε ο Ελ. Βενιζέλος, τότε, είτε γίνονταν Δημοψήφισμα, είτε όχι θα ήταν δύσκολο να αρνηθεί κανείς, διότι η επιστροφή του Κωνσταντίνου θα είχε προκριθεί από τον λαό, επειδή στις εκλογές αυτές ο λαός εκαλείτο να αποφανθεί μεταξύ Βασιλέως και Βενιζέλου. Επίσης, στις εκλογές εκείνες ο λαός θα εκαλείτο να αποφανθεί στις αιτίες και τους υπαίτιους του διχασμού. Και όπως υπεστήριζε ο Αλ. Σβώλος «δια την εκλογήν του 1920, ο λαός εκ των υστέρων εφάνη δικαιώσας κατ’ ουσίαν την συνταγματικήν εκδοχήν του Βασιλέως». Και κατά συνέπεια, δεν υπήρξε λόγος εξορίας.
Μετά την αναβολή των εκλογών, λόγω του θανάτου του Βασιλιά Αλεξάνδρου, παρετάθη ο προεκλογικός αγώνας. Έτσι, την 25 Οκτωβρίου (7 Νοεμβρίου) 1920, ημέρα Κυριακή, μίλησε ο Δημήτριος Γούναρης σε μεγάλη συγκέντρωση στην Πλατεία Συντάγματος. Στην ομιλία του αυτή ο Δ. Γούναρης επανέφερε το θέμα του Βασιλιά και είπε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Ζήτημα θρόνου δεν υπάρχει. Ο θρόνος έχει τον νόμιμον αυτόν κάτοχον. Ο Βασιλεύς των Ελλήνων είναι ο Κωνσταντίνος». Και εάν υπήρχε κάποια αμφιβολία, από τη στιγμή εκείνη έπαυσε πλέον να υπάρχει. Το θέμα της εκλογικής διαμάχης ήταν πλέον ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε, ότι συνήθως οι Βασιλείς ανήκουν στο έθνος και όχι σε μία μερίδα του λαού, σε ένα δηλαδή κόμμα όσον μεγάλο και εάν είναι.
Από την πλευρά του ο Ελ. Βενιζέλος εξεφώνησε τον προεκλογικό του λόγο την 28η Οκτωβρίου (10 Νοεμβρίου) 1920. Εις την ομιλία του αυτή ο Ελ. Βενιζέλος εστηρίχθη εις τον εθνικόν θρίαμβον και την επικείμενη αποστράτευση, ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος της δικαιολογημένης δυσφορίας του λαού εκ της συνεχιζόμενης επιστράτευσης και ακόμη περισσότερον εκ του φόβου επεκτάσεώς της. Τέλος, στην ομιλία του ο Ελ. Βενιζέλος αναφέρθηκε στη Διοικητική, Οικονομική και Κοινωνική ανόρθωση του τόπου.
Η μεγάλη «μουγκαμάρα»
Πρέπει εδώ να σημειώσουμε, ότι η συγκέντρωση ήταν τόσον μεγάλη, ώστε και εκείνοι που προδίκαζαν ήττα του Ελ. Βενιζέλου άλλαξαν γνώμη και άρχισαν να περιορίζουν τα ποσοστά της ήττας. Πάντως κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα εκείνων των εκλογών ήταν η μεγάλη «μουγκαμάρα». Ακόμη και το απόγευμα της ίδιας ημέρας των εκλογών ήταν η ίδια κατάσταση. Το κλίμα άλλαξε μόνον μετά την έκδοση των πρώτων αποτελεσμάτων, οπότε άρχισε να διαφαίνεται ότι το κόμμα των Φιλελευθέρων είχε χάσει πλέον τις εκλογές και οδηγείτο σε ήττα. Αργά τη νύκτα είχε πλέον διαφανεί ότι το κόμμα των Φιλελευθέρων είχε χάσει οριστικά την εκλογική μάχη. Βέβαια, την επομένη ημέρα διεπιστώθη η μεγάλη ήττα, διότι εκτός των άλλων δεν εξελέγη Βουλευτής ούτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Τα αποτελέσματα της εκλογικής αναμέτρησης
Αναλυτικά τα αποτελέσματα των εκλογών έχουν ως εξής: Η Ηνωμένη Αντιπολίτευση κέρδισε τις εκλογές με μεγάλη διαφορά. Έτσι, το Λαϊκό Κόμμα του Δημ. Γούναρη εξέλεξε 75 έδρες, το Εθνικό Συντηρητικό Κόμμα πήρα 60 έδρες και το κόμμα του Δημ. Ράλλη 25. Επίσης, 30 έδρες πήρε ο συνδυασμός του Στέφανου Δραγούμη και 70 διάφορες μικρές και ανεξάρτητες ομάδες, όπως οι Μακεδόνες με τον Γεώργιο Μπούσιο κ.ά. Απ’ την άλλη πλευρά, το κυβερνών κόμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου εξέλεξε μόνον 118 έδρες σε σύνολο 369 εδρών, ήτοι ποσοστό 32%. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ιδιαίτερα, ότι το κόμμα των Φιλελευθέρων εξέλεξε Βουλευτές μόνον σε 18 από τις 40 εκλογικές περιφέρειες. Βέβαια, εάν επιχειρήσει κανείς να κάνει σύγκριση με τις εκλογές του 1912 ή του 1915, τότε θα διαπιστώσει τεράστιες διαφορές. Μια άλλη ουσιαστική παρατήρηση που μπορεί να γίνει είναι οι περιοχές όπου ψηφίσθηκε το κόμμα των Φιλελευθέρων. Αυτές οι περιοχές είναι οι Θρακικές εκλογικές περιφέρειες Ανδριανούπολης, Έβρου, Καλλίπολης. Ραιδεστού, Ροδόπης και Σαράντα Εκκλησιών (όπου δεν υπήρχαν υποψήφιοι της Αντιπολίτευσης). Επίσης, το κόμμα των Φιλελευθέρων ψηφίσθηκε στα Ιωάννινα, στην Πρέβεζα, στη Λέσβο και στη Χίο. Τέλος, το κόμμα των Φιλελευθέρων ψηφίσθηκε και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης, Χανιά, Ηράκλειο, Ρέθυμνο και Λασίθι. Δηλαδή οι Φιλελεύθεροι ψηφίσθηκαν στις περιοχές που είχαν προσαρτηθεί στην Ελλάδα το 1912-1913 ή μετά το 1917. Εξαίρεση βέβαια απετέλεσε η Δράμα, όπου οι Φιλελεύθεροι εξέλεξαν πέντε από τις 13 έδρες. Επίσης, μειοψήφισαν οι Φιλελεύθεροι στις περιφέρειες Θεσσαλονίκης, Σέρρών και Φλώρινας. Γενικά, υπολογίζεται ότι σε ψήφους οι Φιλελεύθεροι στις Νέες χώρες έλαβαν 292.822, ήτοι ποσοστό 44,2%, ενώ η Ηνωμένη Αντιπολίτευση έλαβε 368.678, ήτοι ποσοστό 55,7%. Αντίθετα, στην παλαιά Ελλάδα οι Φιλελεύθεροι έλαβαν 177.717 (40,3%), ενώ η Ηνωμένη Αντιπολίτευση έλαβε 255.437 (59,7%). Τέλος, στις πόλεις οι Φιλελεύθεροι διατήρησαν σχετική υπεροχή, ενώ στην επαρχία υπερίσχυσαν τα κόμματα της Αντιπολίτευσης. Ο μικρός αριθμός εδρών του κόμματος των Φιλελευθέρων εξηγείται από το γεγονός ότι εκλέγονταν οι υποψήφιοι που είχαν συγκεντρώσει τις σχετικά περισσότερες ψήφους και ότι ακόμα και ο τελευταίος εκλεγόμενος αντιβενιζελικός είχε περισσότερες ψήφους από τον πρώτο φιλελεύθερο. Και τούτο διότι το ισχύον τότε εκλογικό σύστημα δεν προέβλεπε την εκπροσώπηση της μειοψηφίας. Παράδειγμα, η Αττικοβοιωτία, όπου η Αντιπολίτευση με 46.535 ψήφους κέρδισε όλες τις έδρες, ενώ οι Φιλελεύθεροι με 36.180 δεν εξέλεξαν κανέναν Βουλευτή.
Η μη εκλογή Βενιζέλου
Έτσι, με βάση το εκλογικό σύστημα στην Αττικοβοιωτία δεν εξελέγη Βουλευτής ούτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος καίτοι ο ίδιος σαν επικεφαλής του κόμματος είχε συγκεντρώσει 39.879 ψήφους. Μετά την ήττα του κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, ο Πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος εγκατέλειψε και το κόμμα και την Ελλάδα και ανεχώρησε για το εξωτερικό. Οι Βουλευτές όμως και τα στελέχη των Φιλελευθέρων εξέλεξαν στις 9 Ιανουαρίου του 1921 μόνιμη Διοικούσα Επιτροπή, με Πρόεδρο τον Στρατηγό Δαγκλά, τον οποίον τον τελευταίο καιρό ο Βενιζέλος δεν εμπιστεύονταν πλήρως.
Τα αποτελέσματα στο νομό Αχαιοήλιδος
Εις τον Νομόν Αχαϊοήλιδος εξελέγησαν Βουλευτές οι εξής: 1) Δημήτριος Γούναρης, 2) Λουκάς-Κανακάρης Ρούφος, 3) Κωνσταντίνος Γεροκωστόπουλος, 4) Ιωάννης Γιαννόπουλος, 5) Δημήτριος Στεφανόπουλος, 6) Ανδρέας Παναγιωτόπουλος, 7) Άγγελος Αγγελόπουλος, 8) Θεόδωρος Ζαΐμης, 9) Αριστοτέλης Φωτήλας, 10) Γεώργιος Κρεστενίτης, 11) Γεώργιος Παπαγιαννόπουλος, 12) Άγγελος Πετραλιάς, 13) Ιωάννης Σισίνης, 14) Κωνσταντίνος Σταματόπουλος, 15) Ανδρέας Στεφανόπουλος και 16) Κωνσταντίνος Γκότσης.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
