Ήταν η τελευταία από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες που αντιστεκόταν στη σαρωτική παγκόσμια τάση για αύξηση του κόστους δανεισμού εν μέσω επιταχυνόμενου πληθωρισμού, που όχι μόνον διατηρούσε αλλά διατηρεί ακόμη επί έξι συναπτά χρόνια τα επιτόκια σε αρνητικό πρόσημο, ενώ παράλληλα αγοράζει ομόλογα επιμένοντας σε μια άκρως αναπτυξιακή νομισματική πολιτική. Παράλληλα διατηρούσε υπό αυστηρό έλεγχο τις αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της επιτρέποντας μόνον μια οριακή διακύμανση με ένα +-0,25%. Ξαφνικά όμως την Τρίτη η Τράπεζα της Ιαπωνίας αιφνιδίασε τις αγορές και προκάλεσε κραδασμούς σε νομίσματα, ομόλογα και μετοχές, επειδή ανακοίνωσε μια απόφαση που επενδυτές και αναλυτές πιθανολογούσαν πως θα ληφθεί μέσα στο επόμενο έτος με την αλλαγή διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας: χαλάρωσε τους ελέγχους στις αποδόσεις των δεκαετών της ομολόγων, επιτρέποντας μεγαλύτερη διακύμανση και συγκεκριμένα ένα +-0,50%. Η κίνηση ερμηνεύθηκε από τις αγορές, όχι απλώς ως το οριστικό τέλος των αρνητικών επιτοκίων, που στις δυτικές οικονομίες είναι δεδομένο προ πολλού, αλλά και ως στροφή σε περιοριστική νομισματική πολιτική, ακόμη και στην Ιαπωνία. Ακόμη δηλαδή και σε μια οικονομία με πικρή εμπειρία από την αύξηση επιτοκίων στην οποία κατέφυγε στα τέλη του 1989, οδηγώντας την ώς τότε εντυπωσιακά ακμάζουσα ιαπωνική οικονομία σε μακροχρόνια στασιμότητα, στην κοινώς λεγόμενη «χαμένη δεκαετία».
Η εκ πρώτης όψεως ισχνή μεταβολή στο όριο διακύμανσης οδήγησε αυτομάτως σε άνοδο, όχι μόνον την απόδοση των δεκαετών ιαπωνικών ομολόγων στο 0,47% –σχεδόν στο επιτρεπόμενο όριο δηλαδή– αλλά και την απόδοση των δεκαετών του αμερικανικού δημοσίου σε άνοδο κατά 11 μονάδες βάσης στο 3,69% και εκείνη των δεκαετών του βρετανικού δημοσίου που έφθασε στο 3,6%. Το δολάριο σημείωσε πτώση 3,1% έναντι του γιεν, ο δείκτης Nikkei του Τόκιο έκλεισε με απώλειες 2,5% και επικράτησαν πτωτικές τάσεις στα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο.
Η κίνησή της ερμηνεύθηκε ως το πρώτο βήμα για στροφή προς περιοριστική νομισματική πολιτική, προξενώντας αναταραχή σε ομόλογα, νομίσματα και μετοχές.
Επρόκειτο, ωστόσο, για μια εξαιρετικά διστακτική κίνηση από πλευράς της Κεντρικής Τράπεζας, που εμφανίστηκε να λαμβάνει αντιφατικές αποφάσεις: όχι μόνον διατήρησε αμετάβλητο το βασικό επιτόκιο, αλλά δεσμεύθηκε να συνεχίσει και να αυξήσει τις αγορές ομολόγων στα 9 τρισ. γιεν, από τα 55,2 δισ. δολ. μηνιαίως στα 67,5 δισ. δολ. Και επιπλέον τόνισε διά στόματος του απερχόμενου στο εγγύς μέλλον διοικητή της, Χαρουχίκο Κουρόντα, πως δεν πρόκειται για στροφή σε περιοριστική νομισματική πολιτική, αλλά για μια κίνηση με κάπως ασαφείς στόχους, που μάλλον δεν έπεισε κανέναν. «Η κίνηση δεν αποτελεί αύξηση επιτοκίων», υπογράμμισε εμφατικά ο κ. Κουρόντα και προσέθεσε ότι «το βήμα αυτό στοχεύει στη βελτίωση λειτουργίας της αγοράς και σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της πολιτικής μας της νομισματικής χαλάρωσης». Οι αγορές ανά τον κόσμο, πάντως, ερμηνεύουν τη στάση της Τράπεζας της Ιαπωνίας ως πρώτο βήμα που προλειαίνει το έδαφος για αύξηση των επιτοκίων.
Είναι γεγονός ότι ο κ. Κουρόντα, που πρόκειται να αποχωρήσει από τη θέση του τον Απρίλιο, έχει επανειλημμένως υπογραμμίσει ότι θα ήταν πρόωρη μια στροφή σε περιοριστική νομισματική πολιτική όσο δεν καταγράφεται σημαντική αύξηση των μισθών. Η εκτίμηση της Κεντρικής Τράπεζας είναι, άλλωστε, πως ο πληθωρισμός θα αποκλιμακωθεί μέσα στο νέο έτος, ενώ η οικονομία εξακολουθεί να περιβάλλεται από «εξαιρετικά μεγάλη αβεβαιότητα». Ο πληθωρισμός έφθασε τον Οκτώβριο στο 3,6%, που εκ πρώτης όψεως ωχριά μπροστά στα ανησυχητικά ποσοστά των δυτικών οικονομιών. Πρόκειται, όμως, για το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 40 ετών, ενώ αυξάνεται επί επτά συναπτούς μήνες σε επίπεδα πάνω από τον στόχο του 2%. «Ισως πρόκειται για ένα παιδικό πρώτο βήμα, ένα πρώτο δάχτυλο μέσα στο νερό που θα δοκιμάσει τη στρατηγική και την αντίδραση της αγοράς», σχολίασε στο Reuters ο Μπαρτ Ουακαμπαγιάσι, στέλεχος της State Street. Μιλώντας στους Financial Times, ο Μασαμίτσι Αντάτσι, επικεφαλής των οικονομολόγων της UBS για θέματα Ιαπωνίας, έφθασε μάλιστα στο σημείο να ερμηνεύσει την κίνηση ως «πράξη γενναιοδωρίας του Κουρόντα προς τον επόμενο διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας, καθώς αφαιρεί μέρος του βάρους μιας μελλοντικής απόφασής του». Ο ίδιος τόνισε, ωστόσο, ότι «πρόκειται για μια επικίνδυνη κίνηση», ενώ προέβλεψε πως «αν αρχίσουν να αυξάνονται ξανά οι αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου, τότε η Τράπεζα της Ιαπωνίας θα δεχθεί πιέσεις να αυξήσει τα επιτόκιά της».
