ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΩΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ
Kalipsokan11@gmail.com
Υπάρχει μασονία στην Πάτρα του 21ου αιώνα; Η απάντηση είναι πώς ναι υπάρχει, οι στοές μπορεί να είναι λιγότερες αλλά τα μέλη της συνεχίζουν να συνεδριάζουν μία ή δύο φορές το μήνα. Η σχέση της Πάτρας με την μασονία ξεκινάει από τα μέσα του 19ου αιώνα, οπότε και η Αχαϊκή πρωτεύουσα απέκτησε τις δικές της στοές. Λίγο μετά την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους, εκπρόσωποι της ελίτ της πατραϊκής κοινωνίας ξεκίνησαν να συναθροίζονται σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης. Μεταξύ των πρωτεργατών και ο ζακυνθινής καταγωγής, Διονύσιος Σολωμός, ενώ μέλη της ήταν πρόκριτοι, προεστοί, άνθρωποι του πνεύματος, των τεχνών, της διανόησης, έμποροι και εύποροι Πατρινοί που διατηρούσαν συνδετικούς δεσμούς με την Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες ανθούσε ο τεκτονισμός. Περί το 1863 λοιπόν δημιουργήθηκε η στοά «Αρχιμήδης» και ακολούθησαν οι «Αχαϊκός Αστέρας» (1889), «Παλαιών Πατρών Γερμανός» (1895) και «Φάρος». Στην πορεία της λειτουργίας τους όλες έκλεισαν και ξανάνοιξαν είτε υπό την Εθνική Μεγάλη Στοά είτε υπό τη Μεγάλη Στοά της Ελλάδος. Η Πάτρα αποτέλεσε ακόμη την πόλη, από την οποία, ξεκίνησε η κίνηση των Εθνικών, η δημιουργία δηλαδή της Εθνικής Μεγάλης Στοάς της Ελλάδας.
Ο πρώτος πατρινός που δήλωσε μασόνος
Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια για να παραδεχθεί δημόσια, κάποιος Πατρινός ότι είναι μασόνος. Κάτι που έκανε ο Στέφανος Παϊπέτης, ομότιμος καθηγητής της μηχανικής του Τμήματος Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών που πλέον δεν βρίσκεται στη ζωή. Η παραδοχή του το 2009, προκάλεσε αίσθηση στην τοπική κοινωνία, καθώς μέχρι τότε, δεν είχε γίνει κάτι ανάλογο από κάποιο επιφανές πρόσωπο. Ήταν μάλιστα ο πρώτος Μέγας Διδάσκαλος της Εθνικής Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος και ένας από τους πρωτεργάτες της κίνησης αυτής από το 1986 έως το 1988.
Στην Πάτρα του 21ου αιώνα
Ερχόμενοι στο σήμερα, στην Πάτρα εξακολουθούν να λειτουργούν λίγες στοές, οι οποίες βρίσκονται στο κέντρο της πόλης. Όπως μαθαίνουμε, συνεδριάζουν μία ή δύο φορές τον μήνα η κάθε μία και μετά από τις συνεδρίες, παρατίθεται αυτό που αποκαλείται ως «ποτήριον αγάπης», είτε εντός των στοών είτε σε κάποιον άλλο χώρο. Βέβαια, πλέον πολλά από τα πρώην μέλη των πατρινών στοών, έχουν είτε μεγαλώσει αρκετά και δεν ασχολούνται πια, είτε έχουν στραφεί στην στοά του Πειραιά ή στης Αθήνας, που είναι από τις επίσης παλαιότερες στην Ελλάδα.
Σε γενικές γραμμές, καθένας μπορεί να εκφράσει την επιθυμία του να γίνει μέλος. Σύμφωνα με τις τεκτονικές αρχές, σημασία έχει να διάγει έντιμο βίο, να μην έχει πρότερο βεβαρυμμένο ιστορικό, να πιστεύει στην ύπαρξη του θεού και στην αθανασία της ψυχής. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη διάθεση για βελτίωση, αρχικά σε προσωπικό επίπεδο και εν συνεχεία σε κοινωνικό. Ακόμη, σημασία έχει η ποιότητα του κάθε ανθρώπου, οι γνώσεις, το κοινωνικό του κύρος και κυρίως η εντιμότητά του. Βασική προϋπόθεση για να γίνει κάποιος πατρινός, αλλά και οποιασδήποτε άλλης καταγωγής πολίτης, δεκτός στην στοά, είναι να έχει τις συστάσεις από δύο – τρία ακόμη μέλη.
Τα μέλη των στοών αποκαλούν ο ένας τον άλλον «αδελφό». Συχνά αναφέρονται στο τρίπτυχο «Ελευθερία – Ισότις – Αδελφότις», το οποίο είναι από τα βασικά ιδεώδη του τεκτονισμού και συνδέεται με τη γαλλική επανάσταση. Ειδικά στην «ελευθερία» δίνεται ιδιαίτερη έμφαση, καθώς σύμφωνα με τις τεκτονικές αναφορές, επιθυμούν ανθρώπους πνευματικά, κοινωνικά και προσωπικά ελεύθερους, που δεν σταματούν να επιδιώκουν την ηθική τους εξέλιξη. Γι΄ αυτό και οι συνεδρίες αρχίζουν με τη Βίβλο του Ιερού Νόμου, ανοιχτή σε κάποιο σημείο της στοάς.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν τεκτονικές πηγές, σκοπός τους είναι το κάθε μέλος να δημιουργήσει τον δικό του «ναό αρετής» και όλοι μαζί να συμβάλλουν στη δημιουργία μιας καλύτερης, πιο αξιακής κοινωνίας. Γενικά υπάρχει στήριξη και αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών, χωρίς αυτό να σημαίνει πως διατηρούν ακόμη την ισχύ που είχαν παλαιότερα. Τόσο σε πανελλαδικό όσο και σε πατραϊκό επίπεδο, ο τεκτονισμός έχει απωλέσει μεγάλο μέρος της δύναμης που είχε.
Εξακολουθεί ωστόσο να βασίζεται σε σύμβολα, αλληγορίες και μύθους, τα οποία συνδυαστικά δημιουργούν και μία μυστηριακή αίσθηση.
Οι διωγμοί των πατρινών μασόνων
Η όλη μυστικοπάθεια που περιβάλλει τον τεκτονισμό, η επιλεκτική διαλογή μελών και οι λαϊκές φήμες περί σύνδεσής του με τον αποκρυφισμό, τον παγανισμό και τον σατανισμό, έστρεψαν πολλούς ενάντια στον θεσμό. Οι πατρινοί πολέμιοι της μασονίας μάλιστα έμοιαζαν για αρκετές δεκαετίες αποφασισμένοι να πατάξουν οτιδήποτε τεκτονικό από την πόλη τους. Χαρακτηριστικοί είναι οι διωγμοί πολιτών που συνδέθηκαν με τη μασονία, αλλά και η διαφυγή του Ζακυνθινού Καλλιβωκά στην Ιταλία, αφότου του λεηλάτησαν το σπίτι. Σύµφωνα µε τον Κώστα Τριανταφύλλου και το «Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών», αποδέκτες ανάλογων συμπεριφορών έγιναν κι άλλοι πολίτες, ενώ κάποιοι μάλιστα μαστιγώθηκαν.
Πατρινές και μασονία
Πολλά είναι όσα έχουν κατά καιρούς γραφτεί για την εμπλοκή των γυναικών στις μασονικές στοές. Παρόλο που οι πιο συντηρητικές απαρτίζονταν αποκλειστικά από άντρες, στην πορεία των ετών έκαναν και οι γυναίκες την είσοδό τους σε αυτές. Στην Πάτρα υπάρχουν γυναίκες που είναι μέλη του τεκτονισμού και όπως μαθαίνουμε, άλλοτε οι συναντήσεις τους είναι μεικτές (μαζί και με άνδρες τέκτονες) και άλλοτε αποκλειστικά γυναικείες. Ο λόγος που αρχικά επιτρεπόταν η συμμετοχή μόνο σε άνδρες δεν σχετίζεται με φαλλοκρατικές αντιλήψεις, αλλά με την ίδια την ετυμολογική ερμηνεία της λέξης. «Τέκτων» είναι ο χτίστης, κλάδος από τον οποίο και ξεκίνησε ο θεσμός, με τον οποίο και καταπιάνονταν μόνο άνδρες λόγω φυσιολογίας και σωματοδομής.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος
