Της Δήμητρας Μπαλαφούτη
Ο Σοκολατοπόλεμος είναι ένα έθιμο με μακραίωνη ιστορία, ένα βασικό χαρακτηριστικό του Πατρινού Καρναβαλιού και είναι τόσο παλιό όσο και το ίδιο το Καρναβάλι. Δεν υπάρχουν πολλά γραπτά κείμενα που να αναφέρουν την ακριβή ημερομηνία που καθιερώθηκε το έθιμο. Από διάφορα όμως ιστορικά στοιχεία όπως εφημερίδες, φωτογραφίες, μαρτυρίες παλιών Πατρινών που έζησαν ή άκουσαν από μεγαλύτερούς τους για το έθιμο, μπορούμε να πούμε ότι ξεκινά το 1899. Είναι η χρονιά όπου έχουμε γραπτές μαρτυρίες για τις σοκολάτες που ρίχτηκαν στο Καρναβάλι και συγκεκριμένα οι εφημερίδες της εποχής ανέφεραν ότι πετιούνταν και Ιταλικές σοκολάτες που είχαν εισαχθεί από το Τορίνο για το σκοπό αυτό.
Η χήνα… με τις σοκολάτες
Μάλιστα ο τρόπος του πετάγματος ήταν πρωτότυπος, αφού από μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι επρόκειτο για ένα άρμα που είχε επάνω μια τεράστια χήνα που όταν άνοιγε τα φτερά της, από μέσα πετάγονταν σοκολάτες. Αυτός ήταν ο πρώτος επίσημος σοκολατοπόλεμος που έγινε στους δρόμους της Πάτρας. Τα άρματα ξεκινούσαν με καρναβαλικά εμβατήρια, διέσχιζαν τους δρόμους της πόλης, γίνονταν σοκολοτομαχίες χωρίς αντίσταση, και εκτόξευαν συνεχώς «τα γλυκά» βόλια τους στον άμαχο πληθυσμό. Το τελευταίο Σάββατο της Αποκριάς οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της πόλης, βρίσκονταν σε αναμονή περιμένοντας να έρθει η Κυριακή της Αποκριάς, για να αφιερωθούν στον σοκολατοπόλεμο. Το πρόγραμμα των καρναβαλικών εκδηλώσεων έγραφε: «Σάββατο μεσημέρι Σοκολατοπόλεμος».
Αν δε το έχεις ζήσει… δε μπορείς να το νιώσεις
Το έθιμο συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, παρότι τα χρόνια που θα έρθουν είναι δύσκολα όχι μόνο για την Πάτρα αλλά και για όλη την Ελλάδα. Όμως η οικονομική ανάπτυξη της πόλης μας, κυρίως λόγω της εξαγωγής σταφίδας που είχε ξεκινήσει από τα τέλη του περασμένου αιώνα, δίνει την δυνατότητα στους Πατρινούς να γεύονται όλες τις απολαύσεις. Συγκεκριμένα δαπανούνται μεγάλα ποσά από εμπόρους Πατρινούς για την διατήρηση του Καρναβαλιού αλλά και του σοκολατοπόλεμου. Κάθε χρόνο αγόραζαν χιλιάδες σοκολάτες και πολλές φορές ξόδευαν από το υστέρημά τους για να κάνουν το κέφι τους. Χαρακτηριστικά λεγόταν και γραφόταν ότι οι Πατρινοί τρελάθηκαν και σκορπούν τα λεφτά τους αγοράζοντας σοκολάτες για να τις πετούν στον κόσμο!
1939: «Πέταξαν» 10.000 σοκολάτες
Σοκολατομαχίες και σοκολατοδρομίες στις οδούς Μαιζώνος, Κορίνθου και Αγ. Νικολάου, όπου μεταμφιεσμένοι πατρινοί επέβαιναν σε άμαξες και εκσφενδόνιζαν σοκολάτες. Τότε καθιερώνεται η μπαλκονάτη σοκολάτα, η οποία χρειάζεται τεχνική για να ριχθεί και όχι τόσο δύναμη, χρονιά ορόσημο για τον σοκολατοπόλεμο της πρώτης περιόδου είναι το 1939 που έγινε το καλύτερο προπολεμικό Καρναβάλι. Μάλιστα σε εφημερίδα της εποχής αναφέρονται τα εξής: «δύο ντομινοφόροι πετούσαν από ένα ταξί εκ μέρους της Καρναβαλικής Επιτροπής σοκολάτες σε όλο τον κόσμο», ενώ ακολουθούσαν ακόμη πολλά αυτοκίνητα, και στο τέλος της καρναβαλικής πορείας ένα φορτηγό με μία μεγάλη ομάδα γνωστών σοκολατοριχτών, πέταξε για την εποχή εκείνη το θαυμαστό ποσό των 10.000 τεμαχίων. Την επόμενη ημέρα, όπως αναφέρει ο τύπος, δεν υπήρχε σε όλη την Πάτρα ούτε για δείγμα μία πλάκα σοκολάτας.
1952: Ο Δήμος ο…διοργανωτής
Τα χρόνια μετά τον πόλεμο είναι δύσκολα, δεν υπάρχει καιρός για διασκέδαση. Όμως το 1951 ξαναδημιουργούνται τα μουσικά σωματεία: «ΟΡΦΕΥΣ» και «ΠΑΤΡΑΙΚΗ ΜΑΝΔΟΛΙΝΑΤΑ» και μαζί ξαναρχίζει η δεύτερη περίοδος για τον σοκολατοπόλεμο. Τώρα πια το Καρναβάλι αποτελεί θεσμό για την Πάτρα και η διοργάνωση τίθεται υπό την αιγίδα του Δήμου Πατρέων το 1952, του οποίου γίνεται και ο κύριος διοργανωτής. Έτσι στα χρόνια που θα ακολουθήσουν δεν θα μπορεί να φανταστεί ούτε επισκέπτης ούτε ντόπιος παρέλαση στην Πάτρα χωρίς σοκολατοπόλεμο. Μεγάλη όμως αποθέωση και ημέρες δόξας θα γνωρίσει το έθιμο την δεκαετία του ’60 και του ’70.
Το 1989 ήρθαν οι Σοκολατορίχτες
Τη δεκαετία του 1980 το έθιμο αρχίζει να φθίνει, η οικονομική ενίσχυση ήταν από τον Δήμο μικρή και οι ποσότητες της σοκολάτας που αγοράζονταν περιορισμένες, αφού δεν έφθαναν να καλύψουν μία διαδρομή χιλιομέτρων και ένα πλήθος 250.000 ατόμων. Το 1989, ενώ ο σοκολατοπόλεμος έτεινε να σβήσει, μια ομάδα Πατρινών με πολλή αγάπη και μεράκι για το έθιμο και με πολλά μέλη της να είναι ακόμα και σήμερα μέλη στους «Σοκολατορίχτες», στις «Σοκολατομαχίες», «Σοκολατοδρομίες», «Σοκολατομανίες» και στους «Σοκολατοπαίκτες» ανέλαβε την πρωτοβουλία να το επαναφέρει. Ήρθε σε επαφή με εγχώριες και αλλοδαπές σοκολατοβιομηχανίες και κατάφερε να εξασφαλίσει με την δική τους συμπαράσταση 40.000 σοκολάτες διαφόρων ειδών, μεγέθους και βάρους, καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Έτσι από το 1991, ενενήντα δύο χρόνια μετά την καθιέρωση του εθίμου, άρχισε να δημιουργείται ο πρώτος Σύλλογος Σοκολατοριχτών, που στο Καρναβάλι του 1992 κάνει μια εντυπωσιακή εμφάνιση πετώντας 80.000 τεμάχια σοκολάτες.
Αποκλειστικά Πατρινό έθιμο
Την τελευταία εικοσαετία το έθιμο έχει καθιερωθεί στη τοποθέτηση του Καρναβαλικού Λαβάρου στο Δημαρχείο, στην τελετή έναρξης, στην παρέλαση του καρναβαλιού των παιδιών και το μεσημέρι του τελευταίου Σαββάτου της Αποκριάς στο ιστορικό κέντρο. Χρόνο με τον χρόνο το έθιμο αυτό καθιερώνεται όλο και περισσότερο κατά την καρναβαλική περίοδο και είναι αποκλειστικά Πατρινό, αφού γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην πόλη μας.
Οι σύλλογοι
• ΣΟΚΟΛΑΤΟΡΙΧΤΕΣ (1991),
Πρόεδρος Βασίλειος Αναστασόπουλος.
• ΣΟΚΟΛΑΤΟΜΑΧΙΕΣ (1996),
Πρόεδρος Δρ. Περικλής Δημητρόπουλος.
• ΣΟΚΟΛΑΤΟΔΡΟΜΙΕΣ (1997), Πρόεδρος Χριστίνα Ζορμπά.
• ΣΟΚΟΛΑΤΟΜΑΝΙΕΣ (2002), Πρόεδρος Δρ. Γεωργία Τρακαδά
• ΣΟΚΟΛΑΤΟΠΑΙΚΤΕΣ (2007) Πρόεδρος Διονυσία Τσιάκου.
Τα σωματεία αυτά ιδρύθηκαν από λάτρεις του εθίμου του σοκολατοπόλεμου. Οι βασικοί σκoπoί ίδρυσής τους ήταν και είναι η ανάπτυξη, η διάδοση, η διατήρηση, η εvημέρωση και η διαφύλαξη τoυ παλαιού και ωραίου εθίμου τoυ σοκολατοπόλεμου. Επίσης η διοργάνωση σοκολατοπόλεμου και η ρίψη σοκολατών στα κέντρα διασκεδάσεως, σε άλλα μέρη στηv Ελλάδα και το εξωτερικό, το μοίρασμα σοκολατών σε ευαγή ιδρύματα, σχολεία, σωφρονιστικά καταστήματα.
Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο κ. Περικλής Δημητρόπουλος: «Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που βοηθούν και στηρίζουν την προσπάθεια διατήρησης του εθίμου του σοκολατοπόλεμου, που είναι ο κινητήριος μοχλός του Πατρινού Καρναβαλιού, όπως επίσης τα μέλη μας, τα οποία πολλές φορές μη φειδώμενα κόπου, χρόνου και εξόδων, συμβάλουν στην δημιουργία και επιτυχία του θεσμού, που αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά μας. Ο σοκολατοπόλεμος είναι εθελοντισμός, αυθορμητισμός, κέφι, δημιουργία, διασκέδαση, ντόρος, εκτόνωση, ψυχαγωγία με άλλα λόγια είναι ότι είναι ένα παιχνίδι. Είναι θεσμός που αυθόρμητα λειτουργεί, δημιουργεί και εκφράζεται στο Πατρινό Καρναβάλι και απαιτείται ενεργή, υπεύθυνη και δημιουργική κοινωνία. Γιατί και στο σοκολατοπόλεμο: «Λέμε Εγώ και εννοούμε Εμείς… Λέμε Εγώ και εννοούμε Μαζί. Όλοι Μαζί…»
Οι τεχνικές
Τεχνικές πετάγματος
• Δρομάτη: πιάνεις και δίνεις ή πετάς σοκολάτες
• Μπαλκονάτη: πιάνεις και πετάς σοκολάτες για να φθάσουν: α) μέχρι τον 1ο όροφο βάρους από 25 γραμμάρια β) μέχρι τον 3ο όροφο από 45 έως 60 γραμμάρια και γ) μέχρι τον 6ο όροφο από 85 έως 100 γραμμάρια
• Βενταλάτη: πιάνεις και πετάς από 3-5 σοκολάτες μαζί, σαν να ανοίγεται βεντάλια: α) με το ένα χέρι, σοκολάτες μονό και β) με τα δύο χέρια, από 3-5 σοκολάτες διπλό
• Σακουλάτη: πιάνεις και πετάς σοκολάτες με δύο τρόπους α) με το ένα χέρι μονό και β) με τα δύο χέρια διπλό
• Χουφταλάτη: πιάνεις και πετάς σοκολάτες α) μονό, με το ένα χέρι και β) διπλό, μετά δύο χέρια
• Πεταλάτη: πιάνεις και πετάς σοκολάτες με ημικυκλική κίνηση, σαν πέταλο. Όμως αν έχεις κάποιον άχτι πετάς από 3-5 σοκολάτες α) με το ένα χέρι, μονό και β) μετά δύο χέρια διπλό, αλλά επειδή είναι επικίνδυνο δεν εφαρμόζεται
• Χεριού: δίνεις σοκολάτες στο χέρι βάρους πάνω από 150 γραμμάρια
• Κουτιού: πετάς σοκολάτες με το κουτί
• Μπλοφάτη: πετάς τις σοκολάτες πίσω από την πλάτη, ώστε να αιφνιδιαστεί αυτός που βρίσκεται πίσω
Τεχνικές…πιασίμαστος
• Καπελάτο: Χρησιμοποιούν ένα καπέλο σαν απόχη, για να πιάσουν σοκολάτες
• Κουβαδάτο ή Καλαθάτο: Χρησιμοποιούν ένα κουβά ή ένα καλάθι σκέτο ή το κατεβάζουν με σχοινί από κάποιο παράθυρο ή μπαλκόνι πολυκατοικίας για να πιάσουν σοκολάτες
• Ομπρελάτο: Χρησιμοποιούν μια ανοιχτή ομπρέλα ή την κατεβάζουν με σχοινί από κάποιο παράθυρο ή μπαλκόνι πολυκατοικίας για να πιάσουν σοκολάτες.
• Τσουβαλάτο: Χρησιμοποιούν ένα άδειο τσουβάλι δεμένο στα άκρα με σχοινί που κατεβάζουν από κάποιο παράθυρο ή μπαλκόνι πολυκατοικίας για να πιάσουν σοκολάτες.
• Κουβερτάτο: Χρησιμοποιούν μια κουβέρτα δεμένη στα άκρα με σχοινί που την κατεβάζουν από παράθυρο ή μπαλκόνι πολυκατοικίας για να πιάσουν σοκολάτες
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος*
