Πόσο αξιόπιστες είναι και τι πρέπει να προσέχουμε;
Στην Ελλάδα οι δημοσκοπήσεις διεξάγονται μέσα στο πλαίσιο που καθορίζεται από τον Ν. 3603/2007 και έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με κοινοβουλευτικές εκλογές, δημοψηφίσματα, εκλογές για την ανάδειξη αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και εκλογές που διεξάγονται σε νομαρχιακό, δημοτικό και κοινοτικό επίπεδο.Στην περίπτωση των βουλευτικών εκλογών, ο νόμος επιτρέπει στις εταιρείες που διεξάγουν τις δημοσκοπήσεις να δημοσιοποιούν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων μέχρι και μία μέρα πριν τις εκλογές, αλλά απαγορεύει να δημοσιοποιούνται ή να μεταδίδονται τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων που διενεργούνται κατά την έξοδο των εκλογέων (exit polls) από τα εκλογικά καταστήματα κατά τη μέρα της ψηφοφορίας, παρά μόνο αφού κλείσουν οι κάλπες.Τα είδη των δημοσκοπήσεων για τον προσδιορισμό της πρόθεσης ψήφου είναι τρία και χρησιμοποιούνται ανάλογα με την περίπτωση.
Κυλιόμενες δημοσκοπήσεις
Είναι οι δημοσκοπήσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. κάθε μήνα) σε διάστημα μεταξύ των δύο βουλευτικών εκλογών. Οι δημοσκοπήσεις αυτές έχουν μεγάλο περιθώριο σφάλματος, λόγω άρνησης συμμετοχής των πολιτών, κακής δειγματοληψίας εκ μέρους των δημοσκόπων, αλλά και λανθασμένης πρόβλεψης εξαιτίας των υψηλών ποσοστών αδιευκρίνιστης ψήφου.
Δημοσκοπήσεις εξόδου – Exit Poll
Είναι οι δημοσκοπήσεις που πραγματοποιούνται τη μέρα των εκλογών, έξω από τα εκλογικά κέντρα. Στην περίπτωση αυτή, καθοριστικό ρόλο παίζει η σωστή δειγματοληψία. Εάν το δείγμα έχει παρθεί σωστά, το περιθώριο σφάλματος είναι πολύ μικρό και έχει να κάνει κυρίως με τη διατύπωση των ερωτήσεων. Ένα πρόβλημα που μπορεί να ανακύψει είναι με τους πολίτες που δε θέλησαν να συνεργαστούν, έτσι ώστε η εκτίμηση του εκλογικού αποτελέσματος να πρέπει να σταθμιστεί με τη χρήση των στατιστικών μοντέλων.Η χρησιμότητά τους για τους πολιτικούς επιστήμονες είναι μεγάλη, μια και αναλύουν την ψήφο κατά κοινωνικές κατηγορίες, φύλο, ηλικία, μόρφωση, χαρακτηριστικά δηλαδή που δεν περιέχονται στα εκλογικά αποτελέσματα. Χρηματοδοτούνται από τους τηλεοπτικούς σταθμούς.
Δημοσκοπήσεις για την πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος
Είναι οι δημοσκοπήσεις που γίνονται τη μέρα των εκλογών για την εκτίμηση και πρόβλεψη των αποτελεσμάτων με βάση τα πρώτα δεδομένα (π.χ. πρώτα καταγεγραμμένα ψηφοδέλτια) που προέκυψαν από τις εκλογές. Η εκτίμηση γίνεται με εφαρμογή στατιστικών μοντέλων. Είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να προσφέρουν πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια μέτρησης σε σχέση με τις κυλιόμενες δημοσκοπήσεις.
Tι πρέπει να προσέχετε όταν διαβάζετε δημοσκοπήσεις
O Σύλλογος Εταιρειών Δημοσκοπήσεων και Ερευνάς Αγοράς (ΣΕΔΕΑ) έχει επιχειρήσει να ενημερώσει το κοινό για τα βασικά σημεία προσοχής στην ανάγνωση ερευνών κοινής γνώμης οι οποίες περιέχουν ερωτήσεις πρόθεσης ψήφου. Βάσει καταστατικού, κάθε εταιρεία – μέλος του ΣΕΔΕΑ ελέγχεται δύο φορές το χρόνο, εκ των οποίων η μία είναι απροειδοποίητη.
Ο οδηγός του ΣΕΔΕΑ παρακάτω.
1. Ταυτότητα έρευνας
Προσέξτε την ταυτότητα της έρευνας, όπου πρέπει να δηλώνονται τουλάχιστον τα ακόλουθα: η εταιρεία που διενήργησε την έρευνα, ο εντολέας της έρευνας, το μέγεθος του δείγματος & η γεωγραφική του κάλυψη, ο τρόπος συλλογής των στοιχείων, η περίοδος διεξαγωγής της έρευνας, το τυπικό στατιστικό σφάλμα σε σχέση με τα αποτελέσματά της και οι παράμετροι της στατιστικής στάθμισης του δείγματος.
2. Δείγμα – Μέγεθος
Προσέξτε το μέγεθος του δείγματος της έρευνας. Σε περίπτωση δημοσκόπησης με πρόθεση ψήφου για Βουλευτικές εκλογές ή Ευρωεκλογές, το δείγμα θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 1.000 άτομα.
3. Δείγμα – Ποιότητα
Προσέξτε τι αντιπροσωπεύει το δείγμα. Η δειγματοληψία στις δημοσκοπήσεις, γίνεται είτε μέσω τυχαίας διαδικασίας επιλογής των ερωτώμενων ή/ και μέσω σαφώς ορισμένων panels. Τυχόν παρεκκλίσεις του τελικού δείγματος από βασικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού, θα πρέπει να σταθμίζονται εκ των υστέρων, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η τελική αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος.
4. Πρόθεση ψήφου & Εκτίμηση ψήφου
Προσέξτε τη διάκριση ανάμεσα στην πρόθεση & την εκτίμηση ψήφου, όταν συγκρίνετε τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων.Ο όρος “πρόθεση ψήφου”, αφορά σε όλες τις απαντήσεις που δίνονται στην ερώτηση “Εάν είχαμε σήμερα/την επόμενη Κυριακή εκλογές τι θα ψηφίζατε;”, ακόμη και όταν δεν επιλέγεται κάποιο κόμμα ή υποψήφιος.Ο όρος “εκτίμηση ψήφου” αφορά στην εκτίμηση των ποσοστών των κομμάτων ή των υποψηφίων χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η αδιευκρίνιστη ψήφος (δηλαδή εξαιρουμένων των απαντήσεων όπως “Δεν έχω αποφασίσει”, “Δεν γνωρίζω”, “Δεν απαντώ”, “Άκυρο”, “Λευκό”). Η δε διαδικασία που ακολουθείται από την κάθε εταιρεία για την εκτίμηση ψήφου θα πρέπει να προσδιορίζεται σαφώς.
5. Αδιευκρίνιστη ψήφος – Αναποφάσιστοι
Να αναζητάτε και να λαμβάνετε υπόψη το ποσοστό των αναποφάσιστων ψηφοφόρων και της συνολικής αδιευκρίνιστης ψήφου (“Δεν γνωρίζω”, “Δεν απαντώ”, “Άκυρο”, “Λευκό”).
6. Εταιρεία Δημοσκοπήσεων
Προσέξτε το όνομα της εταιρείας που διεξήγαγε την δημοσκόπηση. Οι εταιρείες μέλη του ΣΕΔΕΑ ελέγχονται ως προς την τήρηση των κανόνων δεοντολογίας που ισχύουν για τις έρευνες κοινής γνώμης και μέσω του συστήματος Ποιοτικού Ελέγχου Συλλογής Στοιχείων (ΠΕΣΣ) και πιστοποιούνται βάσει αυτού. Υπόκεινται δηλαδή οικειοθελώς και σε τακτική βάση στους ελέγχους που προβλέπει ο Ν 3603/2007 για τις εταιρείες που διενεργούν δημοσκοπήσεις και άλλες έρευνες για λογαριασμό του δημοσίου και των κομμάτων.
7. Συνδυασμός Στοιχείων Δημοσκόπησης
Οι αναγνώστες δημοσκοπήσεων είναι σημαντικό να διαβάζουν το σύνολο των στοιχείων μιας δημοσκόπησης και όχι μόνο την πρόθεση ψήφου ή την εκτίμηση εκλογικού αποτελέσματος.Η ορθή ανάγνωση των αποτελεσμάτων μιας δημοσκόπησης είναι αυτή που οδηγεί στην έγκυρη πληροφόρηση της κοινής γνώμης για όσα συμβαίνουν σε μια δεδομένη χρονική στιγμή.
