Της Κατερίνας Τσουκαλά
Ο πολιτιστικός οργανισμός «liminal», η καλλιτεχνική ομάδα «R.A.W.» και η νεοσύστατη θεατρική εταιρεία «Novus», ενώνουν τις δυνάμεις τους στη μουσική κωμωδία «Του Έρωτα και της Ψυχής». Μια παράσταση φτιαγμένη από́ μια πολυμορφική ομάδα επαγγελματιών, με και χωρίς αναπηρία, καθολικά́ προσβάσιμη για όλες και όλους, αφού προσφέρεται για θεατές με προβλήματα όρασης και ακοής.
Ένα έργο που φωτίζει την κωμική πλευρά́ του αρχαιοελληνικού́ μύθου, την ηλεκτρονική μουσική που βρίσκει χώρο μέσα στην ιερή αφήγηση του, και τη σκηνοθεσία που φέρνει τη μυθοπλασία του παρελθόντος, στο σήμερα, μέσα σε μια «πανήγυρις ηλεκτρονική».
Ο σκηνοθέτης «Του Έρωτα και της Ψυχής» Γιάννης Παναγόπουλος μας μεταφέρει σε αυτό το διαφορετικό μαγικό ταξίδι, αποδεικνύοντας ότι τα μάτια και η φωνή της τέχνης, βρίσκονται μέσα στις ψυχές των ανθρώπων, εκείνων που την προσφέρουν και εκείνων που την αισθάνονται.
Τι ήταν αυτό που σας κέντρισε το ενδιαφέρον να σκηνοθετήσετε το συγκεκριμένο έργο;
Θα πρέπει πρώτα από όλα να αναφέρω έναν άνθρωπο που έχει αποτελέσει την αφορμή, την κινητήριο δύναμη, για την παράσταση αυτή, και αυτός είναι ο συγγραφέας του θεατρικού έργου ο Οδυσσέας Ιωάννου Κωνσταντίνου. Ένας άνθρωπος, ο οποίος ένωσε αυτές τις τρεις ομάδες που έχουμε συμπράξει για την παραγωγή αυτή, (liminal, R.A.W, Novus), η ύπαρξη του, το όραμα του και το πάθος, με το οποίο το περιέγραφε, είναι αυτό που κατάφερε να μας ενώσει. Έπειτα, όταν πια μελέτησα πολύ βαθιά το κείμενο, βρήκα μέσα του κομμάτια, τα οποία βλέπουν με έναν νέο τρόπο, τον κλασικό αυτό μύθο της αρχαιότητας, με τον οποίο μπορούμε να τον επαναοικειοποιηθούμε. Έχει σημεία, τα οποία ο σύγχρονος θεατής μπορεί να έρθει σε επαφή, να αφουγκραστεί, μιας και υπάρχουν αναφορές στην παρούσα καθημερινότητά μας, που φέρνουν τη δομή του έργου και τον τρόπο που η ιστορία αναπτύσσεται, κοντά στις αριστοφανικές κωμωδίες. Έπειτα, ένας πολύ σπουδαίος λόγος που με έκανε να θελήσω να αποτελέσω κομμάτι της παράστασης, σκηνοθετώντας την, είναι η ίδια η φύση της, που είναι καθολικά προσβάσιμη στο γενικό κοινό, σε ΑΜΕΑ, σε αλλοδαπούς θεατές, με τη χρήση υπέρτιτλων, την ακουστική περιγραφή για τυφλούς θεατές, τη χρήση προγράμματος Μπράιγ. Όλα αυτά το κάνουν ένα ιδιαίτερο εγχείρημα, το οποίο με έβαλε και εμένα να δω με έναν καινούργιο τρόπο την ίδια μου την «τέχνη», για το πως πράγματα τα οποία μπορεί να θεωρούμε δεδομένα στην σκηνοθεσία, με ένα καινούργιο πια φίλτρο, μπορούν να μας ανοίξουν νέους κόσμους και νέες διαδρομές.
Θα θέλατε να μας πείτε το βασικό δίδαγμα του έργου και ποιά η συσχέτιση του με τη σύγχρονη εποχή;
Δεν ξέρω κι εγώ αν μέσα από τα έργα μου θέλω να μιλάω ποτέ για διδάγματα, δεν ξέρω αν θέλω να είναι ηθικοπλαστικά, αν θέλω να βγαίνει ένα πολύ συγκεκριμένο απόσταγμα γνώσης, έχει πιστεύω να κάνει με την ίδια την εμπειρία που ο θεατής μπορεί να αποκομίσει μέσα από την θέαση μιας παράστασης και αυτό είναι άλλωστε και η χαρά ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος. Αυτό όμως που σίγουρα μπορώ να πω είναι ότι το πεδίο της δημιουργίας της παράστασης, βρέθηκε στο πρόσφορο έδαφος του πλατωνικού μύθου, του έρωτα και της ψυχής, που είναι και μια δική μας ανάγκη να επαναοικειοποιηθούμε τους μύθους της αρχαιότητας, με τρόπους σύγχρονους και συμπεριληπτικούς. Έτσι δημιουργήθηκε ένα μεγάλο σύνολο, ένα μεγάλο παλίμψηστο, από επιρροές από τον Απουλήιο, από κείμενα, από ήχους, εικόνες, από πίνακες του Πικό, από γλυπτά του Κανόβα, από τους προραφαηλίτες ζωγράφους, από αναφορές καθαρά δικές μας στον Μποστ, στον τρόπο που είναι γραμμένο το κείμενο, στις ελληνικές τελετουργίες της υπαίθρου, στα πανηγύρια.
Αυτός που θα παρακολουθήσει την παράσταση θα βιώσει την ηλεκτρονική μουσική να έρχεται και να ακουμπάει με τη φωνή της Μαρίκας Παπαγκίκα, θα ακούσει αναφορές από χαβάδες Σμυρνέϊκους, μπουζούκια μέσα στις μουσικές συνθέσεις, την πρόζα που μπλέκεται με τα τραγούδια, τη μουσική. Yπάρχουν πολλά χωρικά που έχουν αναφορές στην pop κουλτούρα, τη μια στιγμή μπορεί να υπάρχει ένα ταξίμι και ένας αμανές και την άλλη να υπάρχει ένα κομμάτι από οπερατικά recitativi,. Έτσι λοιπόν προσπαθήσαμε να φτιάξουμε ένα νέο είδος μιας σύγχρονης αστικής, λαϊκής οπερέτας, να δούμε πως μπορεί ο θεατής να έρθει σε επαφή με όλα αυτά τα θέματα, με τρόπο που να τον αφορούν.
Ποιες οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένας σκηνοθέτης που ο θίασος του απαρτίζεται από μια μικτή ομάδα καλλιτεχνών με και χωρίς αναπηρία;
Είναι όλες αυτές οι προκλήσεις που σε κάνουν να προχωράς ένα βήμα παρακάτω τη τέχνη σου, να μπορείς να αντιληφθείς ότι η πραγματικότητα μπορεί να έχει πολύ πιο μεγάλο εύρος από αυτό που έχεις μάθει, ότι υπάρχει ένα τεράστιο spectrum στην κοινωνία μας, ανθρώπων, ικανοτήτων, συμπεριφορών, απαρχών και μόνο αν μπορέσεις να είσαι ανοιχτός σε αυτά τα ερεθίσματα θα καταφέρεις να δημιουργείς σε ακόμα μεγαλύτερο πεδίο. Έχω υπάρξει αρκετά τυχερός στη ζωή μου, ώστε να μην εγκλωβίζομαι σε συγκεκριμένα είδη με συγκεκριμένους τρόπους εργασίας και συνεργασίας. Αυτό που διαρκώς με κινεί να έρχομαι σε επαφή με άλλες ομάδες ανθρώπων, έχοντας υπάρξει ηθοποιός σε μικτή ομάδα μεταξύ Ελλήνων και ανήλικων προσφύγων, έχω γνωρίσει άλλες κουλτούρες, πολιτισμούς, είναι που σε κάνει να βιώνεις το θέατρο ως μια τελετουργία και να καταλάβεις, πώς μέσα από αυτό να υπάρξεις μέλος μιας γόνιμης κοινωνικής διεργασίας. Έχω υπάρξει επίσης, μέλος σε μια καλλιτεχνική εκδήλωση, όταν συνεργάστηκα στο πλαίσιο των τελετών έναρξης και λήξης των Special Olympics 2011 στην Αθήνα, που είχαμε έρθει σε επαφή με αθλητές με ειδικές ανάγκες, οι οποίοι σου δίνουν το χώρο να καταλάβεις πως με την ουσιαστική γνωριμία και επαφή μπορείς να συνυπάρξεις ισότιμα. Αν μάθεις να αφουγκράζεσαι αυτές τις προκλήσεις, είναι σίγουρο πως θα σε κάνουν πιο πλούσιο σε εμπειρίες.
Γιατί η μουσική παίζει κομβικό ρόλο στην παράσταση;
Το ίδιο το θεατρικό είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε αριστοτεχνικά να περνάει από την πρόζα στα χωρικά, από τα σόλι στα διαλογικά μέρη. Για μένα είναι ένα σύγχρονο μιούζικαλ με αρχαίο ελληνικό θέμα. Ο μύθος είναι ιδωμένος μέσα από τα μάτια καλλιτεχνών (Οδ. Κωνσταντίνου και Α. Χατζηαντώνη), οι οποίοι συνδυάζουν ήχους και ακούσματα, τα οποία μπορεί καν να μην συνδυάζονται, όπως η ηλεκτρονική μουσική με τα ταξίμια και τους αμανέδες, τα bit με τη φωνή της κ. Παπαγκίκα. Προσπαθούμε λοιπόν με τις μουσικές αυτές να καλέσουμε τον θεατή να συμμετάσχει σε ένα χορό ασυναίσθητο, που μπορεί να τον αντιληφθεί μέσα από τις δικές του αισθήσεις. Λέμε πως η παράσταση θέλουμε να γίνει ένα πανηγύρι ηλεκτρονικής μουσικής, το οποίο μπορεί να είναι προσβάσιμο σε όλους, να είναι μια αστική, λαϊκή οπερέτα που ο θεατής να μπορεί να χαρεί και να δει τον εαυτό του μέσα στην ιστορία.
Η ισχύς εν τη ενώσει… Ο πολιτιστικός οργανισμός «liminal – Πρόσβαση στον Πολιτισμό» με την καλλιτεχνική ομάδα «R.A.W – Rephrase Adult World» και την νεοσύστατη θεατρική εταιρεία «Novus».
Μοιάζει ότι περνάμε σε μια εποχή που έχει ανάγκη τις συλλογικές προσπάθειες, έχει ανάγκη τις ομάδες. Η γενιά μου έχει αποδείξει όλα αυτά τα χρόνια που βρισκόμαστε στον επαγγελματικό χώρο του θεάτρου ότι λειτουργεί μέσα από ομάδες έτσι κι εμείς τώρα σε αυτή τη σύμπραξη ερχόμαστε να ενωθούμε με την προεξάρχουσα «liminal», όπου είναι αυτή που στην ουσία φέρνει όλη την τεχνογνωσία, τον υποτιτλισμό για τους κωφούς και τους βαρήκοους, την διερμηνεία στην νοηματική γλώσσα, την ακουστική περιγραφή. Δεύτερη όπως είπατε είναι η «R.A.W – Rephrase Adult World», που έχει σκοπό την έρευνα και την καλλιτεχνική δημιουργία στο πεδίο των παραστατικών τεχνών και των εικαστικών με ευρύτερο στόχο της την καταγραφή και την αποτύπωση των ιδιοσυγκρασιών του σύγχρονου ανθρώπου υπό το πρίσμα της φιλοσοφίας της δυτικής και της ηθικής και τέλος η «Novus» που κι εγώ είμαι μέλος, έχει ιδρυθεί με την ανάγκη που είχαμε τα ιδρυτικά μέλη της να εφαρμόσουμε την κοινή διττή φύση των σπουδών και ασχολιών μας, δηλαδή του καλλιτέχνη και του απόφοιτου κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών έτσι δημιουργήθηκε αυτό το περίεργο μείγμα που προχωράει όλο αυτό το χρονικό διάστημα τω προβών σε μια καλλιτεχνική ζύμωση.
(Η φωτογραφία του Γιάννη Παναγόπουλου από τη φωτογράφο Ελίνα Γιουνανλή)
- H παράσταση «Του Ερωτα και της Ψυχής» παρουσιάζεται απόψε 16/7 για δεύτερη μέρα στο Ρωμαϊκό Ωδείο της Πάτρας, στις 9.15. Οι εκδηλώσεις προσφέρονται δωρεάν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Είναι υποχρεωτική η προκράτηση θέσης. Προκρατήσεις θέσεων στο digitalculture.gov.gr
Κίνημα MeToo – ΣΕΗ
Γιάννης Παναγόπουλος: «Όπως ο καλλιτεχνικός να αντιμετωπίσουν με θάρρος τις παθογένειές τους και άλλοι χώροι»
Θα ήθελα να σας κάνω μια ερώτηση με αφορμή την ιδιότητα σας ως μέλος του πειθαρχικού συμβουλίου του ΣΕΗ. Ο χώρος του θεάτρου στιγματίστηκε από σοβαρές καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και ταυτόχρονα το κίνημα MeToo, υψώθηκε διεκδικώντας την κάθαρση. Ποιες οι ενέργειες στις οποίες θα προβεί το ΣΕΗ για την αποφυγή αντίστοιχων φαινομένων στο μέλλον;
Θα ήθελα να ξεκαθαρίσουμε κάτι πριν προχωρήσουμε στην απάντηση. Πλάι σε αυτές τις καταγγελίες περί σεξουαλικής παρενόχλησης, υπάρχουν πάρα πολλές άλλες καταγγελίες, που αφορούν σε αντισυναδελφικές, σε αντισυνεργατικές συμπεριφορές, αντιεπαγγελματικές, σε ζητήματα δηλαδή που αφορούν καθαρά στα εργασιακά μας θέματα και ο θεσμικός μου ρόλος τόσο στο πειθαρχικό συμβούλιο όσο και στο διοικητικό συμβούλιο του ΣΕΗ με φέρνει στο σημείο να πρέπει να τονίσω ότι πρέπει να δοθεί μια λύση άμεσα σε αυτό το επάγγελμα που για πολλά χρόνια έχει μείνει ανοχύρωτο για να μπορούν πάρα πολλοί εργοδότες και παραγωγοί να λειτουργούν με τεράστια ασυδοσία.
Θα πρέπει γρήγορα να βρεθεί μια λύση, η οποία έχει όνομα και λέγεται συλλογική σύμβαση. Η υπογραφή των συλλογικών μας συμβάσεων θα μπορέσει να δώσει και τη λύση. Πρέπει λοιπόν να παλέψουμε όλοι για να μπορέσουμε να υπάρξει πραγματικά το ισχυρότερο εργαλείο όλων που είναι η σύμβαση αυτή, μέσα στην οποία μπορούν να διασφαλιστούν οι εργαζόμενοι στον κλάδο μας. Θα πρέπει να φωνάξουμε με κύριο λόγο αυτό.
Δίπλα σε αυτό που με ρωτήσατε και τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις και όλες αυτές τις παραβατικές συμπεριφορές, όσο μπορεί ο θεσμικός μου ρόλος να με βοηθήσει, θεωρώ ήδη ότι γίνεται μια πάρα πολύ σοβαρή, επισταμένη δουλειά στο πειθαρχικό συμβούλιο, προσπαθούμε να μένουμε με νηφαλιότητα πάνω στα ζητήματα, να αφουγκραστούμε όλες τις καταγγελίες που έχουν έρθει όλο αυτό το χρονικό διάστημα και με μεγάλη προσοχή να μπορέσουμε να βγάλουμε κάποιες αποφάσεις, χρησιμοποιώντας όλα τα δεδομένα που στοιχειοθετούν τους φακέλους. Από εκεί και πέρα πρέπει να γίνουν αρκετά πράγματα για να οδηγηθούμε ίσως σε μια ιδανικότερη συνθήκη στον χώρο μας τον επαγγελματικό, όμως χρειάζεται πραγματικά χρόνος. Ευτυχώς η δυστυχώς το επάγγελμά μας προσελκύει πάρα πολύ τα βλέμματα του κόσμου, των δημοσιογράφων, πολλές φορές ας μου επιτραπεί να πω ότι κάποιοι έχουν λειτουργήσει κανιβαλικά απέναντι σε συναδέλφους, από πληροφορίες που έχουν έρθει, έχουν δημιουργηθεί, σε σφάλματα στη διαχείριση των δεδομένων των ανθρώπων και καταγγελλομένων. Θα ευχόμουν πραγματικά έστω και με τα λάθη, να υπάρχει η αφορμή για να μιλήσουν άνθρωποι και σε άλλους επαγγελματικούς χώρους γιατί δεν είναι μόνο ο χώρος του θεάτρου που έχει κάποια προβλήματα. Νομίζω πως είναι καιρός να μπορέσουν και πάρα πολλοί άλλοι χώροι να αντιμετωπίσουν τις παθογένειες τους, με θάρρος, όπως επέδειξε ο καλλιτεχνικός χώρος.
