Την ώρα που θα διαβάζεις αυτές τις γραμμές, θα έχω κάνει μια επέμβαση στα μάτια μου. Θα μου έχουν κάψει με λέιζερ τον φακό του αριστερού μου ματιού, θα μου έχουν κάνει μια τομή και θα έχουν τοποθετήσει έναν πολυεστιακό ενδοφακό.
Το όλον θα πάρει 15 λεπτά και θα εξαλείψει μονομιάς μισό αιώνα ζωής και βάλε.
Θα διαγράψει τον φακό που μετέφερε στον εγκέφαλό μου την εικόνα από το πρώτο ηλιοβασίλεμα που αντίκρισα, από τον πρώτο κουραμπιέ που έφαγα, από το πρώτο στήθος που χάιδεψα, από την πρώτη φορά που αντίκρισα τις κόρες μου.
Θα τον αντικαταστήσει ένας φακός που κατασκευάστηκε κάπου στην Γερμανία από την ZEISS!
Και μετά από λίγο καιρό, το ίδιο θα γίνει και με το δεξί μου μάτι.
Άκου να δεις, τώρα! Θα γίνω και βιονικός.
Μου λέει ο γιατρός ότι θα δω τον κόσμο με άλλο μάτι!
Θα δω για πρώτη φορά χρώματα και ποιότητες χρωμάτων, που είτε είχα ξεχάσει, είτε δεν είχα δει ποτέ.
Του λέω, γιατρέ μιλάτε σε έναν άνθρωπο που έχει την παλέτα της Pantone στο μυαλό του. Ότι χρώμα υπάρχει, το έχω δει, το έχω ταιριάξει με άλλα, το έχω περιγράψει.
Μιλάς με άνθρωπο που καταλαβαίνει τι σημαίνει: πίνω χρώματα!
Ναι, μου λέει, αλλά είτε ξεχνάμε, είτε αδρανούμε, είτε δεν μπορούσαμε να δούμε.
Φαντάσου ότι στο παρελθόν δεν έβλεπαν το μπλε!
Και μόνο γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα έγινε αντιληπτό ότι στην αρχαιότητα δεν «έβλεπαν» το μπλε.
Το έψαξα, (όσο ακόμα έβλεπα με το κανονικό μου μάτι) και είναι αλήθεια!
Μια συναρπαστική ιστορία ξεδιπλώθηκε μπροστά μου και πρέπει να στην μεταφέρω.
Η ιστορία ξεκινά το 1858 όταν ο Άγγλος αξιωματικός Γουίλιαμ Γκλάντστοουν διάβασε κάτι στην «Οδύσσεια» που του έκανε εντύπωση .
Ο Γκλάντστοουν παρατήρησε ότι ο Όμηρος περιέγραψε το χρώμα της θάλασσας ως «σκούρο κρασί» – οδηγώντας τον να κάνει την ερώτηση, γιατί όχι «βαθύ μπλε;»
Ο Γκλάντστοουν διερεύνησε αυτό το ζήτημα και καταμέτρησε τις χρωματικές αναφορές στην Οδύσσεια, διαπιστώνοντας ότι ενώ το μαύρο αναφέρθηκε σχεδόν 200 φορές και το λευκό περίπου 100, το μπλε δεν εμφανίστηκε ούτε μια φορά.
Διευρύνοντας την έρευνά του, στη συνέχεια διαπίστωσε ότι το «μπλε» δεν υπήρχε πουθενά.
Μέχρι σχετικά πρόσφατα στην ανθρώπινη ιστορία κανείς δεν είχε δει το «μπλε» χρώμα.
Ο Γερμανός φιλόσοφος και φιλόλογος Lazarus Geiger παρακολούθησε με πάθος τις παρατηρήσεις του Γκλάντστοουν και ανέλυσε αρχαία ισλανδικά σάγκα, το Κοράνι, την Ινδουιστική, την Κινέζικη και την Αραβική λαογραφία καθώς και μια αρχαία εβραϊκή έκδοση της Βίβλου. Οι μελέτες του αποκάλυψαν ότι το «μπλε» δεν αναφέρθηκε ποτέ και σε κανέναν από αυτούς τους πολιτισμούς.
Έγραψε λοιπόν: “Αυτοί οι ύμνοι, με περισσότερες από δέκα χιλιάδες γραμμές, γεμίζουν με περιγραφές τους ουρανούς. Έγραψαν για σχεδόν οποιοδήποτε θέμα προκαλείται πιο συχνά. Ο ήλιος και το κοκκινωπό παιχνίδι της αυγής, τις μέρες και τις νύχτες, τα σύννεφα και τις αστραπές, τον αέρα και τον αιθέρα, όλα αυτά ξεδιπλώνονται μπροστά μας, ξανά και ξανά … αλλά υπάρχει ένα πράγμα που κανείς δεν θα μάθαινε ποτέ από αυτά τα αρχαία τραγούδια … και αυτό είναι ότι ο ουρανός είναι μπλε. “
Το μπλε χρώμα ήταν πραγματικά αόρατο στους αρχαίους;
Μην έχοντας βρει λόγια για το μπλε χρώμα, οι επιστήμονες έπρεπε να θεωρήσουν ότι ίσως οι αρχαίοι άνθρωποι δεν έβλεπαν το χρώμα, γι’ αυτό και δεν είχαν περιγραφές για αυτό το χρώμα. Τα μάτια των αρχαίων ανθρώπων ήταν διαφορετικά από τα μάτια μας;
Όοοοχι, λέει η βιολογία!
Οι άνθρωποι στην είχαν την ίδια οπτική βιολογία και ικανότητα να βλέπουν το μπλε που έχουμε και σήμερα. Μπορούσαν να δουν τα ίδια πράγματα, δηλαδή.
Αλλά, πώς να «δούμε» πράγματα, όταν δεν έχουμε λόγια για αυτά;
Επειδή δεν υπήρχε «μπλε» ως κατηγορία χρώματος με τον τρόπο που το ορίζουμε σήμερα, το χρώμα δεν διακρινόταν από το πράσινο.
Ψάχνοντας να ανακαλύψει πότε το “μπλε” άρχισε να εμφανίζεται στη γραπτή γλώσσα ως χρώμα από μόνο του, ο Geiger ανακάλυψε ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται σε όλο τον κόσμο.
Κάθε γλώσσα είχε αρχικά λέξεις για το μαύρο και το άσπρο, που αντιπροσωπεύουν το σκοτάδι και το φως και αμέσως μετά οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν μια λέξη για το κόκκινο, το χρώμα του αίματος και του κρασιού.
Τα επόμενα χρώματα που εμφανίζονται στη γλώσσα ήταν το κίτρινο και το πράσινο και το τελευταίο χρώμα που εμφανίστηκε σε κάθε γλώσσα σε όλο τον κόσμο ήταν το μπλε.
Χωρίς μια λέξη για ένα συγκεκριμένο χρώμα, δεν υπάρχει τρόπος να το αναγνωρίσετε ως διαφορετικό από τα άλλα κοντινά του χρώματα και θεωρείται ως σκιά άλλου χρώματος.
Έτσι, προτού οριστεί το μπλε με μια λέξη, οι άνθρωποι έβλεπαν τα μπλε πράγματα ως αποχρώσεις του πράσινου.
Και που πρωτοεμφανίζεται, η λέξη, η έννοια και η περιγραφή του μπλε χρώματος;
Στην αρχαία αιγυπτιακή κοινωνία, που ήταν η πρώτη που υιοθέτησε μια λέξη για το μπλε χρώμα επειδή ήταν η πρώτη κουλτούρα που παρήγαγε μπλε χρώματα.
Το διάσημο χρώμα « Αιγυπτιακό μπλε » εμφανίζεται σε έργα τέχνης και είναι σχεδόν ακριβώς το ίδιο μπλε με αυτό που βρέθηκε σε ένα φέρετρο που χρονολογείται από την Ελληνορωμαϊκή περίοδο.
Από εκεί και μετά, έχουμε μπλε!
Άφθονο μπλε!
Για να περιγράψουμε τη αιώνια θάλασσα, τον άχρονο ουρανό, τα μεθυστικά της μάτια.
Αυτό το μπλε, που ελπίζω να επέστρεψε μεγαλειωδώς, τώρα που διαβάζεις αυτές τις γραμμές.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
