Συνέντευξη στον Μιχάλη ΠαπαγεωργίουΔεν ήμουν έτοιμος για τα χτυπήματα των αναγνωστικών κυμάτων που σήκωσε το «Αδελφικό» το νέο μυθιστόρημα της Βάσιας Τζανακάρη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Μια ραγισμένη αγκαλιά, ένα ζεστό φιλί στο παγωμένο μέτωπο, μια μπίρα που κουνήθηκε σε κάνει χάλια στο άνοιγμα και γελάς..
Σ’ ένα χωριό των Σερρών, το Αδελφικό, συναντιούνται ο Γιώργος Μελισσινός, χειρουργός από τη Θεσσαλονίκη, που προσπαθεί να ξεπεράσει τον χαμό ενός ασθενή του, και η Μάρω Αμπατζή, διορθώτρια σε εφημερίδα, ανύπαντρη μητέρα ενός μωρού, η οποία επιστρέφει στον τόπο καταγωγής της όταν το διαμέρισμά της στην Αθήνα καταστρέφεται από πυρκαγιά.
Μπορεί το Αδελφικό να κρύβει τη λύση στις αγωνίες τους ή μήπως το ερημικό χωριό θα δοκιμάσει τα όρια των αναμνήσεων και την πίστη τους στη δυνατότητα για μια νέα αρχή ενώ ο πόνος της απώλειας καραδοκεί;
Μιλήσαμε με τη συγγραφέα εν μέσω Μήδειας και με υπόκρουση eels και “novocaine for the soul”
Στο μυαλό μου έρχεται η τελευταία σκηνή του Μelancholia του Τρίερ σκεπτόμενος το βιβλίο σου. Ακόμα και αν όλα καταστραφούν θα έχουμε ο ένας τον άλλον; Απλώνουμε χέρια για σωσίβιο ή τελικά αγκαλιάζουμε τον εαυτό μας;
Εγώ πάντα απλώνω τα χέρια, να πιαστώ, να πιάσω, να αγκαλιάσω. Ίσως πιο πολύ απ’ όσο θα ’πρεπε. Ναι, αν όλα καταστραφούν θα έχουμε ο ένας τον άλλον κι αυτό φαίνεται ακόμα περισσότερο τώρα που στερούμαστε τους άλλους, την αγκαλιά τους. Πείνα του δέρματος το έχουν χαρακτηρίσει. Δεν αρκεί να αγκαλιάζουμε τον εαυτό μας, αν και πολλές φορές αναγκαζόμαστε να το κάνουμε κι αυτό – καμιά φορά κανείς δεν είναι εκεί να μας σηκώσει, παρά μόνο εμείς.
Λωτοί, αποδημητικά πουλιά, μνήμες, αμνησίες… Αναπολείς, θυμάσαι ή επιλέγεις να ξεχνάς; Τι είναι αυτό που τροφοδοτεί ή απενεργοποιεί τις δικές σου μνήμες;
Αποφεύγω ιδίως αυτή την εποχή να αναπολώ γιατί με πονάει. Κι αυτό που με πονάει είναι που δεν μπορώ να επαναφέρω την αίσθηση των πραγμάτων. Θυμάμαι ότι πήγαινα σε συναυλίες, αλλά δεν μπορώ να νιώσω πώς ήταν. Υπάρχει κι ένα κομμάτι στο βιβλίο που όταν το έγραφα δεν περίμενα ότι θα το ένιωθα κάποια στιγμή: Η Αθήνα, κι ό,τι αυτή συνεπαγόταν, στραπατσάρισε τις βεβαιότητες και τις αναμνήσεις μου. Μπορούσα φυσικά να ανακαλέσω γεγονότα της πρότερης ζωής μου, αλλά ήταν σαν κάτι να έλειπε – χαμόγελα χωρίς ρυτίδες, τοίχοι χωρίς αφίσες, φιλιά χωρίς γεύση, μέρες και νύχτες χωρίς μουσική υπόκρουση. Να κάτι που απενεργοποιεί τις μνήμες μου: η σκληρή καθημερινότητα. Όπως και αν πρόκειται για κάποιο περιστατικό ή λεπτομέρεια που δεν έχω αφηγηθεί σε κάποιον, η αφήγηση κρατάει τις μνήμες ζωντανές. Όπως επίσης τις τροφοδοτεί και τις ξυπνάει η μουσική και η μυρωδιά.
Ένα από τα χαρακτηριστικά των ηρώων που μου έκανε εντύπωση είναι ο φόβος της αγάπης. Παρόλο που αυτή η γενιά έστω και με χημικοχορευτικές βοήθειες χαρακτηρίστηκε «love generation». Μήπως ήταν κάπως φέικ όλο αυτό που ζήσαμε;
Όχι, δεν ήταν φέικ. Διψούσαμε για αγάπη, συχνά με μια εικόνα στο μυαλό μας χτισμένη μέσα από την ποπ κουλτούρα που τη βιώναμε πολύ έντονα εκείνη την εποχή, τη δεκαετία του ‘90. Κάναμε σχέσεις. Δενόμασταν. Πληγωνόμασταν. Δοκιμάζαμε ξανά. Και ξανά πληγωνόμασταν. Οι ήρωες του «Αδελφικού» στα σαράντα τους. Έχουν περάσει αυτή τη διαδικασία που περιέγραψα πιο πάνω ξανά και ξανά. Πλέον φοβούνται την αγάπη γιατί αφέθηκαν σ’ αυτή (ιδιαίτερα η Μάρω, αλλά και ο Μελισσινός, μολονότι στο φαντασιακό του) με όλη τους την καρδιά, απογοητεύτηκαν και έγιναν επιφυλακτικοί. Είναι πολύ στενάχωρο να γίνεσαι επιφυλακτικός αλλά μάλλον είναι μηχανισμός επιβίωσης. Πάντα υπάρχουν βέβαια και οι αμετανόητοι. Σαν εκείνον τον στίχο των Radiohead: Dreamers, they never learn.
Στην αρχή το Αδελφικό νόμιζα ότι είναι κάτι σαν τη Λίμνη Αχαΐας που έχει επινοήσει ο Ραπτόπουλος στα βιβλία του. Μετά γκούγκλαρα και σκέφτηκα «θα μπορούσε να το έχει φανταστεί…». Μίλα μου για την επιλογή σου αυτή σαν χώρο δράσης.
Πόσο χαίρομαι γι’ αυτή την αναφορά στον Βαγγέλη! Το χωριό ήταν το κεντρικό σημείο γύρω απ’ το οποίο ύφανα τις υπόλοιπες ιστορίες που ήθελα να πω. Από το Αδελφικό Σερρών καταγόταν ένας ποιητής, συνεργάτης του περιοδικού του πατέρα μου, του ΓΙΑΤΙ, ο οποίος έφυγε πολύ νέος από τη ζωή και στα χέρια μου βρέθηκαν γραπτά του και το ημερολόγιό του. Τον είχα πάντοτε στο μυαλό μου με αγάπη, αν και ήμουν μικρό κοριτσάκι όταν πέθανε, και ήθελα να κάνω κάτι με αυτά τα αρχεία του. Σε μια βόλτα στο Αδελφικό, πρόσεξα ότι στις αυλές των σπιτιών φύτρωναν λωτόδεντρα. Έτσι προέκυψε η ιδέα για ένα χωριό που σε κάνει να ξεχνάς. Με ενδιέφερε να μιλήσω γενικότερα για τον τόπο, για τη σύνδεσή του με τη μνήμη μας, για το πώς μας διαμορφώνει. Τα υπόλοιπα κομμάτια της αφήγησης χτίστηκαν γύρω απ’ αυτό, με πολλά διαφορετικά εναύσματα.
Η ποίηση παρεισφρέει στο βιβλίο έντονα και καθοριστικά είτε με τα ποιήματα των ηρώων σου είτε με τη γραφή σου που έχει έντονες πινελιές «αστικής ποίησης». Πέρα από το προφανές της αγάπης σου, θα ήθελες να δοκιμαστείς σε αυτό το τερέν;
Ευχαριστώ πολύ καταρχάς για το «αστική ποίηση»! Ως προς το άλλο σκέλος της ερώτησης, μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλο λόγο μη λες, αλλά θα έλεγα πως όχι. Λατρεύω την ποίηση, ωστόσο την προσεγγίζω με το συναίσθημα και διαισθητικά. Δεν ξέρω τους μηχανισμούς της, δεν μπορώ να σου εξηγήσω, ας πούμε, γιατί ένα ποίημα είναι καλό ή όχι. Μπορώ να σου πω όμως πότε με συγκινεί βαθιά.
Επειδή το βιβλίο είναι –thank God– ένα απολυτίκιο ποπ κουλτούρας και ξέροντας την αγάπη σου για τη μουσική κυρίως, πιάνεις τον εαυτό σου τα τελευταία χρόνια βλέποντας λίστες με τα καλύτερα της χρονιάς να λες… «τι είναι όλα αυτά, πότε βγήκαν;;;» ή λες απλά –το κάνω και εγώ– «άλλαξαν τα πράγματα και οι ανάγκες»;
Μα, όντως τώρα, τι είναι όλα αυτά; Δεν έχω ιδέα τι κυκλοφορεί, μόνο κατά τύχη, επειδή έχω Spotify και μου βγάζει διάφορα προτεινόμενα. Μου φαίνεται ότι η μουσική σήμερα είναι μια απέραντη θάλασσα. Πολλές φορές ζητάω από φίλους που βουτάνε μέσα να μου προτείνουν να ακούσω καινούργια πράγματα που πιστεύουν ότι θα μου άρεσαν, και πολύ συχνά κολλάω κιόλας και τα ακούω μετά φανατικά, αλλά δεν μπορώ να μπω στη διαδικασία να ψάχνω όλα τα καινούργια κομμάτια/ συγκροτήματα. Είναι πάρα πάρα πάρα πολλά.
(εφημερίδα Νεολόγος των Πατρών)
