«Άνοιγμα» Ερντογάν σε Άραβες και Ισραήλ-Ο δρόμος της επαναπροσέγγισης δεν είναι εύκολος, μα ούτε και στρωμένος με ροδοπέταλα
Γεωστρατηγική Ανάλυση-ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΕΡΥΚΙΟΥ
Γιατί η Ελλάδα δεν πρέπει να ανησυχεί, ούτε και να φθονεί την προσπάθεια που καταβάλλεται, με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ και γενικότερα της Δύσης, για την αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα; Καταρχάς ας δούμε την μεγάλη εικόνα με βάση τα εξής δεδομένα:
• Η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα, μια περιφερειακή δύναμη που ανήκει στην Δύση και δεν μπορεί να απομακρυνθεί από αυτή.
• Η Τουρκία την τελευταία δεκαετία έχει διαταράξει τις σχέσεις της με πολλές από τις χώρες της ευρύτερης περιοχής στην Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο (Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ισραήλ, Αίγυπτος, Ελλάδα, Κύπρος). Μια περιοχή όπου εξακολουθούν να υπάρχουν εστίες έντασης με επίκεντρο την Συρία και την Λιβύη.
• Η Τουρκία διατηρεί σχέσεις με αποσταθεροποιητικές δυνάμεις (τρομοκρατικές οργανώσεις) και χώρες της περιοχής που κινούνται ανορθόδοξα (Ιράν).
• Το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι δύο χώρες της Μέσης Ανατολής και του Αραβικού Κόλπου, που λίαν προσφάτως παραμέρισαν εχθρότητες και διενέξεις και με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ και της προηγούμενης διοίκησης Τράμπ – Πομπέο σύναψαν την ιστορική Συμφωνία του Αβραάμ, την οποία συνυπέγραψε το Μπαχρέιν και αφόρισε η Τουρκία!
• Η συμφωνία του Αβραάμ έχει μέτωπο κατά του Ιράν και όχι κατά της Τουρκίας! Απεναντίας την Τουρκία επιχειρούν να την αποτραβήξουν από την αγκαλιά του Ιράν και να την εντάξουν στην συμφωνία του Αβραάμ! Πρόκειται για αμερικανικό σχέδιο που καλούνται να υλοποιήσουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ. Ευρύτερο σχέδιο των ΗΠΑ η διαμόρφωση ενός ισχυρού συμμαχικού τριγώνου (Ισραήλ – Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – Τουρκία) που αφενός θα προσπαθήσει να φρενάρει την ανεξέλεγκτη πορεία του Ιράν στην Μέση Ανατολή και αφετέρου να επιχειρήσει μια πιο δυναμική εμπλοκή στην Συριακή κρίση που πλέον μονοπωλεί η Ρωσία με το καθεστώς Άσαντ και την υποστήριξη της Κίνας μέσω του Ιράν!
Ο δρόμος της επαναπροσέγγισης δεν είναι εύκολος
Ασκήσεις επί χάρτου, θα πείτε! Έχετε δίκιο. Όπως λέει και ο Λαός μας: «Με τα λόγια χτίζεις ανώγεια και κατώγεια…»
Ωστόσο ιστορικά έτσι σχεδιάζονται τα γεωστρατηγικά παίγνια. Άλλωστε το 1945 στην Διάσκεψη της Γιάλτας με την συμμετοχή Τσόρτσιλ, Ρούζβελτ και Στάλιν, ο κόσμος μοιράστηκε πάνω σ’ ένα τσιγαρόχαρτο!
Στην προκειμένη περίπτωση οι διεργασίες για την επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ έχουν ήδη ξεκινάει και προχωρούν με ταχύτατο ρυθμό!
Βεβαίως, ο δρόμος της επαναπροσέγγισης δεν είναι εύκολος, μα ούτε και στρωμένος με ροδοπέταλα.
Σήμερα στην Τουρκία καθώς η οικονομία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και η χώρα παραμένει απομονωμένη, ο Ερντογάν, αναζητεί απεγνωσμένα αποκατάσταση των σχέσεων του με τα ΗΑΕ και το Ισραήλ. Την διέξοδο αυτή προσφέρεται να του την δώσουν οι ΗΠΑ αν και οι ίδιες εξακολουθούν να τον έχουν σε «τιμωρία» διατηρώντας από στάσεις από τον ίδιο.
Με την προτροπή των ΗΠΑ ο Πρίγκιπας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, κατά την τελευταία επίσκεψη του στην Τουρκία, εξήγγειλε επενδύσεις αξίας 10 δισεκατομμυρίων παρέχοντας μια ανάσα στον Ερντογάν. Ωστόσο, ο πρίγκιπας Mohammed bin Zayed Al Nahyan, αποκάλυψε δημοσίως ότι επιδιώκει να θέσει την Τουρκία στον άξονα της Συμφωνίας «Αβραάμ» αποκαθιστώντας τις σχέσεις της και με την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία ,ενισχύοντας έτσι το αντι-ιρανικό μέτωπο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Προς την ίδια κατεύθυνση εντάσσεται και η προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ.
Ωστόσο αυτή η διπλωματική προσπάθεια χτυπάει το πιο ευαίσθητο σημείο των Παλαιστινιακό-Ισραηλινών Σχέσεων.
Ιστορικά, οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις είναι αλληλένδετες με το παλαιστινιακό και την ειρηνευτική διαδικασία.
Όταν το κόμμα του Τ. Ερντογάν ήρθε στην εξουσία τον Νοέμβριο του 2002, το Παλαιστινιακό κυριαρχούσε στην γεωπολιτική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής. Η πρώτη κυβέρνηση Ερντογάν υιοθέτησε μια πιο προσεκτική προσέγγιση προς το Ισραήλ. Ωστόσο, στην πορεία, όσο η Άγκυρα ανέπτυσσε σχέσεις με τη Χαμάς, τόσο η Τουρκία απομακρύνονταν από το Ισραήλ.
Μετά την εκλογική νίκη Ερντογάν τον Ιανουάριο του 2006, η Χαμάς απροσδόκητα απέστειλε μια αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Khaled Meshal στην Άγκυρα για μια συνάντηση με τους Τούρκους αξιωματούχους. Η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που θα συναντούσε επίσημα εκπροσώπους της Χαμάς, η οποία αναζητούσε διακαώς νομιμότητα στην διεθνή σκηνή. Το γεγονός αυτό εξόργισε το Ισραήλ παρ´ όλο που η Άγκυρα έσπευσε τότε να διευκρινίσει στο Τελ Αβίβ, ότι επιθυμούσε να αναλάβει ρόλο «διαμεσολαβητή» μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ !
Από τότε οι σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο.
Το κυβερνών κόμμα (ΑΚΡ) στην Τουρκία ως ισλαμιστικό κόμμα ιδεολογικά διακατέχεται από αντι-ισραηλινή στάση. Επιπλέον μια σειρά παράγοντες σε όλα τα επίπεδα (εγχώρια, περιφερειακά και διεθνή) οδήγησαν στην επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ.
Κατά την παρούσα χρονική περίοδο εγχώριοι, περιφερειακοί και διεθνείς παράγοντες
(ΗΠΑ, Ε.Ε, ΝΑΤΟ, ΟΗΕ) ωθούν τις δυο χώρες σε συμφιλίωση. Κυρίως κοινή ασφάλεια και οικονομικά συμφέροντα ενθαρρύνουν μια τέτοια προσέγγιση. Για παράδειγμα η διοίκηση Μπάιντεν σε αντίθεση με την προηγούμενη συμβάλει αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Ομοίως, η επίτευξη κυβέρνησης συνασπισμού στο Ισραήλ, παρέχει επιπρόσθετα κίνητρα για την προσέγγιση του Ισραήλ με την Τουρκία.
Στην Τουρκία εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της πόλωσης στην εγχώρια πολιτική σκηνή, έχει χάσει το ενδιαφέρον της η επιθετική ρητορική κατά του Ισραήλ, την οποία πλέον δεν «αγοράζουν» οι Τούρκοι ψηφοφόροι. Τους τελευταίους μήνες ο Τ. Ερντογάν έχει κατεβάσει απότομα τους τόνους κατά του Ισραήλ και προχωράει σε συμβιβαστικές χειρονομίες. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε ότι η εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ της Άγκυρας και του Τελ Αβίβ θα μπορούσε να ενισχύσει το ρόλο της Άγκυρας στη διαμεσολάβηση μιας λύσης δύο κρατών στην Παλαιστίνη –
Ισραήλ !
Ο ρόλος της Χαμάς
Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολο. Καταρχάς, αν η Τουρκία θέλει να βελτιώσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, θα πρέπει να περιορίσει σημαντικά τις δραστηριότητες και τις σχέσεις της με την Χαμάς και να σταματήσει να αποτελεί καταφύγιο για την συγκεκριμένη τρομοκρατική οργάνωση. Θα πρέπει να αποσύρει άμεσα τα διπλωματικά διαβατήρια και να σταματήσει να παρέχει τουρκική ιθαγένεια στα στελέχη της Χαμάς που η Διεθνής Κοινότητα χαρακτηρίζει «τρομοκράτες».
Οι σχέσεις Τουρκίας – Ιράν
Ως εκ τούτου, η Χαμάς, έχει έντονο ενδιαφέρον να σαμποτάρει την επανασύνδεση των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας. Όμως στην Δύση υπάρχουν ισχυροί και πλούσιοι περιφερειακοί παίκτες που θέλουν να δουν τις δύο χώρες να γκρεμίζουν τους φράκτες για να μπορούν να σταθούν μαζί ενάντια στη μεγαλύτερη περιφερειακή απειλή, το Ιράν.
Η παγκόσμια κοινότητα θεωρεί ότι η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σ´ έναν σημαντικό κόμβο για την Τεχεράνη που στοχεύει ξένους πολίτες ή αντιφρονούντες.
Οι υπηρεσίες Πληροφοριών του Ισραήλ και της Τουρκίας συνεργάστηκαν πρόσφατα για την αποτροπή της δολοφονίας της ισραηλινής επιχειρηματία Yair Geller από την Ιρανική μαφία.
Νωρίτερα οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν έναν υπάλληλο στο ιρανικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης, για το ρόλο του στη δολοφονία του Mascoud Molavi Vardanjani τον Νοέμβριο του 2019. Ο Vardanjani είχε ξεκινήσει εκστρατεία στα κοινωνικά δίκτυα κατά της διαφθοράς στο Ισλαμικό Επαναστατικό Σώμα.
Το 2017, ο Σάιντ Καριμιάν στέλεχος της ιρανικής τηλεόρασης, ιδρυτής, πρόεδρος και ιδιοκτήτης της τηλεόρασης GEM που εδρεύει στο Ντουμπάι, η οποία διαχειρίζεται 17 τηλεοπτικά κανάλια περσικής γλώσσας, πυροβολήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Πριν από τη δολοφονία του, καταδικάστηκε ερήμην στο Ιράν για την εξάπλωση της προπαγάνδας κατά του καθεστώτος.
Τέτοιες εντολές δολοφονίας στην Τουρκία εκτιμούν οι ΗΠΑ ότι προέρχονται από την κορυφή της θεοκρατικής κυβέρνησης της Τεχεράνης.
Το ιρανικό καθεστώς στοχεύει επίσης στους ξένους πολιτικούς ηγέτες και τους διπλωμάτες τους οποίους αντιτίθεται. Έχει «πακέτα στόχων» που περιέχουν πληροφορίες για τους αλλοδαπούς πολίτες ή τους κατοίκους που είναι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επικριτές των ιρανικών ηγετών, πολιτικοί ακτιβιστές ή αντιφρονούντες. Μερικοί από τους στόχους του καθεστώτος είναι πολιτικοί ή διπλωμάτες από τις χώρες που οι Ιράν βλέπουν ως αντίπαλοι. Για παράδειγμα, σε μια γνωστή περίπτωση, δύο ιρανικοί υπήκοοι καταδικάστηκαν στις ΗΠΑ για τη δολοφονία του Σαουδάραβα Πρέσβη Adel Al-Jubeir σε εστιατόριο στην Ουάσινγκτον το 2011.
Χώρες όπως η Τουρκία καλούνται από την Δύση να εκδιώξουν τους Ιρανούς πράκτορες πληροφοριών, οι οποίοι ενδεχομένως να σχεδιάζουν περαιτέρω τρομοκρατικές επιθέσεις. Θα πρέπει επίσης να εξετάσουν το κλείσιμο των πρεσβειών του Ιράν, έως ότου η Τεχεράνη σταματήσει τις τρομοκρατικές της δραστηριότητες.
Η Δύση εκτιμάει ότι η στενή σχέση που έχει αναπτυχθεί τελευταία μεταξύ της Άγκυρας και της Τεχεράνης επιτρέπει στο Ιράν να σχεδιάσει δολοφονίες επί τουρκικού εδάφους.
Η αμυντική συμφωνία Ισραήλ – Ελλάδας – Κύπρου
Η Τουρκία σπεύδει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τα ΗΑΕ και το Ισραήλ έχοντας επιπλέον στο μυαλό της την Ανατολική Μεσόγειο. Η Άγκυρα θεωρεί ως εθνική απειλή την τριμερή αμυντική συμφωνία Ισραήλ-Ελλάδα-Κύπρου.
Οι Τούρκοι, μπορεί να ελπίζουν ότι η αποκατάσταση των σχέσεων τους με το Ισραήλ θα είναι σε βάρος της τριμερούς συμφωνίας Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου.
Όμως το Ισραήλ διαμηνύει σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να θέσουν σε κίνδυνο τη στρατηγική τους σχέση με την Κύπρο και την Ελλάδα για μια εύθραυστη εξομάλυνση με την Τουρκία.
Ενδεικτικό η προγραμματισμένη επίσκεψη του Προέδρου Isaac Herzog στην Ελλάδα και την Κύπρο προτού μεταβεί στην Τουρκία.
Όπως παρατηρούν οι ίδιοι οι Ισραηλινοί αναλυτές, υπάρχουν περισσότερα και σημαντικότερα πράγματα που η Κύπρος και η Ελλάδα μπορούν να προσφέρουν στο Ισραήλ απ´ όσα μπορεί να δώσει η Τουρκία στο Ισραήλ. Είναι σημαντικότερο για το Ισραήλ να έχει ισχυρούς συμμάχους εντός της Ε.Ε. και να συνεκπαιδεύεται στρατιωτικά με την Κύπρο και την Ελλάδα παρά με την Τουρκία. Για παράδειγμα η μορφολογία των ορεινών περιοχών της Κύπρου είναι παρόμοια με τις ορεινές περιοχές του Λιβάνου ! Η Ελλάδα, εξάλλου, επιτρέπει στην Πολεμική Αεροπορία του Ισραήλ να εκπαιδεύεται στον εναέριο χώρο της , στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο ρόλος του Ισραήλ
Ο Ερντογάν στην παρούσα φάση βλέπει το Ισραήλ ως «γέφυρα» με τον Λευκό Οίκο και τον Πρόεδρο Τζό Μπάιντεν. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο εβδομάδων, όταν ο Ερντογάν είχε Covid, ελάχιστοι Δυτικοί ηγέτες τον κάλεσαν στο τηλέφωνο για να του ευχηθούν ταχεία ανάρρωση με πρώτον τον ισραηλινό Πρόεδρο, τον οποίο ακολούθησε και ο Έλληνας πρωθυπουργός.
Η αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ επιπλέον θα παράσχει μια καλή εικόνα για τους επενδυτές που σκέφτονται να επενδύσουν στην Τουρκία. Το Ισραήλ και οι Εβραϊκές Οργανώσεις στην Ουάσινγκτον έχουν ισχυρή επιρροή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική και η βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία -προσδοκά ο Ερντογάν- μπορεί να στρέψει ξανά το ενδιαφέρον του εβραϊκού λόμπι των ΗΠΑ προς την Τουρκία.
Στο Ισραήλ, ωστόσο, υπάρχει μια δυσπιστία ως προς τις αληθινές προθέσεις της Τουρκίας καθώς τα τελευταία δέκα χρόνια η Προεδρία Ερντογάν ασκεί επιθετική πολιτική υπέρ των αυτόνομων εξτρεμιστικών δυνάμεων της Παλαιστίνης (Χαμάς) και κατά του Ισραήλ. Πολιτικές και ενέργειες του, που οδήγησαν σε πολλές κρίσεις προκάλεσαν βαθιές ουλές στις σχέσεις των δύο χωρών. Γι αυτό και ο Ισραηλινός ο Πρωθυπουργός Ναφταλί Μπένετ είπε ότι το Ισραήλ βαδίζει προσεκτικά σχετικά με τις προτροπές του Ερντογάν. «Τα πράγματα προχωράνε πολύ αργά και σταδιακά», είπε ο Μπένετ, προσθέτοντας ότι το ταξίδι του Χέρτζογκ στην Άγκυρα συντονίζεται πλήρως μαζί του.
Η δυσπιστία των Ισραηλινών για τις πραγματικές προθέσεις του Ερντογάν έγκειται στο γεγονός ότι οι επιθετική ρητορική της Τουρκίας κατά του Ισραήλ είναι διαρκής. Εκτός από τη φιλοξενία τρομοκρατών της Χαμάς, ο Ερντογάν έχει κατηγορήσει το Ισραήλ ότι σκότωσε Παλαιστίνια παιδιά και τα κρατικά ελεγχόμενα ΜΜΕ της Τουρκίας επί χρόνια διακατέχονται από αντισημιτική υστερία.
Τον περασμένο μήνα, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών επέκρινε το Ισραήλ για έξωση Παλαιστινίων που είχαν χτίσει τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους σε δημόσια γη και το Υπουργείο Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας διοργάνωσε ένα «συμπόσιο με σκοπό την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σύγκρουση στην Ιερουσαλήμ και στο τέμενος al-Aqsa».
Βεβαίως ο Πρόεδρος του Ισραήλ επισκέπτεται την Τουρκία- για πρώτη φορά ίσως- από θέση ισχύος. Στα τελευταία 75 χρόνια, από το 1948 που ξεκινούν οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ βρίσκεται σε ισχυρότερη θέση έναντι της Τουρκίας. Αυτό σημαίνει ότι το Ισραήλ είναι σε θέση να προβάλει απαιτήσεις στην Τουρκία, όπως τον τερματισμό του αντισημιτισμού και την δαιμονοποίηση του Ισραήλ από τα ΜΜΕ που ελέγχει το καθεστώς Ερντογάν.
Το Ισραήλ δείχνει ότι δεν έχει καμία πρόθεση να μετατρέψει την Τουρκία σε αιώνιο εχθρό. Σκέφτεται με πιο σύνθετο τρόπο. Σε σχέση με την Τουρκία δεν σχεδιάζει την εξωτερική πολιτική του μεσοπρόθεσμα με γνώμονα την διοίκηση του Ερντογάν, αλλά μακροπρόθεσμα στην μετά Ερντογάν εποχή. Ένα σοβαρό κράτος όπως είναι το Ισραήλ σχεδιάζει την εξωτερική πολιτική του με στρατηγικό βάθος πενήντα και διακοσίων χρόνων.
Η τελευταία επίσκεψη Ισραηλινού Προέδρου στην Τουρκία είχε γίνει το 2007, από τον Σιμόν Πέρες όπου είχε συναντηθεί στην Άγκυρα με τον τότε ομόλογο του Αμπντουλάχ Γκιούλ.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Άγκυρα, ο Πέρες μίλησε στο τουρκικό κοινοβούλιο και συμμετείχε σε μια τριμερή συνάντηση με τον Παλαιστινιακό Πρόεδρο Μαχμούντ Απάς και τον Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός την εποχή εκείνη.
Είκοσι τρία χρόνια μετά και ενώ οι τούρκο ισραηλινές σχέσεις πέρασαν από σαράντα δυο κύματα και έφτασαν στο χειρότερο σημείο, ο σημερινός Πρόεδρος του Ισραήλ επιχειρεί να ανοίξει μια νέα σελίδα στις διμερείς σχέσεις με την Τουρκία.
Κατά τη επικείμενη συνάντηση, η ατζέντα αναμένεται να συμπεριλάβει εκτός από το παλαιστινιακό , τα ενεργειακά, το εμπόριο, τον τουρισμό και την περιφερειακή ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των ισορροπιών , στο Ιράν, την Συρία, την Λιβύη και φυσικά την Κύπρο την Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει άλλωστε ότι θα συζητήσει με τον ισραηλινό ομόλογο του και το θέμα του αγωγού για την μεταφορά του ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη!
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος” των Πατρών
