Κατά της κατεδάφισης του παλαιού κτιρίου των Υπηρεσιών Λιμένα Πατρών στο παραλιακό μέτωπο της Πάτρας τάσσεται η διακεκριμένη και βραβευμένη Πατρινή αρχιτέκτονας Μυρτώ Κιούρτη συνεχίζοντας το διάλογο που ξεκίνησε πριν από ένα περίπου μήνα σχετικά με την απόφαση της κατεδάφισης του κτιρίου που έχει διχάσει τους αρχιτέκτονες την ίδια ώρα που η δημοτική αρχή έχει καταλήξει ότι δεν επιθυμεί το κτίριο στην παραλιακή ζώνη και επικαλείται την αναγκαιότητα δημιουργίας νέου τοπόσημου.
«Σήμερα δεν πρέπει να γκρεμίζουμε κτίρια που αποτελούν τεκμήρια της μοντέρνας ιστορίας της πόλης (μοντερνισμός κίνημα αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και το ’60) όπως παλιά δεν έπρεπε να γκρεμίσουμε τα κτίρια-τεκμήρια της νεοκλασικής μας ιστορίας. Πρέπει να ανασχεδιάσουμε τα κτίρια αυτά. Μην ξεχνάμε: και τότε τα γκρέμισαν επειδή “δεν τους άρεσαν”. Ήταν λάθος» αναφέρει η βραβευμένη αρχιτέκτονας, η οποία κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση σχετικά με τα κτίρια, με τον υποκειμενισμό του γούστου και με την ιστορία των τόπων, εν προκειμένω την ιστορία της πόλης των Πατρών.
«Στην σημερινή εποχή αυτό που λέμε “Μοντέρνο κτίριο” είναι κάθε κτίριο που ανήκει σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο της Αρχιτεκτονικής: το ονομαζόμενο “Μοντέρνο κίνημα” ή Μοντερνισμό» αναφέρει η κ. Κιούρτη και εξηγεί: «Αυτό το κίνημα άνθισε από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι περίπου την δεκαετία του ΄60. Σήμερα τα κτίρια αυτού του κινήματος τα σεβόμαστε και τα θεωρούμε ιστορία μας με τον ίδιο τρόπο που ιστορία μας θεωρούμε τα νεοκλασικά έργα. Όπως ακριβώς ήταν λάθος όταν αστόχαστα γκρεμίσαμε τα νεοκλασικά για να φτιάξουμε “σύγχρονες” για την εποχή τους πολυκατοικίες, έτσι είναι λάθος να γκρεμίζουμε σήμερα κτίρια μοντερνιστικά για να φτιάξουμε τα δικά μας σύγχρονα κτίρια στην θέση τους.
Στην σημερινή εποχή το να γκρεμίζεις κτίρια θεωρείται γενικώς λανθασμένη και ξεπερασμένη πρακτική. Υπό το πρίσμα μιας ενδεχόμενης οικολογικής καταστροφής το να γκρεμίσεις ένα κτίριο δημιουργώντας τόνους από σκουπίδια είναι καταστροφικό οικολογικά και αποτελεί πρακτική με ανεπίτρεπτα μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα. Αναρίθμητοι αρχιτέκτονες σήμερα αντιπροτείνουν ανακαινίσεις κτιρίων, ανασχεδιασμό, αναδιαμορφώσεις. Αυτή θεωρείται και ιστορικά ορθή πρακτική (δεν σβήνεις της ιστορία της πόλης που υπάρχει μέσω των κτιρίων της) αλλά και οικολογικά σωστή στρατηγική. Πρόσφατα ένα από τα πιο σημαντικά διεθνή βραβεία αρχιτεκτονικής το βραβείο Mies van der Rohe δόθηκε όχι σε ένα νέο κτίριο αλλά στον ανασχεδιασμό ενός συγκροτήματος μοντέρνων εργατικών κατοικιών στην Γαλλία, στο λεγόμενο Grand Parc Bordeaux ανασχεδιασμένο από τους Lacaton – Vassal.
Το κτίριο του Λιμένα Πατρών με το εμφανές beton, τις ογκώδεις διατομές δοκών και υποστυλωμάτων ανήκει σε μια υποκατηγορία του μοντερνισμού που λέγεται μπρουταλισμός (από το μπρουτάλ-το ανεπεξέργαστο δηλαδή). Στο Λονδίνο υπάρχουν πολλά τέτοια -διατηρητέα πλέον- κτίρια με πιο χαρακτηριστικό το συγκρότημα κατοικιών του Barbican. Εδώ θα ήθελα να επισημάνω πως απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή όταν εκφέρουμε κρίσεις περί “καλών” ή “κακών” κτιρίων. Τα κτίρια δεν έχει νόημα να τα προσεγγίζουμε με άξονα το γούστο, δηλαδή τι αρέσει στον έναν και τι στον άλλον καθώς το γούστο είναι υποκειμενικό. Τα κτίρια, ειδικά τα δημόσια, πρέπει να τα προσεγγίζουμε επιστημονικά, μέσω της Αρχιτεκτονικής και της Ιστορίας των πόλεων. Άρα ακόμα και αν σε κάποιον δεν “αρέσει” ένα κτίριο μπορεί να πρέπει να διατηρηθεί αν σύμφωνα με τους ειδικούς (τους κριτικούς δηλαδή και τους ιστορικούς της αρχιτεκτονικής) είναι ένα καλό δείγμα του συγκεκριμένου στυλ που εκπροσωπεί. Να φέρω ένα παράδειγμα από την ζωγραφική: μπορεί σε κάποιον να μην “αρέσει” ο ιμπρεσιονισμός (εμένα π.χ. πραγματικά δεν μου αρέσει), αλλά θα ήταν έγκλημα να καταστρέψει κανείς για αυτόν τον λόγο ένα έργο του Μονέτ!
Επίσης στην σύγχρονη διεθνή συγκυρία αν θέλουμε πραγματικά να κάνουμε σε εκείνο το σημείο ένα τοπόσημο της πόλης αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να ανακαινίσουμε, να ανασχεδιάσουμε και να επανερμηνεύσουμε το εμβληματικό κτίριο που ήδη έχουμε! Εδώ ένα διάσημο αντίστοιχο παράδειγμα ανασχεδιασμού ενός βιομηχανικού χώρου που μετεξελίχθηκε στο καταπληκτικό κτίριο σύγχρονης τέχνης Tate Modern στο Λονδίνο. Καλύτερα να υιοθετήσουμε δηλαδή μια στάση που δείχνει σεβασμό στην Ιστορία της πόλης, οικολογική ευαισθησία και όχι μια τάση “εντυπωσιασμού” όπως κάνουν άλλες χώρες, το Ντουμπάι για παράδειγμα. Εξάλλου πώς θα διακριθούμε σήμερα σε ένα διεθνές στερέωμα με το δικό μας τοπόσημο; Σίγουρα δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα να κάνουμε κάτι πραγματικά εντυπωσιακό όπως κάνουν στις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου, στην Νέα Υόρκη ή στο Λονδίνο. Η χώρα μας δεν έχει αυτά τα χρήματα. Άρα καλύτερα να συμβάλουμε με ένα κτίριο που προτείνει μια πιο κοινωνικά και οικολογικά προσανατολισμένη στάση. Τέλος να θυμηθούμε ότι η Πάτρα είναι μια πόλη βιομηχανική. Το μοντέρνο κίνημα ήταν ένα κίνημα που πίστεψε στην εκβιομηχάνιση. Άρα καταστρέφοντας αυτό το έργο είναι σαν να σβήνουμε μια σημαντική πτυχή της ιστορίας της πόλης μας. Δεν είναι σωστό να το κάνουμε. Πρέπει να πάρουμε αυτή την πτυχή της ιστορίας μας και με σεβασμό να την κάνουμε να λάμψει στο τώρα.
AD Classics: The Tate Modern / Herzog & de Meuron»
