Η Υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χριστίνα Αλεξοπούλου, εκπροσώπησε τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη κατά το διήμερο κορύφωσης των εκδηλώσεων των Εορτών Εξόδου 2024, στις 27 και 28 Απριλίου, στο Μεσολόγγι. Στο πλαίσιο του προγράμματος, η κυρία Αλεξοπούλου παρακολούθησε τη Δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Σπυρίδωνος, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ.κ. Δαμασκηνού. Στη συνέχεια παρέστη στο τρισάγιο προς τιμήν των Αθάνατων Νεκρών στον Κήπο των Ηρώων, κατέθεσε στεφάνι στον Τύμβο των Ελεύθερων Πολιορκημένων και εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας, αναφέροντας μεταξύ άλλων:
«Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στο αποκορύφωμα των φετινών Εορτών, για να τιμήσουμε την 198η Επέτειο της Εξόδου των Ελεύθερων Πολιορκημένων.
Ο αγώνας που έκανε το επαναστατημένο Μεσολόγγι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, μοιάζει με πολλά άλλα περιστατικά τής ελληνικής ιστορίας. Ο Ελληνισμός, χιλιάδες χρόνια τώρα, διδάσκει αξίες όλον τον κόσμο.
Αρετή, γενναιότητα, πίστη, αγώνας, αυτοθυσία. Μαθήματα διαχρονικά και αθάνατα, τα οποία οφείλουμε να μεταδίδουμε στις επόμενες γενιές.
Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, πόσα οφείλει η πατρίδα μας στις χιλιάδες επώνυμους και ανώνυμους, οι οποίοι θυσιάστηκαν σε αυτά τα ιερά χώματα που πατάμε σήμερα.
Η πίστη, η φιλοπατρία, η ενότητα, η μαχητικότητα και η αυτοθυσία των προγόνων μας, αποτελούν οδηγό για όλους εμάς, στις μάχες που δίνουμε στον σύγχρονο στίβο της ζωής.
Στις μάχες που δίνουμε και ως κυβέρνηση για μια Ελλάδα ισχυρή, σεβαστή διεθνώς, φιλική στους πολίτες της, δημιουργό ενός καλύτερου αύριο, για εμάς και τα παιδιά μας.»
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο του πανηγυρικού λόγου που εκφώνησε η κυρία Αλεξοπούλου.
Σεβασμιώτατε,
Κύριε Δήμαρχε,
Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Αξιότιμοι εκπρόσωποι των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών,
Κυρίες και κύριοι,
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στο αποκορύφωμα των φετινών Εορτών, για να τιμήσουμε την 198η Επέτειο της Εξόδου των Ελεύθερων Πολιορκημένων.
Με τη διπλή ιδιότητα της εκπροσώπου του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και της απλής Ελληνίδας, η οποία, όπως όλοι μας, υπηρετεί την πατρίδα από τη θέση που κατέχει στο κοινωνικό σύνολο, νιώθω διπλή συγκίνηση και ακόμα μεγαλύτερη τιμή για την ευθύνη της εκφώνησης του σημερινού Πανηγυρικού Λόγου.
Θα μου επιτρέψετε, πέραν των απαραίτητων και εν πολλοίς γνωστών ιστορικών στοιχείων, να αναφερθώ και στο πώς αντιλαμβάνομαι προσωπικά την Επέτειο αυτή, αλλά και στις ποικίλες προεκτάσεις της στο σύγχρονο ελληνικό και διεθνές γίγνεσθαι.
Ξεκινώντας από την ιστορική διάσταση, θα ήθελα να αναζητήσουμε μαζί την αόρατη γραμμή, το αόρατο εκείνο νήμα που ενώνει κάθε περίοδο της πορείας μας μέσα στον χρόνο, συνδέοντας γεγονότα και πρωταγωνιστές, αναδεικνύοντας ήρωες και έπη, δημιουργώντας φωτεινά παραδείγματα για τις επόμενες γενιές.
Από την ομηρική Πλευρώνα μέχρι τη ναυμαχία του Λεπάντο, στο τέλος του 16ου αιώνα, οπότε και συναντάμε για πρώτη φορά την ονομασία «Μεσολόγγι», έχουμε δείγματα κατοίκησης της ευρύτερης περιοχής, για σχεδόν 3.000 χρόνια. Μέσα σε αυτές τις 3 χιλιετίες, ο Ελληνισμός, στο σύνολό του, έχει υποστεί μεγάλες μεταβολές, έχει γνωρίσει καταστροφές και θριάμβους, έχει καταγράψει επικές σελίδες αυτοθυσίας.
Ηρωικές μορφές, όπως ο Λεωνίδας με το θρυλικό «μολών λαβέ» στις Θερμοπύλες, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος που απορρίπτει την ευνοϊκή πρόταση παράδοσης της Πόλης στους Οθωμανούς – και τόσοι άλλοι, γνωστοί και άγνωστοι, που αδιαφορούν για την απελπιστική τους θέση απέναντι σε εχθρούς υπέρτερους και συνθήκες ιδιαίτερα δυσμενείς – έχουν σφυρηλατήσει το φλογερό εθνικό φρόνημα, το οποίο διακατέχει τους κατοίκους της Ιεράς Πόλης του Μεσολογγίου στα χρόνια της σκλαβιάς που ακολούθησαν.
Το φρόνημα αυτό ακτινοβολεί και στα δεκάδες επαναστατικά κινήματα που εκδηλώθηκαν κατά τόπους στον ελλαδικό χώρο στους 4 αιώνες της σκλαβιάς, χωρίς να επιτύχουν την απελευθέρωση. Κινήματα, σε μερικά από τα οποία εμπλέκεται άμεσα ή έμμεσα και το Μεσολόγγι.
Αποκορύφωμα των αγώνων αυτών υπήρξαν τα Ορλωφικά του 1770, την αποτυχία των οποίων πλήρωσε με βαρύ φόρο αίματος και μεγάλες υλικές καταστροφές ο ιερός αυτός τόπος, του οποίου το μέγεθος αποδείχθηκε δυσανάλογα μικρό για τον ρόλο και τη φήμη του στον αγώνα της παλιγγενεσίας.
Λίγα χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1803, το ηρωικό Σούλι πέφτει στα χέρια του διαβόητου Αλή Πασά και όσοι κάτοικοί του σώζονται, διασκορπίζονται στην ευρύτερη περιοχή και τα Ιόνια Νησιά. Η στοχοποίηση, η πολιορκία και, τελικά, η πτώση του Σουλίου, παρά την τραγικότητά τους, τροφοδοτούν με αγωνιστές και, κυρίως, με ηγετικές μορφές όπως ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Κίτσος Τζαβέλας, τον επερχόμενο ξεσηκωμό, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας του Μεσολογγίου.
Κάπως έτσι λοιπόν το ρολόι της ιστορίας φτάνει στον Μάρτιο του 1821, οπότε ξεσπάει η Επανάσταση στην Πελοπόννησο, που εξαπλώνεται γρήγορα στη Στερεά Ελλάδα και σε άλλα σημεία, ενώ στο Μεσολόγγι, κηρύσσεται στις 20 Μαΐου 1821 από τον οπλαρχηγό Δημήτριο Μακρή, όπως πληροφορούμαστε από τα ιστορικά αρχεία.
Μετά από περίπου 1,5 χρόνο, τον Οκτώβριο του 1822, ξεκινάει η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου, από τις δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη. Σκληρές μάχες διεξάγονται για περίπου 3 μήνες χωρίς αποτέλεσμα για τον κατακτητή, ο οποίος, ντροπιασμένος από τις αλλεπάλληλες αποτυχημένες εφόδους, αναγκάζεται να λύσει την πολιορκία στα τέλη Δεκεμβρίου.
Η Ιερά Πόλη, συνεχίζοντας και εντείνοντας την επαναστατική της δράση, δεν παύει να αποτελεί στόχο για τις οθωμανικές δυνάμεις, οι οποίες, πάλι με τον Ομέρ Βρυώνη και με συνολική δύναμη 13.000 ανδρών, ξεκινούν με σκοπό να την καταλάβουν 9 μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο του 1823. Αυτή τη φορά όμως αποκρούονται λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, στο Αιτωλικό, όπου τους περιμένουν 500 ντόπιοι, μαζί με 3.500 άνδρες που έχουν έλθει από το Μεσολόγγι. Μετά από αλλεπάλληλες μάχες, οι οποίες διαρκούν περίπου 2 μήνες, τα οθωμανικά στρατεύματα αποχωρούν – ξανά με μεγάλες απώλειες – τον Νοέμβριο του 1823.
Ό,τι δεν μπόρεσε να κάνει ο Ομέρ Βρυώνης και οι συν αυτώ, ανέλαβε να το ολοκληρώσει ο Κιουταχής, ο οποίος έφτασε στο Μεσολόγγι με περίπου 30.000 άνδρες, τον Απρίλιο του 1825, ενώ στην Ιερά Πόλη βρίσκονταν γύρω στους 4.000 πολεμιστές και 12.0000 γυναικόπαιδα. Όμως, παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε επί 6 μήνες, με διαρκείς επιθέσεις και ναυτικό αποκλεισμό, δεν κατόρθωσε να κάμψει την αντίσταση των Ελλήνων.
Η επόμενη και τελευταία πράξη του δράματος παίχτηκε όταν, στο τέλος του 1825, κατέφθασε ο διαβόητος Ιμπραήμ Πασάς, με 15.000 Αιγυπτίους στρατιώτες. Και εδώ έχουμε ένα ακόμα «μολών λαβέ», καθώς οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι απαντούν στην πρόταση παράδοσης που τους απηύθυνε ο Ιμπραήμ:
«Δεν ελπίζαμε ποτέ να σας απεράση μια τέτοια φαντασία οπού οκτώ χιλιάδες άρματα αιματωμένα να τα ζητήσετε να σας τα δώσωμε με τα χέρια μας, τα οποία άρματα συμφωνούν με την ζωήν. Όθεν, καθώς βλέπομεν τον σκοπόν σας και την απόφασιν οπού έχομεν ημείς, θα γίνει ό,τι αποφάσισε ο Θεός…».
Αυτή ήταν μια ακόμα επανάληψη του αθάνατου «μολών λαβέ» των Θερμοπυλών, αλλά και του ξακουστού όρκου των εφήβων τής αρχαίας Αθήνας, ότι δεν θα ντροπιάσουν τα όπλα τους:
«Ου καταισχυνώ όπλα τα ιερά…»
Η γενναία αυτή άρνηση σηματοδότησε το ξεκίνημα της τελικής φάσης τού αγώνα. Ο ναυτικός αποκλεισμός της Ιεράς Πόλης έγινε πιο στενός με την κατάληψη κάποιων νησίδων που την προστάτευαν, η περικύκλωση ολοκληρώθηκε, ο ανεφοδιασμός κατέστη αδύνατος και οι συνθήκες διαβίωσης των πολιορκημένων σταδιακά έγιναν απελπιστικές.
Έτσι, τη νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου, στις 10 Απριλίου 1826, με ξημερώματα Κυριακής των Βαΐων, 11 Απριλίου 1926, ξεκίνησε η Έξοδος των Ελευθέρων Πολιορκημένων, σε τρία στρατιωτικά τμήματα, τα οποία είχαν παραταχθεί ώστε να προστατεύουν τα γυναικόπαιδα, που είχαν τοποθετηθεί στο κέντρο.
Όμως, μάλλον λόγω προδοσίας – που και εδώ παίζει τον ρόλο της, όπως στις Θερμοπύλες – οι οθωμανικές δυνάμεις περίμεναν τους Έλληνες, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει σφαγή, από την οποία διασώθηκαν μόλις 1.500 με 2.000 εξ αυτών και χάθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν 4 με 5 φορές περισσότεροι.
Η ανατίναξη της μεγάλης πυριτιδαποθήκης από τον δημογέροντα Χρήστο Καψάλη και, την επόμενη μέρα, η ανατίναξη του Ανεμόμυλου από τον Επίσκοπο Ιωσήφ, θυμίζοντας τον καλόγερο Σαμουήλ στο Κούγκι του Σουλίου, έκλεισαν με τραγικό τρόπο το έπος 5 ετών επαναστατικού αγώνα για το Μεσολόγγι.
Ο αγώνας αυτός όμως συνεχίστηκε, μέχρι την απελευθέρωση της πατρίδας. Ακόμα και οι ελάχιστοι διασωθέντες της Εξόδου, οι οποίοι διασκορπίστηκαν σε διάφορα σημεία της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών, πήραν μέρος σε αυτόν.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε την επονομαζόμενη «Αγία Λαύρα της Ρούμελης», την Ιερά Μονή Παναγίας Βαρνάκοβας, ένα από τα ιστορικότερα μοναστήρια της Ελλάδας, η οποία βρίσκεται στα βουνά της Φωκίδας και με την οποία έχω την τύχη να συνδέομαι πνευματικά.
Η Βαρνάκοβα υπήρξε ένας από τους τόπους υποδοχής διασωθέντων από την Έξοδο, για να πολιορκηθεί και εκείνη 1 μήνα μετά, τον Μάιο του 1826 και τελικά να καταστραφεί από δύναμη 4.000 ανδρών του Κιουταχή, που όμως δεν κατόρθωσε να βλάψει τους πολιορκημένους, οι οποίοι διέφυγαν νύχτα για να συνεχίσουν τη μάχη για την ελευθερία.
Τα σημάδια της πολιορκίας υπάρχουν ακόμα στο μοναστήρι και μπορεί να τα αναζητήσει όποιος το επισκέπτεται.
Κυρίες και κύριοι,
Αυτά ήταν τα κυριότερα γεγονότα που οδήγησαν στην Έξοδο των Ελεύθερων Πολιορκημένων, στις 10 Απριλίου του 1826. Στην Έξοδο, την οποία τιμάμε ευλαβικά σήμερα, όλοι, εδώ.
Είναι γεγονότα λίγο-πολύ γνωστά, καταγεγραμμένα και ειπωμένα πολλές φορές.
Προσπάθησα να τα περιγράψω συνοπτικά και από μια ευρύτερη γωνία θέασης, πέραν της στενής (αλλά και απαραίτητης) ιστορικής ερμηνείας, επειδή αφ’ ενός μεν οφείλουμε να τα θυμόμαστε και να τα περνάμε ανεξίτηλα στις επόμενες γενιές, αφ’ ετέρου δε, πρέπει να διδασκόμαστε από αυτά – και ακριβώς στα διδάγματά τους θα αναφερθώ σε λίγο.
Επιτρέψτε μου, όμως, πριν το κάνω, να συγχαρώ όλους όσοι συμβάλουν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης ενός από τα κορυφαία συμβάντα της Επανάστασης του 1821, που ήταν ο πενταετής εθνικός αγώνας του Μεσολογγίου, με αποκορύφωμα την μεγάλη Έξοδο που τιμάμε σήμερα.
Είναι πολύ σημαντικό, κ. Δήμαρχε, ότι η Ιερά Πόλη σας αφιερώνει 2 εβδομάδες κάθε χρόνο στον εορτασμό της επετείου, που φέτος κλείνει τον εκατοστό ενενηκοστό όγδοο κύκλο της.
Έχω παρακολουθήσει στα δελτία ειδήσεων αρκετές αναφορές στο πρόγραμμα των εκδηλώσεών σας, με πιο πρόσφατη τη μουσική εκδήλωση για τον Αρχηγό της Φρουράς των Ελεύθερων Πολιορκημένων Αθανάσιο Ραζή-Κότσικα.
Το 15νθήμερο πρόγραμμά σας είναι γεμάτο από δρώμενα όχι μόνο ιστορικής μνήμης και στρατιωτικής τεχνικής, αλλά και πολιτισμού, που στο σύνολό τους αναδίδουν τις διαχρονικές αξίες του Ελληνισμού, με τις οποίες πορευόμαστε, ως έθνος, χιλιάδες χρόνια τώρα. Γιατί η ιστορικά ξακουστή πολεμική αρετή των Ελλήνων, συνδυαζόταν πάντα με τις υψηλές επιδόσεις του πνεύματος, όπως ήταν και άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρησκευτική πίστη.
Χωρίς την πίστη στον Θεό, κανένα από τα μεγάλα κατορθώματα του λαού μας δεν θα είχε συμβεί – όπως μαρτυρούν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές τους.
Το αναδεικνύει πολύ χαρακτηριστικά, κ. Δήμαρχε, ο τίτλος μιας από τις παραστάσεις του εξαιρετικού προγράμματος εκδηλώσεων που διοργανώσατε φέτος: «Ράσο και Φουστανέλα – Για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία»!
Ποιες ήταν, όμως, οι συνέπειες τής Εξόδου; Τι διδασκόμαστε από αυτήν; Πώς σχετίζεται με το σήμερα;
Κυρίες και κύριοι,
Ο αγώνας που έκανε το επαναστατημένο Μεσολόγγι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, όπως προανέφερα, μοιάζει με πολλά άλλα περιστατικά τής ελληνικής ιστορίας. Ο Ελληνισμός, χιλιάδες χρόνια τώρα, διδάσκει αξίες όλον τον κόσμο.
Αρετή, γενναιότητα, πίστη, αγώνας, αυτοθυσία.
Μαθήματα διαχρονικά και αθάνατα, τα οποία οφείλουμε να μεταδίδουμε στις επόμενες γενιές.
Όχι απλά μαθήματα, αλλά τρόπος ζωής, που έχει τη δύναμη να αλλάζει τον κόσμο γύρω του.
Δεν είναι έκπληξη λοιπόν, ούτε υπερβολή, η διαπίστωση ότι, ο αντίκτυπος του αγώνα του Μεσολογγίου και ειδικά της τραγικής Εξόδου των Ελεύθερων Πολιορκημένων, υπήρξε καταλυτικός.
Στην Ελλάδα, σε πολιτικό επίπεδο, διαλύθηκε η Τρίτη Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου του 1826 και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τη γενικευμένη ηττοπάθεια που επεκράτησε προς στιγμήν, διέλυσε και πάλι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που αναφέρει χαρακτηριστικά στα απομνημονεύματά του:
«Τους ωμίλησα λόγια για να εμψυχωθούν. Τους είπα ότι το Μισολόγγι εχάθη ενδόξως, και θα μείνει αιώνας των αιώνων η ανδρεία…»
Όσον αφορά στην ευρύτερη κοινή γνώμη της Ελλάδας, η συγκίνηση που προκλήθηκε σκιαγραφείται, με τον καλύτερο ίσως τρόπο, στο ποίημα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού.
Αλλά και στο εξωτερικό, η είδηση της πτώσης του Μεσολογγίου είναι τόσο μεγάλη, που αναθερμαίνει το φιλελληνικό κίνημα και φέρνει πιο κοντά τη συμφωνία των μεγάλων δυνάμεων, να βοηθήσουν τον ελληνικό λαό να αποκτήσει το δικό του κράτος, αποτινάσσοντας ζυγό 4 αιώνων, κάτι που θα γινόταν πράξη λίγα χρόνια μετά.
Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, πόσα οφείλει η πατρίδα μας στις χιλιάδες επώνυμους και ανώνυμους, οι οποίοι θυσιάστηκαν σε αυτά τα ιερά χώματα που πατάμε σήμερα.
Κυρίες και κύριοι,
Το παράδειγμα του Μεσολογγίου, από την αρχή του αγώνα ως την Έξοδο, συνεχίζει να ακτινοβολεί ως τις μέρες μας.
Ο πόθος και το πάθος για την ελευθερία, «από τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά», είναι η αόρατη γραμμή, το αόρατο νήμα που συνενώνει τα αμέτρητα επεισόδιο της πορείας του έθνους μας μέσα στον χρόνο.
Η πίστη, η φιλοπατρία, η ενότητα, η μαχητικότητα και η αυτοθυσία των προγόνων μας, αποτελούν οδηγό για όλους εμάς, στις μάχες που δίνουμε στον σύγχρονο στίβο της ζωής.
Στις μάχες που δίνουμε και ως κυβέρνηση για μια Ελλάδα ισχυρή, σεβαστή διεθνώς, φιλική στους πολίτες της, δημιουργό ενός καλύτερου αύριο, για εμάς και τα παιδιά μας.
Με αυτά τα λόγια, αφού συγχαρώ και πάλι τους διοργανωτές του φετινού κύκλου εκδηλώσεων για την 198η επέτειο της Εξόδου, επιτρέψτε μου να κλείσω την ομιλία μου, αναφωνώντας:
Ζήτω οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι!
Ζήτω η Ελευθερία!
Ζήτω το Έθνος των Ελλήνων!
Ζήτω η Ορθοδοξία!
Σας ευχαριστώ!
