Του Θανάση Κούστα
Σήμερα θα ολοκληρώσω την περιήγησή μου στις βιομηχανίες της Πάτρας που λειτουργούσαν στις αρχές του 1960. Μια περιήγηση, όπως καταγράφηκε από τους δεκάχρονους μαθητές του 10ο Δημοτικού Σχολείου Καρανικολού.
«Ακάκιε, να είναι ΜΙΣΚΟ»
Το Εργοστάσιο Ζυμαρικών ΜΙΣΚΟ, ιδρύθηκε το 1922 στον Πειραιά, δηλαδή την χρονιά που έγινε η Μικρασιατική καταστροφή, από τους Μιχαηλίδη και Κωνσταντίνη και το 1953 μεταφέρθηκε στην Πάτρα. Σημειώνω, πως η μεταφορά στην Πάτρα δεν έγινε από σύμπτωση αλλά η πόλη ήδη αναπτυσσόταν σαν ένα μεγάλο εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο. Το 1960, την εταιρεία διοικούν οι Εμμ. Παπαναστασίου, Ελευθ. Ματζίκας και Ιωάννα Θεοδωράκη. Το εργοστάσιο έχει μόνο ειδικευμένους εργάτες 120, τεχνικούς 3 και υπαλλήλους 6. Για πρώτη ύλη χρησιμοποιεί σιμιγδάλια και παράγει ζυμαρικά όλων των ειδών όπως μακαρόνια, κριθαράκι, πεπονάκι, φιδέ κ.λ.π. και η παραγωγή του φθάνει τους 30 τόνους την βάρδια. Το εργοστάσιο «Μίσκο», είναι από τα σημαντικότερα εργοστάσια της χώρας και παρουσιάζει συνεχή εξέλιξη και σημαντική αύξηση παραγωγής.
Παγοποιεία «Ο ΧΕΛΜΟΣ»
Μια άλλη σημαντική επιχείρηση είναι τα ΠΑΓΟΠΟΙΕΙΑ-ΨΥΓΕΙΑ «Ο ΧΕΛΜΟΣ». Η επιχείρηση ιδρύθηκε από τον Κων.Κακούρη στον δρόμο Πατρών-Πύργου, κοντά στο πτωχοκομείο, σε έκταση 20 στρεμμάτων. Διευθυντής του εργοστασίου είναι ο Κων.Βερτσιώτης και έχει 4 τεχνίτες και 30 εργάτες και παράγει πάγο αλλά και διαθέτει και ψυκτικούς χώρους (ψυγεία). Έχει τέσσερα τμήματα παγοποιείο, υγρής ψύξης, ξερής ψύξης και κατάψυξης. Πρώτες ύλες χρησιμοποιεί καθαρό νερό, αμμωνία και αλάτι. Η παραγωγή του πάγου ακολουθεί την πιο κάτω διαδικασία. Το νερό τοποθετείται σε παγοδοχεία, σχήματος ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου. Τα δοχεία τοποθετούνται σε παγολεκάνη, η οποία είναι γεμάτη αλμυρό νερό 22ο πυκνότητας, για να συγκρατείται η ψύξη.
Ψυκτικά μηχανήματα παίρνουν την υγρή αμμωνία, με πίεση την μεταβάλλουν σε αέριο και την διοχετεύουν αεροποιημένη σε σωλήνες, που είναι μέσα στην παγολεκάνη. Το αλμυρό νερό ψύχεται με την πτητικότητα της αμμωνίας και μαζί με αυτή και το νερό των παγοδοχείων και μεταβάλλεται στις γνωστές κολώνες του πάγου, οι οποίες πηγαίνουν μόνες τους στο σημείο, που φορτώνονται στα ιδιόκτητα αυτοκίνητα και μεταφέρονται στα πρατήρια. Το εργοστάσιο, χάρις στην εργατικότητα του ιδιοκτήτου του και την βοήθεια του υιού του Γρηγόρη Κακούρη, παρουσιάζει συνεχή και σημαντική εξέλιξη. Έχει δε αρχίσει επέκτασή του, με ανέγερση νέων ψυκτικών θαλάμων, που θα χωρούν 2.500 κυβικά.
Ο πάγος μέχρι να φθάσει στον κάθε καταναλωτή, απαιτούσε μια σειρά από δραστηριότητες, όπως κασόνια στις γειτονιές, διανομείς με καρότσια και εξοπλισμό όπως πριόνια, τσιμπίδες, λινάτσες, κομμένες σαμπρέλες κ.λ.π.
Ο Δημήτρης Αιχμαλωτίδης
Στην γειτονιά του Βλατερού είχαμε παγοπώλη τον Κυρ-Θόδωρο που είχε και την αντιπροσωπεία της Πετρογκάζ στο μαγαζί της Αγίου Νικολάου.
Ο πατέρας του κυρ Θόδωρου, ο Δημήτρης Αιχμαλωτίδης, είναι από μόνος του μία από τις μικρές ιστορίες της πόλης που διαμόρφωσαν την φυσιογνωμία της και τον χαρακτήρα της. Γεννημένος στην Κερασούντα του Πόντου. Από εκεί έφυγαν το 1922, κατατρεγμένοι και κυνηγημένοι από τις ορδές του Οπάλ Οσμάν που έσφαζαν και έκαιγαν ότι Ελληνικό και χριστιανικό υπήρχε στα παράλια του Πόντου. Ο δωδεκάχρονος Δημήτρης με το συμβολικό επώνυμο, ντυμένος σαν κοριτσάκι για να γλυτώσει από την αιχμαλωσία, μαζί με την μάνα του στοιβαγμένοι σε ένα καράβι φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη και μετά με άλλο καράβι φθάνουν στην Πάτρα.
Το «Κουνούπι» του «Νεολόγου»
Ο ναυτικός πράκτορας Χαρίλαος Κακούρης, ο οποίος δημοσίευε χρονογραφήματα στην εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ με το ψευδώνυμο «Κουνούπι», καταθέτει την πολύτιμη μαρτυρία του στο χρονογράφημα που δημοσίευσε στις 2 Οκτωβρίου του 1922 με τον τίτλο «Ονείρων Λείψανα»:
«Το βαπόρι αργοκίνητο έμπαινε στον λιμένα. Μεγάλος όγκος προχωρών σιγηλός και βραδύς. Ούτε σφυρίγματα ούτε γοργοκινήσεις. Ο καπνός του ισχνός ανέβαινε αργά-αργά στον ουρανό. Ο αέρας είνε ακίνητος και η σημαία του εκρεμώτανε σε μια θλιβερή εικόνα που θύμιζε δάκρυα στάζοντα. Η έλιξ εκινείτο αργά-αργά και ρυθμικά σαν πένθιμο εμβατήριο. Στο κατάστρωμα ένας πολύχρωμος όγκος ανθρώπινος. Επλησίασε κ’ επλεύρισε στην προκυμαία αφού έριξε την άγκυρά του στην θάλασσα με ένα τέτοιο κρότο που αντήχησε σαν ξέσπασμα οδυνηράς οιμωγής και σκληρής κατάρας. Ο ανθρώπινος όγκος ήσαν γυναικόπαιδα. Όλο και γυναικόπαιδα. Τίποτε άλλο. Γυναίκες ηλικιωμένες και ανήλικα παιδιά……………..».
Σκορπίστηκαν σε σχολεία και σε σταφιδαποθήκες του λιμανιού και στοιβάχτηκαν σε πρόχειρους καταυλισμούς με μοναδικό σκοπό την επιβίωσή τους και η πόλη αμέσως κινητοποιείται. Ο επιχειρηματικός κόσμος συνέδραμε με σημαντικές προσφορές σε φιλοξενία, σίτιση και παροχή ρουχισμού σε σημαντικό αριθμό προσφύγων.
«Ο γίγας Μαραγκόπουλος»
Ο ΝΕΟΛΟΓΟΣ επίσης στις 2 Οκτωβρίου 1922, αναφέρει χαρακτηριστικά για την φιλανθρωπική δράση του βιομήχανου Μαραγκόπουλου:
«Χωρίς θόρυβον, χωρίς συμβούλια και διαβούλια ηγέρθη ο γίγας Μαραγκόπουλος, άμα ως τα ατυχή θύματα της Τουρκικής κτηνωδίας έφθασαν πεινώντα και γυμνητεύοντα εις την πόλιν μας. Ταχύς ως πάντοτε εις τας αποφάσεις του και μηδεμιάς υλικής θυσίας φειδόμενος από της πρώτης ήδη ημέρας ανέλαβε την τροφοδότησιν των εν ταις αποθήκαις Τελωνείου υπερεξακοσίων προσφύγων, καθ’ ον χρόνον το Μαραγκοπούλειον Νηπιαγωγείον εστέγαζε πεντακόσιους άλλους δυστυχείς εξ αυτών».
Ο μικρός Δημήτρης Αιχμαλωτίδης μεγαλώνει και γνωρίζει την πόλη μέσα από τα παραπήγματα που κατασκεύασε το Λιμενικό Ταμείο , στην περιοχή πίσω από το πτωχοκομείο, για να στεγάσει Πόντιους πρόσφυγες που προέρχονται από τις προσωρινές εγκαταστάσεις του Καρανικολού, του Α’ Γυμνασίου και του Ασύλου Αστέγων. Κι έτσι μετά το 1950 βρέθηκε στην γωνία Αγίου Νικολάου και Υψηλάντου, ως παγοπώλης, να έχει το στέκι του κι ένα μεγάλο κασόνι που φύλαγε τις παγοκολώνες. Για να προλαβαίνει την ζήτηση ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες, είχε τρία καρότσια φορτωμένα συνεχώς και η διανομή έφθανε γρήγορα μέχρι και την συνοικία «Τριτάκη.
Αρχές της δεκαετίας του 1960 ο γιός του Θόδωρος γίνεται αντιπρόσωπος της Πετρογκάζ. Ο Γρηγόρης Κακούρης, λόγω του τζίρου που του έκανε, τον αντάμειψε και του παραχώρησε μία από τις τρείς μοτοσυκλέτες BMW που έφερε από την Γερμανία και είχαν ξεμείνει από τον πόλεμο. Η μοτοσυκλέτα μετατράπηκε σε τρίκυκλη με ένα κασόνι πίσω κι έτσι κατάργησε τα καρότσια, καθώς σε ένα δρομολόγιο κουβάλαγε 20 με 30 κολώνες. Κάπως έτσι φτιάχτηκε η πόλη μας, με ανθρώπους δραστήριους και δημιουργικούς.
(από εφημερίδα Νεολόγος των Πατρών)
