Αν όχι τώρα, πότε;
Τις τελευταίες μέρες γίναμε μάρτυρες βάιραλ φωτογραφικών στιγμιοτύπων του Μπεν Άφλεκ , να απολαμβάνει το γαμήλιο ταξίδι του με τρόπο εντελώς ξεκούραστο και χαλαρωτικό. Το τι γράφτηκε και μεμεδοποιήθηκε είναι άνευ προηγουμένου και προκάλεσε γέλιο αναγκαίο. Αλλά μετά, και αφού για τον Λαφάργκ έχουμε γράφει τα μύρια όσα, θυμήθηκα ένα βιβλίο για τον οριζόντιο τρόπο ζωής.
Η ακατέργαστη τέχνη της ξάπλας
Το βιβλίο του Γερμανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Μπερντ Μπρούνερ με τίτλο «Η τέχνη της ξάπλας. Εγχειρίδιο για τον οριζόντιο τρόπο ζωής» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, μετάφραση Ευαγγελία Τόμπορη) -το πρώτο που μεταφράζεται στα ελληνικά- είναι ένας ύμνος για την ξαπλωμένη ανά τους αιώνες ανθρωπότητα, μια πλούσια διερεύνηση της πολιτισμικής μας ιστορίας και συγχρόνως μια απολαυστική συλλογή 31 ιστοριών, γεμάτων με αλλόκοτες ή απροσδόκητες λεπτομέρειες: από το πώς ξάπλωναν –ή πώς δεν ξάπλωναν– οι άνθρωποι στη Λίθινη Εποχή μέχρι την ιστορία του στρώματος, τις τελευταίες επιστημονικές ανακαλύψεις γύρω από τον ύπνο ή το «κίνημα της αργής ζωής».Ή, όπως έγραψε η Süddeutsche Zeitung «μια διασκεδαστική ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, των ηθών και της ιατρικής, που εστιάζει στις ευχάριστες πτυχές της ανάπαυσης, της χαλάρωσης και της τεμπελιάς».
Πριν από μερικά χρόνια, η εφημερίδα «The Wall Street Journal» δημοσίευε ένα άρθρο με τίτλο «Η ελίτ των άγρυπνων ανθρώπων». Τέσσερις ώρες ύπνου ήταν αρκετές για τη Μάργκαρετ Θάτσερ και για τον δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία και νυν αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Ο Ναπολέων κοιμόταν έξι ώρες και ο Γουίνστον Τσόρτσιλ πέντε και πολλοί από τους ισχυρούς επιχειρηματίες της Σίλικον Βάλεϊ δεν κοιμούνται περισσότερο από έξι ώρες. Στο άρθρο εκείνο γινόταν μάλιστα λόγος για ορισμένες έρευνες προκειμένου να ανακαλυφθεί το γονίδιο του μειωμένου ύπνου – για να αναπαραχθεί με τα εργαλεία της γενετικής μηχανικής προκειμένου να κοιμόμαστε στο μέλλον λιγότερο για να είμαστε όλο και πιο δραστήριοι και παραγωγικοί; Ποιος ξέρει.
Απόσπασμα φυσιολατρικό
«Υπάρχουν κάποια σημεία στη φύση που μας καλούν κυριολεκτικά να ξαπλώσουμε πάνω τους: το γρασίδι, μια αμμουδιά, ένα άνετο κοίλωμα στους βράχους που φαίνεται σαν να έχει φτιαχτεί για να κουλουριαστούμε πάνω στη ζεστή από τον ήλιο πέτρα. Όταν βρισκόμαστε έξω, το βλέμμα μας δεν περιορίζεται από το ταβάνι του δωματίου, μπορεί να χαθεί στον γαλάζιο ουρανό, στα σύννεφα και στην κίνησή τους, στην αδιάκοπα μεταβαλλόμενη μορφή τους. Έχουμε μια αίσθηση του απείρου. Βέβαια, το οπτικό μας πεδίο εξαρτάται από το αν είμαστε ξαπλωμένοι ανάσκελα, στο πλάι ή μπρούμυτα. Όταν είμαστε μπρούμυτα, το μόνο που βλέπουμε είναι λίγο πάνω από το γρασίδι, τον ουρανό απλώς τον φανταζόμαστε. Το ξάπλωμα στη φύση έχει έναν εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα από το ξάπλωμα σε έναν κλειστό χώρο κι αυτό δεν οφείλεται μόνο στο ότι δεν υπάρχει κάποιο εμπόδιο από πάνω μας. Έξω στη φύση γινόμαστε αποδέκτες ενός πλήθους αισθητηριακών ερεθισμάτων: το έντονο φως, ο άνεμος, το κελάηδισμα των πουλιών, το άρωμα των λουλουδιών, ο φλοίσβος του νερού, οι ευχάριστοι ή και δυσάρεστοι θόρυβοι των ανθρώπων και των μηχανών, τα βήματα που πλησιάζουν προς το μέρος μας ή μια μακρινή φωνή που σπάει ξαφνικά τη σιωπή. Στην παραλία μπορούμε να ακούσουμε τον ρυθμό των κυμάτων που σπάει τον χρόνο σε μικρά περιοδικά διαστήματα. Ακόμα κι αν δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος κοντά μας, δεν είμαστε μόνοι. Τα πάντα, έμψυχα ή άψυχα, μας αγγίζουν, μπορεί ακόμα και να μιλήσουν μαζί μας αν είμαστε ανοιχτοί και θέλουμε να αφεθούμε σ’ αυτήν τη συνομιλία. Όταν είμαστε ξαπλωμένοι, αφομοιωνόμαστε στο τοπίο. Είμαστε κομμάτι του και αυτό είναι δικό μας. Τα ζεστά βράδια του καλοκαιριού, που μέσα στο δωμάτιο δεν φυσάει το παραμικρό αεράκι, είναι τεράστιος ο πειρασμός να πάρουμε στρώμα και το σεντόνι και να κοιμηθούμε έξω. Μας ανταμείβει η δροσερή αύρα, η ευκαιρία να παρατηρήσουμε τ’ αστέρια στον καθαρό ουρανό και ίσως ένα ευχάριστο πρωινό ξύπνημα υπό τους ήχους των πουλιών. Μπορεί να αποδειχθεί μια εξαιρετικά ειδυλλιακή εμπειρία, ωστόσο καλό θα ήταν να μην την εξιδανικεύουμε κιόλας. Όποιος έχει προσπαθήσει να κοιμηθεί στην ύπαιθρο γνωρίζει πόσο ενοχλητικοί μπορεί να είναι οι συνεχείς ασυνήθιστοι θόρυβοι. Η ακουστική είναι πολύ διαφορετική απ’ αυτήν που έχουμε συνηθίσει στο υπνοδωμάτιό μας. Έξω συμβαίνει συνεχώς κάτι.
Για να απολαύσουμε, λοιπόν, την ανάπαυση και τον ύπνο έξω στη φύση πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο όταν κοιμόμαστε στο δάσος, όχι μόνο εξαιτίας της έντονης ή ακόμη κι ενοχλητικής μυρωδιάς των λουλουδιών, της ύπαρξης μικρών ή μεγάλων ζώων που φτερουγίζουν γύρω μας ή μας κοιτάζουν μέσα στο σκοτάδι, αλλά και λόγω του υγρού και λασπώδους εδάφους όπου θα πρέπει να ξαπλώσουμε. Γενικά τα δάση δεν ευνοούν τον καλό ύπνο, έστω κι αν δεν αποτελούν πλέον καταφύγιο φαντασμάτων, μαγισσών και άγριων θηρίων. Παρότι έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό αυτό τον άγριο χαρακτήρα τους, όποιος περνάει τη νύχτα σ’ αυτά ή σε κάποιο πάρκο θεωρείται ύποπτος. Τη δεκαετία του 1860, όσοι συλλαμβάνονταν να περνούν τη νύχτα στο πάρκο Τίργκαρτεν του Βερολίνου κατατάσσονταν αμέσως στην κατηγορία του “αλήτη” και του “εγκληματία”, ακόμη κι αν δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα».
