Της Ελένης Μασσαρά
Κακοποίηση θεωρείται τόσο η σωματική όσο και η συναισθηματική- ψυχολογική βία απέναντι σε ένα άτομο. Χωρίζεται σε σωματική, λεκτική και μη λεκτική. Μπορεί να είναι άμεση ή και έμμεση και επιδρά αρνητικά στον ψυχικό κόσμο του παιδιού. Είναι λέξεις ή φράσεις, χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιεί ο γονέας στο παιδί στην επικοινωνία του μαζί του.
Η συναισθηματική-ψυχολογική κακοποίηση, συνήθως ξεκινά από την παιδική ηλικία όπου και «αφήνει» τα αντίστοιχα κατάλοιπα και βιώματα. Η αναπτυξιακή ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια, Ελένη Δρακοπούλου, που μετρά 9 χρόνια εμπειρίας, μιλά στον «Ν» και αναφέρει πώς επιδρά στο παιδί η συμπεριφορά των γονέων από τα πρώτα στάδια και τι σημαίνει για την πορεία της ζωής του.
Ανήλικη ζωή
Το περιβάλλον που ζει το παιδί, παίζει σημαντικό ρόλο, διότι επηρεάζει κατά ένα μεγάλο ποσοστό την ενσυναίσθησή του. Δηλαδή, την αναγνώριση των συναισθημάτων του και των άλλων. Όταν ένα παιδί έχει μεγαλώσει σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον, το οποίο εκδηλώνεται μέσω λεκτικής ή σωματικής βίας, τα ποσοστά ενσυναίσθησης, εικόνας εαυτού (πώς βλέπει το παιδί τον εαυτό του απέναντι στους άλλους και πως οι άλλοι τον ίδιο), αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, μεταβάλλονται και επηρεάζονται, σημαντικά. Από την ηλικία των δύο ετών, το παιδί, αρχίζει και θυμάται. Ξεκινά η δημιουργία της προσωπικότητας. Αφομοιώνονται εικόνες και ενστικτώδης μίμηση.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο κ. Δρακοπούλου, όλα έχουν να κάνουν με την ασφάλεια. Όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον με συναισθηματική ασφάλεια, τότε νιώθει μια σιγουριά. Ένα παιδί που δέχεται την κακοποίηση, αν δεν μπορεί να το εκδηλώσει λεκτικά, το σωματοποιεί. Μπορεί δηλαδή να βγάλει κάποιο ψυχοσωματικό σύμπτωμα που φαίνεται στο σώμα του και που είναι απόρροια του άγχους και του στρες που νιώθει (πχ. κοκκινίλες, τρέμουλο). Αυτό είναι πολύ έντονο στην έμμεση μορφή κακοποίησης.
Μια άλλη μορφή είναι το «παρατσούκλι» που δίνονται στα παιδιά από τους γονείς τους, τονίζοντας ένα χαρακτηριστικό του παιδιού, που ο γονέας μπορεί να το θεωρεί χαριτωμένο, όμως το παιδί νιώθει πως ξεχωρίζει από τα άλλα παιδιά γι’ αυτό και προσπαθεί να το κρύψει. Αυτό μετατρέπεται σιγά-σιγά στην αδυναμία του για ένα χαρακτηριστικό του και νιώθει άβολα γι’ αυτό. Στην έμμεση κακοποίηση ανήκει και ο τρόπος συμπεριφοράς του ενός γονέα στον άλλο.
Εφηβεία
Το επίπεδο της ασφάλειας επηρεάζει το επίπεδο της αυτοπεποίθησης. «Ένα άτομο που νιώθει ανασφάλεια δεν θα προσεγγίσει μια νέα παρέα φίλων» αναφέρει η κ. Δρακοπούλου και εξηγεί: «Αντίθετα ένα παιδί που έχει αυτοπεποίθηση θα το κάνει. Ακόμη και αν φύγει η παρέα αυτή, αυτό θα πάει αλλού. Ρισκάρει! Και αυτό είναι το ρίσκο τελικά το οποίο μας πάει παρακάτω.
Αυτό είναι τελικά που μετρά στη ζωή, ρισκάρεις και λες, αν δε μου βγει με αυτή τη παρέα θα πάω σε κάποια άλλη, αν δεν μου βγει αυτή η σχέση δεν πειράζει θα κάνω κάποια άλλη που θα πάει καλύτερα! Πιστεύω πιο πολύ σε εμένα παρά στο περιβάλλον μου. Εγώ είμαι το περιβάλλον μου και το περιβάλλον έξω, είναι οι συνθήκες, οι συνθήκες που αλλάζουν». Και στον επαγγελματικό τομέα, ομοίως θα προσπαθήσει για μια καλύτερη δουλειά από αυτή, που ένα άλλο παιδί που τον κυριεύει η ανασφάλεια δεν θα πιστεύει πως αξίζει.
Η μνήμη
Παιδιά που έχουν βιώματα συναισθηματικής-ψυχολογικής κακοποίησης, η μνήμη τους έχει την τάση να προσπαθεί να απωθήσει την αρνητική εμπειρία που έζησαν. Σαν να θέλει να το ξεχάσει. Σε μια περίοδο κρίσης, θα πάει το σώμα να θυμηθεί το συναίσθημα. Εκείνη τη στιγμή το παιδί αναβιώνει την συνθήκη του παρελθόντος και αυτό το αποπροσανατολίζει, γιατί είναι το ασυνείδητο το οποίο επικρατεί.
Οι αναμνήσεις ενός παιδιού μέσα του εμφανίζονται σκόρπιες γιατί ο εγκέφαλος δεν επεξεργάζεται με τον ίδιο τρόπο τα μη τραυματικά γεγονότα με τα τραυματικά. Κατά τους ψυχολόγους ισχύει ότι, σε ένα τραυματικό γεγονός, ο εγκέφαλος δίνει εντολή στο σώμα αυτόματα να παλέψει, αυτό που κατά τους ψυχολόγους λέγεται «fight».
Την άρνηση δηλαδή του γεγονότος που έχει γίνει. ’Έπειτα υπάρχει η λειτουργία της απόδρασης, το «flight» που μεταφράζεται ως «όχι αυτό δεν μου συμβαίνει» και μετά σαν τρίτη λειτουργία υπάρχει το «freeze», δηλαδή πως «και να μου συμβαίνει, παγώνει αυτό. Σαν να μην γίνεται αποδεκτό. Όλα αυτά συμβαίνουν ασυνείδητα.
Ενήλικη ζωή
Οι επιδράσεις της συναισθηματικής-ψυχολογικής βίας στο παιδί κατά την ενήλικη ζωή, αφορούν τον τρόπο με τον οποίο πορεύεται στην προσωπική και επαγγελματική ζωή του. Στις διαπροσωπικές σχέσεις το παιδί αυτό ζητά το «οικείο» που γνώρισε από το οικογενειακό του περιβάλλον. Αν γνώρισε την υποτίμηση και την μετριότητα, αυτά θα αναζητηθούν και σε σύντροφο. Αντίστοιχα στις σχέσεις με τους συναδέλφους του, θα είναι πιο δεκτικό και υποχωρητικό ακόμη κι όταν δεν πρέπει.
Σεβασμός στο παιδί
Όπως αναφέρει η κ. Δρακοπούλου, χρειάζεται η επικοινωνία των γονέων με το παιδί και ο γονέας να διερωτάται αν αυτό το οποίο λέει στο παιδί, του αρέσει και αν αισθάνεται καλά με αυτό. «Οφείλουμε να σεβόμαστε το παιδί και να του φερόμαστε ως ίσος προς ίσον. Ακόμη, χρειάζεται και χρόνος. Δηλαδή, να δίνεται ο χρόνος στο παιδί, να σκεφτεί κάτι που επικοινωνεί ο γονέας και όταν αυτό θα νιώσει έτοιμο θα απευθυνθεί σε εκείνους. Οι έφηβοι δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν. Εφτά στους δέκα έρχονται στο ιατρείο, κατόπιν αιτήματος, της δυσκολίας του γονέα να ανταποκριθεί στις ανάγκες του εφήβου» καταλήγει η κ. Δρακοπούλου.
(από την εφημερίδα «Νεολόγος»).
