Γράφει ο Βασίλης Μπεκίρης – τ. Υφυπουργός
Όπως είναι γνωστό, η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου επέστρεψε από την Ιταλία στις 18 Οκτωβρίου 1944. Τα προβλήματα τα οποία αντιμετώπισε από την πρώτη στιγμή ήταν τεράστια. Φεύγοντας οι Γερμανοί άφησαν πίσω τους ερείπια. Τίποτα δεν είχε μείνει όρθιο σε αυτό τον τόπο.
Ο αφοπλισμός των ανταρτών
Το σπουδαιότερο, όμως, πρόβλημα της Κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου ήταν ο αφοπλισμός των αντάρτικων ομάδων και η εδραίωση της τάξης και της ασφάλειας στη χώρα μας. Προς αυτή τη κατεύθυνση κινούμενος ο Πρωθυπουργός κήρυξε στις 5 Νοεμβρίου 1944 τη λήξη της Εθνικής Αντίστασης και ανακοίνωσε τη συμφωνία για τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Παράλληλα συγκροτήθηκε «Προσωρινή Εθνοφυλακή» και κλήθηκε η κλάση του 1936 για την επάνδρωσή της.
Πώς, όμως, θα γινόταν ο αφοπλισμός; Θα συμφωνούσαν όλοι να παραδώσουν τα όπλα; Εδώ πράγματι δημιουργήθηκε μεγάλο πρόβλημα, το οποίο ήταν πολύ δύσκολο να επιλυθεί.
Όλοι έβλεπαν τη μεγάλη δυσκολία του αφοπλισμού και όλοι διερωτώντο εάν τελικά θα συμφωνούσαν οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ – ΕΑΜ και του Κομουνιστικού Κόμματος που κρυβόταν πίσω τους. Η κυβέρνηση, όμως, είχε πάρει τις αποφάσεις της και προσπαθούσε να βρει τρόπο ώστε να συμφωνήσουν και οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ – ΕΑΜ.
Η στάση του Π. Κανελλόπουλου
Από την πλευρά του, όπως γράφει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στο ημερολόγιό του, ο Πρωθυπουργός έδειξε καλή διάθεση και προσπαθούσε να βρει τρόπο ώστε να πραγματοποιηθεί ο αφοπλισμός με τη σύμφωνη γνώμη όλων. Οι κομμουνιστές, όμως, δημιουργούσαν προβλήματα και διαρκώς έθεταν νέους όρους, με αποτέλεσμα να παρατείνεται η εκκρεμότητα. Σ’ αυτή τη φάση, και συγκεκριμένα από τις 26 Νοεμβρίου, ο Κανελλόπουλος αναγκάστηκε να αναμειχθεί ενεργά στην υπόθεση, με αντικειμενικό στόχο να βοηθήσει την Κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου να βγουν από το αδιέξοδο στο οποίο είχαν οδηγηθεί οι διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους του ΚΚΕ, οι οποίοι άλλαζαν συνεχώς απόψεις.
Έτσι, σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1944 στο σπίτι του Γεωργίου Παπανδρέου με τους εκπροσώπους του ΚΚΕ (Σβώλο, Ζεύγο, Τσιριμώκο, Ασκούτση, Αγγελόπουλο), ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος τόνισε τα εξής: «Η αντίδραση θα αφοπλισθεί ηθικά αν αφοπλισθεί υλικά η Άκρα Αριστερά. Αν γίνει αυτό, θα κερδίσει η δημοκρατία. Διαφορετικά θα ’χουμε εμφύλιο πόλεμο που θα στοιχίσει στην Άκρα Αριστερά την πλήρη εξολόθρευσή της και σε όλους μας την απώλεια της Ελλάδος και της δημοκρατίας».
Η πρόταση του ΕΑΜ
Τελικά, και ύστερα από πολλές συζητήσεις και διαπραγματεύσεις, φάνηκε ότι θα λυνόταν οριστικά το όλο πρόβλημα. Και τούτο διότι στις 27 Νοεμβρίου οι Υπουργοί της Κυβέρνησης και εκπρόσωποι του ΚΚΕ (Σβώλος, Ζεύγος και Τσιριμώκος) επισκέφθηκαν τον Πρωθυπουργό και του επέδωσαν κείμενο το οποίο θα μπορούσε να υπογραφεί ως απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για την οριστική λύση του ζητήματος που αφορούσε το στρατιωτικό πρόβλημα και γενικότερα το θέμα του αφοπλισμού των αντάρτικων ομάδων.
Η πρώτη φράση του κειμένου έλεγε, ότι στις 10 Δεκεμβρίου 1944 θα αποστρατεύονταν οι άντρες του ΕΛΑΣ και του Ζέρβα και ότι θα σχηματιζόταν μια ταξιαρχία του ΕΛΑΣ ισάριθμη με το άθροισμα της Ορεινής Ταξιαρχίας, του Ιερού Λόχου και ενός τμήματος του Ζέρβα που θα διατηρείτο.
Ο Πρωθυπουργός συμφώνησε αμέσως με το κείμενο, το ’δωσε, όμως, στους εκπροσώπους των άλλων κομμάτων για να εκφράσουν τις απόψεις τους. Βέβαια, οι εκπρόσωποι όλων των κομμάτων συμφώνησαν με την πρόταση των εκπροσώπων του ΚΚΕ. Έπειτα από αυτή τη συμφωνία, ο Πρωθυπουργός συγκάλεσε Υπουργικό Συμβούλιο για τις 28 Νοεμβρίου 1944, ώστε όλα τα μέλη να υπογράψουν το κείμενο, όπως αρχικά το είχαν προτείνει στον Πρωθυπουργό οι: Σβώλος, Ζεύγος και Τσιριμώκος. Πριν, όμως, συνέλθει το Υπουργικό Συμβούλιο, τηλεφώνησε ο Ζεύγος στον Πρωθυπουργό και του ζήτησε να αναβληθεί, ενώ παράλληλα ζήτησε να επισκεφθεί ο ίδιος τον Πρωθυπουργό στο σπίτι του, για να συζητήσουν πάλι το θέμα.
Οι νέοι όροι
Πράγματι, στις 6 η ώρα το απόγευμα της 28ης Νοεμβρίου 1944, ο Πρωθυπουργός δέχτηκε στο σπίτι του τον εκπρόσωπο του Κομμουνιστικού Κόμματος. Στη συνάντηση αυτή, όπου ήταν παρών και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Ζεύγος ζήτησε να τροποποιηθεί το αρχικό κείμενο που είχαν παραδώσει στον Πρωθυπουργό οι τρεις εκπρόσωποι του ΚΚΕ. Με το νέο κείμενο ζητούσαν να διαλυθούν, εκτός του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, η Ορεινή Ταξιαρχία και ο Ιερός Λόχος. Την πρόταση αυτή ο πρωθυπουργός την απέρριψε αμέσως, λέγοντας ότι κάθε νέα τροποποίηση ήταν απαράδεκτη. Στη συζήτηση πήρε μέρος και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος συμφώνησε με την άποψη του Πρωθυπουργού και τόνισε τα εξής: «Προσωπικά δεν μπορώ να υιοθετήσω τη νέα πρόταση και να ανεχθώ πια την τακτική των συνεχών υπαναχωρήσεων». Την ίδια άποψη είχαν και ο Σβώλος και ο Τσιριμώκος, οι οποίοι, μάλιστα, απείλησαν με παραίτηση, διότι δεν μπορούσαν να ανεχτούν αυτές τις παλινδρομήσεις του ΚΚΕ.
Στις 30 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε νέα συνάντηση των εκπροσώπων του ΕΑΜ (Σιάντος, Ζεύγος, Αγγελόπουλος) με τον Πρωθυπουργό και τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Στη σύσκεψη επαναλήφθηκαν τα ίδια και οι δύο πλευρές έμειναν ανένδοτες στις θέσεις τους.
Λεζάντα: Το υπουργικό συμβούλιο της κυβέρνησης Παπανδρέου το 1944, στο οποίο συμμετείχαν εκ μέρους του ΕΑΜ οι Αλέξανδρος Σβώλος, Ηλίας Tσιριμώκος, Μιλτιάδης Πορφυρογένης, Γιάννης Ζέβγος και Νίκος Ασκούτσης.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
