Ο Πωλ Λαφάργκ (Κούβα 1842 – Παρίσι 1911) ήταν γαμπρός του Καρλ Μαρξ (είχε παντρευτεί τη θυγατέρα του Λάουρα, μαζί με την οποία αυτοκτόνησε το 1911 για να αποφύγουν τα γηρατειά).
Το μικρό αυτό βιβλίο (που εκδόθηκε το 1880) προκάλεσε αμηχανία στους σοσιαλιστές και τους δίχασε. Προκάλεσε αμηχανία, γιατί ήταν γραμμένο από τον γαμπρό του Μαρξ και πήγαινε κόντρα στα συνθήματα των εργατικών αγώνων της εποχής εκείνης, που ήταν “Δουλειά για όλους!” κτλ.
Τους δίχασε, γιατί άλλοι έκριναν ότι εναντιωνόταν στους εργατικούς αγώνες (που εστιάζονταν στην εξασφάλιση δουλειάς για τους εργάτες) και άλλοι ενθουσιάστηκαν με τον ριζοσπαστικό τρόπο με τον οποίο αξίωνε “ανθρώπινη ζωή” για τον εργάτη.
Το βιβλίο συνοδεύεται από ολιγοσέλιδο Επίμετρο του μεταφραστή, στο οποίο αναγράφονται αναλυτικά οι αντιδράσεις των σοσιαλιστών και αργότερα των κομουνιστών απέναντι στο βιβλίο και στο οποίο παρουσιάζονται ορισμένες σκέψεις για το “πρόβλημα” του ελεύθερου χρόνου και τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζεται στις Δυτικές κοινωνίες.
Με τα λόγια του συγγραφέα
“Μία αλλόκοτη τρέλα διακατέχει τις εργατικές τάξεις των εθνών στα οποία βασιλεύει ο καπιταλιστικός πολιτισμός. Η τρέλα αυτή είναι ο έρωτας για τη δουλειά, το θανατηφόρο πάθος για τη δουλειά, που φτάνει μέχρι την εξάντληση των ζωτικών δυνάμεων του ατόμου και των απογόνων του.
Για να δοθεί δουλειά σε όλους τους ακαμάτηδες της τωρινής κοινωνίας, για να μπορέσει να αναπτυχθεί απεριόριστα ο βιομηχανικός εξοπλισμός, θα πρέπει η εργατική τάξη να αναπτύξει απεριόριστα τις καταναλωτικές της ικανότητες.
Αν η εργατική τάξη, ξεριζώνοντας από την καρδιά της το διεστραμμένο πάθος που την κυβερνά και διαστρεβλώνει τη φύση της, ύψωνε το ανάστημα της για να σφυρηλατήσει έναν ατσάλινο νόμο που θα απαγόρευε σε όλους να δουλέψουν περισσότερο από τρείς ώρες την ημέρα, η Γη θα ένιωθε να γεννιέται πάνω της ένας καινούριος κόσμος”…
Με τα λόγια του Βασίλη Ραφαηλίδη
Προσωπικά προτιμώ την πείνα από το ξυπνητήρι (που λέει ο λόγος). Και πάντα ανρωτιόμουν πώς διάολο γίνεται και οι κομουνιστές άρχοντες επαινούν τόσο εμφατικά την εργασία. Και πάντα έβρισκα πολύ λογικό που στη Ρωσία δεν αγαπούν την εργασία. Οι μάζες κατανοούν αυτομάτως την αξία και τη σημασία της τεμπελιάς. Ο Μαρξ άλλωστε δεν ήταν που είπε πως ο άνθρωπος πρέπει να ξεφύγει κάποτε από τη δουλεία της δουλειάς? Ε αυτό έγινε στη Σοβ. ένωση. Οι μάζες ξέφυγαν απ’ τη δουλεία της δουλειάς.
Λίγο πρόωρα πάντως, γιατί ο Μαρξ διευκρινίζει πως αυτό θα γίνει δυνατό μόνο μέσα απ΄τη δουλειά. Αφού δηλαδή δουλέψουμε τόσο, όσο χρειάζεται για να εμφανιστεί η εντελώς αναγκαία στον κομουνισμό κοινωνία της αφθονίας
Ωστόσο, άλλο πράγμα είναι η εργασία κι άλλο η “σοσιαλιστική εργασία”. Η σοσιαλιστική εργασία είναι μια εφεύρεση του Στάλιν, που βοηθάει στο να ξεπεραστεί μια θεωρητική δυσκολία: Ο Μαρξ ονειρεύεται τη μακάρια εποχή κατά την οποία ο καθένας θα παράγει κατά τις δυνάμεις του και θα αμείβεται κατά τις ανάγκες του. Κατά τις δυνάμεις μου σημαίνει χωρίς ζόρισμα. Κατά τις ανάγκες μου σημαίνει χωρίς πολλές και κυρίως χωρίς ηλίθιες ανάγκες. Κι ένας που αγαπάει τα βιβλία δεν έχει ούτε πολλές ούτε ηλίθιες ανάγκες. Συνεπώς, ο διανοούμενος είναι κομουνιστής ακόμα κι αν δεν το ξέρει. Άρα ο κομουνισμός θα εγκαθιδρυθεί αυτομάτως όταν
όλοι αγαπήσουν το βιβλίο. Κι όταν γυμνάσουν τον κώλο τους τόσο, όσο χρειάζεται για να μπορούν να κάθονται και σε καρέκλα που δεν είναι της ταβέρνας. Οι κοσμικοί κι οι ταβερνόβιοι δεν έχουν τις προϋποθέσεις να γίνουν κομουνιστές.
Η σοσιαλιστική εργασία λοιπόν, ουδόλως διαφέρει απ΄την
καπιταλιστική εργασία. Απλώς, οι πονηροί έβαλαν το επίθετο σοσιαλιστική μπροστά για να κάνουν ανεκτή την δια της εργασίας εκμετάλλευση στο όνομα του χωρίς εκμετάλλευση καλύτερου κόσμου που όλο κινάει να ρθει κι όλο μένει στο δρόμο από λάστιχο. Όσο για τον σταχανοβισμό, αυτόν άστον καλύτερα να πάει στο διάολο. Πιο σατανική και πιο αντιμαρξιστική εφεύρεση θα ήταν αδύνατο να υπάρξει. (…)
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος” των Πατρών
