Συνέντευξη στον Μιχάλη Παπαγεωργίου
Το νέο μυθιστόρημα τοθ Νίκου Δαββέτα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πατάκη» είναι μια συναρπαστική ιστορία στη μεταπολεμική Ελλάδα όπως την έζησαν ένας αφανής παρακρατικός και ο µονάκριβος γιος του που, δραπετεύοντας από την προβληµατική του οικογένεια, ζει τώρα και εργάζεται στο Παρίσι. Δυο γενιές αντρών, µετέωρες µεταξύ των µεγάλων γεγονότων και των οικείων κακών, στην πιο κρίσιµη αναµέτρηση της ζωής τους. «Πατέρες και γιοι, αγόρια που δεν ενηλικιώθηκαν, ενήλικες που δεν ωρίµασαν, αµφιταλαντευόµενοι διαρκώς µεταξύ του καλού και του κακού, του ορθού και του λάθους. Άλλοτε ασταθείς και φοβισµένοι, άλλοτε αποφασισµένοι και ριψοκίνδυνοι» ‘όπως γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ο ίδιος ο συγγραφέας που απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Απλώνεις το βιβλίο σου χρονικά και ουσιαστικά στην μεταπολεμική Ελλάδα. Είχες πολύ «χρόνο» για να γίνει το μυθιστόρημα πιο σχοινοτενές. Η ουσιαστική, κατ εμέ, συμπύκνωση του χρόνου σαν φόντο της ιστορίας είναι μια είδους απάντηση σε ογκώδη έργα ή απλά ο δικός σου τρόπος;
-Κάθε έργο σου επιβάλλει το δικό του χρόνο. Κάθε αφήγηση σου επιβάλλει τα δικά της όρια. Δεν είναι κάτι που προαποφασίζεται εν ψυχρώ. Ωστόσο, στην περίπτωσή μου, θα έλεγα πως δεν με συγκινούν τα ογκώδη βιβλία. Ο,τι έχεις να πείς καλό είναι να το λές με τη μεγαλύτερη οικονομία, με την μεγαλύτερη πύκνωση. Καλύτερα ο αναγνώστης να συμπληρώνει με τη φαντασία του κάποιες σκηνές παρά να βαριέται αφόρητα διαβάζοντας εκτενείς περιγραφές με κοσμητικά επίθετα. Κι επειδή ακριβώς στα βιβλία μου έχω πολλές ιστορικές αναφορές τα ευκόλως εννοούμενα γεγονότα πρέπει να παραλείπονται. Προσωπικά χαίρομαι που οι κριτικοί με έχουν χαρακτηρίσει «μινιμαλιστή μυθιστοριογράφο».
Αγόρια που γίνονται άντρες που γίνονται αγόρια… Προπατορικά αμαρτήματα συνοδεύουν τους ήρωες του βιβλίου που ασφαλώς και θέλουν να τα αποτινάξουν αλλά χωρίς επιτυχία θαρρώ. Μήπως κάτι τέτοιο ισχύει για όλους μας;
-Φυσικά. Καθένας μας κουβαλάει τα δικά του παιδικά ή εφηβικά τραύματα. Στην ενήλικη ζωή μας ευτυχώς υπάρχουν επανορθωτικές εμπειρίες που τα επουλώνουν. Γι αυτό και προχωράμε. Στους ήρωες του βιβλίου μου κάτι τέτοιο δεν γίνεται, αντιθέτως οι παραξενιές της Ιστορίας, οξύνουν και βαθαίνουν τα τραύματα τους. Κάπου εκεί αρχίζει και το μυθιστόρημα.
Είναι το βιβλίο σου ένα μικρό αλμανάκ. Σήριαλ, ο άνθρωπος στο φεγγάρι, βιβλία, μουσικές… Εδώ μπαίνουν και οι προσωπικές προτιμήσεις ; Ποια ανάμνηση σου είναι η πιο έντονα καταγεγραμμένη στο βιβλίο;
-Υπάρχουν στο βιβλίο πολλά στοιχεία (και αναμνήσεις) από τη δεκαετία του εξήντα. Λειτουργούν μέσα στην αφήγηση, όπως τα «ρεαλιστικά εφέ», που λένε οι Γάλλοι. Ενισχύουν, δηλαδή, την αληθοφάνεια της μυθιστορίας. Προσωπικά, αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι η απόλυση της μητέρας μου από τη δουλειά της, το 1967. Μια ανάμνηση όμως που «δεσπόζει» στο βιβλίο είναι ένα ραδιοφωνικό σήριαλ: Το σπίτι των ανέμων!
Ο Κάφκα δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα αλλά σαφώς έχει και ρόλο στη πλοκή σαν περσόνα. Και όμως … το «Άντρες χωρίς άντρες» είναι κατά βάθος τρυφερό και αγαπησιάρικο. Πως κατάφερες τη «Ντροπή του ζειν» να τη μεταλλάξεις σε κάτι που γεννά εγγύτητα;
-Το «γράμμα στον πατέρα» του Φράντς Κάφκα, είναι νομίζω συγκλονιστικό τόσο λογοτεχνικά, όσο και ψυχαναλυτικά. Ουσιαστικά δίνει το «εναρκτήριο λάκτισμα», όπως λες, για την αναζήτηση της αλήθειας. Για να συμφιλιωθούν πατέρας και γιός με την «αξεπέραστη ντροπή της αυτοσυντήρησης», όμως χρειάζεται κάτι περισσότερο από την πολιτική ή ιστορική αλήθεια, χρειάζεται η αγάπη. Με την αγάπη πλησιάζουμε τον άλλον, τον νιώθουμε και τον συγχωρούμε.
Σε συνέντευξή σου ανέφερες πως η εποχή της δικτατορίας ήταν η εποχή που έριξε τη σπορά της ιστορίας σου. Που αρχίζει η ιστορία και που τελειώνει ο μύθος ; Κλισέ λίγο ακούγεται το ερώτημα αλλά θα με ενδιέφερε η απάντηση
-Η δικτατορία είναι η τελευταία στροφή ενός τριακονταετούς εμφυλίου που έφερε τη χώρα μας, -πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά- πολλά χρόνια πίσω. Την έζησα ως παιδί και έφηβος αυτή την ζοφερή περίοδο, την ένιωσα μέσα στο σπίτι μου, ταλάνισε και δικούς μου ανθρώπους. Δεν έκλεισα με τούτο το μυθιστόρημα τους λογαριασμούς μαζί της. Θα επανέλθω, ξέρω πως θα επανέλθω.
Όταν τελειώσει όλο αυτό που ζούμε σήμερα θα βγούμε… -…ίδιοι μάλλον, αλλά με την ανάγκη της επαφής, της αφής, της εγγύτητας, αυξημένη. Η πανδημία νομίζω ότι μας βοήθησε να συνειδητοποιήσουμε το γνωστό απόφθεγμα: Υπάρχουμε γιατί συνυπάρχουμε.
Γνωρίζω ότι είσαι σεσημασμένος βιβλιοσκώληξ. Τι διαβάζεις αυτήν την περίοδο;
-Μάλλον δεν είμαι ο κατάλληλος για εορταστικές προτάσεις. Αυτό τον καιρό διαβάζω δυο ενδιαφέρουσες μελέτες: Ελισαβετ Κοτζιά «Η ελληνική πεζογραφία 1974-2010» και Ντανιέλ Σνέντερμαν «Βερολίνο 1933 – στάση του τύπου μπροστά στον Χίτλερ».
* Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος των Πατρών”
