Μια αναπάντεχη επίσκεψη στο γραφείο μου κι ένα αίτημα κατέληξε σε συζήτηση για την σταφίδα και τους εργάτες του Συλλόγου των Σταφιδοσυσκευαστών «Η Σύμπραξις». Και μου ήλθαν στην μνήμη πολλές εικόνες, πρόσωπα και ιστορίες από έναν κόσμο που δεν υπάρχει πλέον, όμως με την δουλειά του έβαλε πλάτη – στη κυριολεξία –και στην οικονομική ευημερία της πόλης.
1979, σε ηλικία 25 ετών ξεκίνησα την επαγγελματική μου διαδρομή από το εργοστάσιο επεξεργασίας σταφίδας της εταιρείας Κουνινιώτη, που ήταν στον Καστελλόκαμπο. Νεαρός με ένα πτυχίο και μικρή εμπειρία σε φάμπρικα, έπεσα στα βαθιά, καθώς μου εμπιστευτήκαν την θέση του προϊσταμένου παραγωγής με την βοήθεια και υποστήριξη Άγγλου συμβούλου. Ήταν η εποχή που τα εργοστάσια σταφίδας εγκατέλειπαν την παραλιακή, καθώς, προ πολλού, το πόστιασμα των κιβωτίων δεν γινόταν στον δρόμο. Η γραμμή παραγωγής από κάθετη των τριών ορόφων μετατρεπόταν σε οριζόντια που απαιτούσε διαφορετική κτιριακή υποδομή κι έτσι στην Όθωνος Αμαλίας είχε μείνει μόνο του Μπελούση, στην γωνία με Καρόλου, ενώ του Μπάρρυ, του Ραβαζούλα και άλλων είχαν κλείσει.
Στα εργοστάσια ακόμη μεγάλο μέρος των εργατών προερχόταν ακόμη από τα σωματεία, που σημαίνει πως κάθε ημέρα έρχονταν και διαφορετικοί εργάτες, όσους δηλαδή έβγαζε το «ψηφίο», όπως έλεγαν την εκ περιτροπής απασχόληση. Είχε περάσει πλέον η εποχή που τα σωματεία είχαν καθημερινή δουλειά για όλα τα μέλη τους, καθώς σαν πόλη είχαμε χάσει το εμπορικό λιμάνι που προσέφερε μεροκάματα με πολύ καλές αμοιβές, καθώς πληρώνονταν με τον τόνο. Χαρακτηριστικά θα πω, πως όταν άλλαξε η μεταφορά των εμπορευμάτων από πλοία γενικού φορτίου σε containers ships, δεν τοποθέτησαν γερανογέφυρες στο λιμάνι και η μεταφορά μεταφέρθηκε στον Πειριά. Χαρακτηριστικά θα καταγράψω πως όταν το λιμάνι είχε εμπορική φυσιογνωμία και αναφέρομαι στην δεκαετία 1970, ετησίως είχαμε 450 κατάπλους με εκφόρτωση 100.000 τόνων εμπορευμάτων και αντίστοιχους απόπλους με φόρτωση 70.000 τόνων εμπορευμάτων.
Κι έτσι η δουλειά στα εργοστάσια ήταν περιζήτητη. Εμείς καλούσαμε δύο σωματεία και αναλόγως τις ανάγκες ήταν και η ζήτηση σε άτομα. Ήταν το Σωματείο φορτοεκφορτωτών ξηράς και προλιμένος «Η Πρόοδος» που είχαν γραφεία στην Βότση και ο Σύλλογος Σταφιδοσυσκευαστών «η Σύμπραξις» που είχαν γραφεία στην Πλατεία Όλγας (Ρ.Φεραίου και Αράτου). Οι Σταφιδεργάτες, είχαν καθημερινή δουλειά για δύο άτομα στην πόστα αλλά έκαναν και άλλες δουλειές. Η πιο κουραστική και επίπονη ήταν το κόψιμο της χοντράδας και το σακάρισμα για να παραδοθεί στον ΑΣΟ. Τότε το 15% του προϊόντος από την επεξεργασία που ήταν η χοντρή με κουκούτσι σταφίδα, δεν προοριζόταν για εξαγωγή λόγω κακής ποιότητας. Αυτή λεγόταν χοντράδα ή παρακράτημα ή απόρριμμα και ήταν υποχρεωμένο το εργοστάσιο αυτό το ποσοστό να το παραδίδει στον ΑΣΟ με τελικό προορισμό την οξοποιία ή το οινόπνευμα. Από την καθημερινή επεξεργασία αυτό παρέμενε σε μία αποθήκη και όταν συγκεντρωνόταν αρκετή ποσότητα, έπρεπε να σακιαστεί για να παραδοθεί. Το έργο αυτό αναλάμβαναν οι σταφιδεργάτες που ήταν δουλειά για πολλούς και με καλή αμοιβή. Έρχονταν η ομάδα από νωρίς το πρωϊ – η λεγόμενη τσετία- κι έπιαναν δουλειά με τα σουβλιά να κόβουν την χοντράδα που είχε γίνει πέτρα από τα μέλια και με τα φτυάρια να σακάρουν για να φορτωθούν στο φορτηγό από τους φορτοεκφορτωτές του σωματείου ξηράς. Αχάραγα ξεκίναγαν και γινόταν χαμός από τα αστεία, τα πειράγματα και τα τραγούδια.
Στην συνέχεια η ίδια ομάδα πήγαινε στις αποθήκες του ΑΣΟ που είχαν επιλεγεί για την παραλαβή για ξεφόρτωμα και ξεσάκιασμα που την άπλωναν στο δάπεδο της αποθήκης για να μην ανάψει μέχρι την παράδοση από τον ΑΣΟ στα εργοστάσια οξοποιίας και οινοποιίας Αυτός ο κύκλος είχε καλά μεροκάματα, υπερωρίες και συχνά νυχτέρια.
Με τους σταφιδεργάτες που η πλειοψηφία τους ήταν από τα προσφυγικά, έγινα φίλος, μάθαινα για την ιστορία τους, την καταγωγή τους από τα παράλια της Μικρασίας και τις περιπέτειες της οικογένειάς τους, όταν καθόμουν μαζί τους για κολατσιό.
Οι περισσότεροι συνέχιζαν την δουλειά του πατέρα τους, που όταν ήλθαν στην Πάτρα, κυνηγημένοι από το σπαθί του Τούρκου, βρήκαν θαλπωρή και αποκούμπι αρχικά στις σταφιδαποθήκες, ως προσωρινή διαμονή αλλά και μετά εργασία στην σταφίδα, με την εγγραφή τους στον «Σύλλογο Σταφιδοσυσκευαστών». Τότε η παραλιακή από του Βουρλούμη κοντά στην Τριών Ναυάρχων μέχρι τους Μύλους του Τριάντη ήταν γεμάτη με σταφιδοσυσκευαστήρια στην σειρά και τα μεροκάματα πολλά.
Τους είχαμε πάντα ευχαριστημένους με πρόσθετες υπερωρίες, καθώς το εργοστάσιο εκείνη την χρυσή εποχή για την σταφίδα, λειτουργούσε σε τρείς βάρδιες, σχεδόν ολοχρονίς.
Παράλληλα όμως με τον εκσυγχρονισμό των εργοστασίων, ώστε να είναι ανταγωνιστικά άλλα και αποδεκτά από τους αγοραστές, προέκυψε και η ανάγκη για απασχόληση μόνιμου και εκπαιδευμένου προσωπικού, καθώς η βιομηχανία τροφίμων έμπαινε πλέον στην νέα εποχή που απαιτούσε συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας σύμφωνα με πρότυπα. Κι έτσι σταδιακά, μετά την δεκαετία του 1980, δεν είχε μεροκάματα για τους εργάτες των σωματείων που σταδιακά μειώνονταν τα μέλη τους καθώς αποχωρούσαν οι παλαιότεροι αλλά δεν γράφονταν νέοι, μέχρι που έπρεπε να κλείσουν λόγω μη αντικειμένου.
Και τότε, αν θυμάμαι καλά, αρχές του 1990 ήταν που με κάλεσε στο τηλέφωνο ο τελευταίος Πρόεδρος του Σωματείου Δημήτρης Κόττας. Μου μετέφερε την απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου τους, παράλληλα με την λύση του Σωματείου να μου παραδώσουν το αρχείο, για να το διασώσω, γνωρίζοντας πως ήμουν ο πρωτεργάτης για την δημιουργία του Μουσείου Σταφίδας στο εργοστάσιο Κουνινιώτη, στο Αίγιο. Η παραλαβή παρουσία των μελών του τελευταίου Διοικητικού Συμβουλίου, ήταν πράγματι πολύ συγκινητική, καθώς εκείνη την στιγμή γραφόταν μία από τις μικρές ιστορίες της πόλης. Παρέλαβα τα αρχεία που περιλάμβαναν τα πρακτικά των Γενικών Συνελεύσεων και Διοικητικών Συμβουλίων, το Μητρώο των Μελών από το 1924 και μετά. Και τέλος αγκαλιάζοντάς με μου παρέδωσαν την σημαία τους και την σφραγίδα τους, μαζί με την ιστορία τους.
Σήμερα όλα αυτά βρίσκονται στο Μουσείο Κουνινιώτη, που έχει δωρηθεί ήδη από την επιχείρηση στον Δήμο Αιγιαλείας και έτσι η επιθυμία τους να διασωθούν έγινε απόλυτα σεβαστή.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος*
