Του Θανάση Κούστα
Πολύ συχνά αναφέρομαι στην δεκαετία του 1960, μέσα από αυτή την στήλη και οι λόγοι είναι πολλοί κυρίως με μνήμες από την παιδική μου ηλικία. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό, την δεκαετία αυτή, η Πάτρα έζησε μια σπουδαία εμπορική, βιομηχανική και οικονομική ανάπτυξη.
Ως αποτέλεσμα παρουσιάσθηκε μια συγκράτηση, όσον αφορά την τάση για μετανάστευση αλλά ταυτόχρονα έγινε και πόλος έλξης από γειτονικές περιοχές, όπως Ιόνια νησιά, Αιτωλοακαρνανία, Αρκαδία αλλά και από ορεινές περιοχές της Αχαϊας που προσέρχονταν σε αναζήτηση καλύτερων συνθηκών αλλά και εύρεση εργασίας στις πολλές ευκαιρίες που παρουσίαζε η πόλη.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, που ανακαλύπτω στο Δελτίον του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πατρών του Ιουνίου 1964, πληροφορούμαστε πως «Η εκβιομηχάνισις εις την περιοχήν των Πατρών κατά το πρώτον τρίμηνον του 1964 συνεχίσθη ομαλώς. Αι επεκτάσεις της Α.Ε. ΠΕΙΡΑΪΚΗ-ΠΑΤΡΑΪΚΗ επερατώθησαν κατά 80%. Το εργοστάσιον κατασκευής κλωστών νάϋλον εις το α’ παλαιόν εργοστάσιον της εν λόγω εταιρείας εντός της πόλεως, ήρχισεν από τινος να λειτουργεί. Το έτερον εργοστάσιον βιομηχανίας Τεχνητού Δέρματος, αποτελούν επέκτασιν του εν θέσει (Κρύα) Μεγάλου συγκροτήματος, ευρίσκεται εν τω περατούσθαι. Η εγκατάστασις των μηχανημάτων ολοκληρώθη και εντός των ημερών θα γίνη δοκιμαστική λειτουργία τούτου. Του ετέρου μεγάλου εργοστασίου της Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΒΑΜΒΑΚΟΣ με τας 30.000 ατράκτους συνεχίζεται η ανέγερσις των κτιριακών εγκαταστάσεων και παραλλήλως η εγκατάστασις των μηχανημάτων. Υπολογίζεται ότι η νέα αύτη σοβαρά βιομηχανική μονάς θα ολοκληρωθή και θα τεθή εν λειτουργία προ της λήξεως του έτους. Επίσης η ανέγερσις της νέας βιομηχανικής μονάδος της Α.Ε Β.ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ εις τον παρά τα Ιτέας χώρον είναι ήδη γεγονός τετελεσμένον. Ήδη ολοκληρώθη και η αγορά της απαιτούμενης εκτάσεως εις εις τον άνωθεν του εργοστασίου Πιρέλλι χώρον. Τα περισσότερα των μηχανημάτων παρελήφθησαν ήδη, αναμένονται δε και τα υπόλοιπα. Εντός των ημερών θα αρχίση η προεργασία δια την έναρξιν της ανεγέρσεως των κτιριακών εγκαταστάσεων.
Ομοίως συνετελέσθη η ανέγερσις της βιομηχανικής μονάδος παρά την θέσιν Περιβόλα της Ο.Ε. ΠΛΕΣΣΑ, ΦΛΕΒΟΤΟΜΟΥ και ΙΩ. ΒΕΤΣΟΥ βιομηχανίας ασετυλίνης και οξυγόνου. Η ως άνω βιομηχανία θα αρχίση λειτουργούσα εντός του Αυγούστου. Η ανέγερσις του προγραμματισθέντος εργοστασίου βιομηχανίας ηλεκτρικών συσκευών του ΔΙΟΝ.ΚΑΖΑΓΛΗ εις την εκείθεν του Προαστίου (Μποζαϊτίκων) αγορασθείσαν έκτασιν θα αρχίση προσεχώς. Τα παραγγελθέντα νέα μηχανήματα της εν λόγω βιομηχανίας ευρίσκονται καθ’ οδόν. Επίσης έχει προγραμματίση επέκτασιν του εργοστασίου της Α.Ε. Οινοπνευματοποιϊας Β.Γ.ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ. Η επέκτασις θα συνίσταται εις την ίδρυσιν τμήματος αποστάξεως οινοπνεύματος, μεγάλαι ποσότητες του οποίου θα εξάγονται εις το εξωτερικόν. Ήδη παρελήφθη το κύριον συγκρότημα του τμήματος τούτου και αναμένονται τα υπόλοιπα. Αναφέρομεν επ’ ευκαιρία ως ευχάριστον και άξιον εξάρσεως το γεγονός της συγχωνεύσεως μεγάλης Πατρινής βιομηχανίας μετά ξένης τοιαύτης. Πρόκειται περί της γνωστής βιομηχανίας πλεκτών (καλτσών) Αδελφοί Ηλιόπουλοι η οποία συνεχωνέυθη με μεγάλην ομοειδή Αμερικανικήν εταιρείαν, συσταθείσης νέας ανωνύμου εταιρείας υπό την επωνυμίαν «ΑΜΓΚΡΕ» Αμερικανοελληνική Βιομηχανία Πλεκτικής με μετοχικό κεφάλαιον 9.000.000 δραχμών. Η προαναφερομένη ανώνυμος εταιρεία θα προβή εις επεκτάσεις και εκσυγχρονισμόν του μηχανικού εξοπλισμού»
Στο ίδιος Δελτίο, δημοσιεύεται μια αγγελία-πρόσκληση με τίτλο «ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΔΙΑ ΤΟ ΕΝ ΠΑΤΡΑΙΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΝ ΕΠΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ» που απευθύνει ο Καθηγητής Κυριάκος Σπηλιόπουλος Πρόεδρος του Οργανισμού Βιομηχανικής Αναπτύξεως. «ο ΟΒΑ εν τη επιθυμία του όπως προωθήση την ανάπτυξιν του κλάδου δέρματος εν Ελλάδι και αξιοποιήση την υπάρχουσαν ύλην, δεδομένου ότι η αξία των εξαγωγών ακατεργάστων δερμάτων αιγών και προβάτων υπερβαίνει το ποσόν των 10 εκατομ. δολλαρίων ετησίως, απεφάσισε να αναλάβη την πρωτοβουλίαν δια την ίδρυσιν εις Πάτρας βιομηχανίας δέρματος. Δεδομένου ότι ως ετονίσθη ο ΟΒΑ δεν έχει ως σκοπόν τον ανταγωνισμόν της ιδιωτικής πρωτοβουλίας αλλά την υποβοήθησιν των ιδιωτών επιχειρηματιών και την μετ’αυτών συνεργασία, απευθυνόμεθα σήμερον προς υμάς με την παράκλησιν όπως καταστήσετε γνωστήν εις τα μέλη του Επιμελητηρίου σας την επιθυμίαν του Οργανισμού μας να συμπράξη με τον κατάλληλον επιχειρηματίαν δια να αναλάβουν από κοινού την περαιτέρω λειτουργίαν της εν λόγω επιχειρήσεως». Με μετοχικόν κεφάλαιον 10.000.000 δρχ. και συνολική επένδυσιν 30.000.000 δρχ., παραγωγήν σε πρώτο στάδιο 1500 τεμάχια πικλέ ημικατειργασμένα ημερησίως και σε δεύτερο στάδιο 1500 τεμάχια ετοίμων δερμάτων για ενδύματα και γάντια ημερησίως και απασχόληση 100 άτομα ημερησίως.
Μόλις δύο χρόνια πριν, «παρουσία των Α.Α.Μ.Μ. των Βασιλέων, του διαδόχου και της πριγκηπίσσης Ειρήνης», ανήμερα του Αγιαντρεός στις 30 Νοεμβρίου 1962, εγκαινιάστηκε η νέα μεγάλη βιομηχανική μονάδα της Pirreli στην περιοχή της Λεύκας. Η εφημερίδα «Νεολόγος», έγραψε ότι «θα παράγει 140.000 ελαστικά ετησίως» και ότι έχει «δυνατότητες μελλοντικής επεκτάσεως». Το εργοστάσιο θα απασχολούσε 350 εργάτες, 30 υπαλλήλους και 20 τεχνικούς.
Τα χρόνια αυτά, στην πόλη ήταν διάχυτη η ατμόσφαιρα της οικονομικής ανάπτυξης. Τα εργοστάσια ήθελαν και πολλές μικρές επιχειρήσεις υποστηρικτικές στην λειτουργία τους, όπως μηχανουργεία, χυτήρια, συνεργεία κάθε κατηγορίας, κυτιοποιϊα, ορυχαλκουργεία, χρωματουργεία, εμπορικά όπως σιδηροπωλεία και μεταφορές. Επίσης εκτός από τους μόνιμους εργάτες, χρησιμοποιούσαν και τους εργάτες του Σωματείου φορτοεκφορτωτών ξηράς, για εργασίες εντός και εκτός του εργοστασίου, όπως και του Σωματείου φορτοεκφορτωτών λιμένος που είχαν κάθε ημέρα παχυλά μεροκάματα, καθώς αμείβονταν με τον τόννο. Η Πάτρα απολάμβανε το προϊόν των κόπων τους, καθώς ένα εμπορικό κέντρο περίμενε με αδημονία τις ημέρες των πληρωμών και πολλές φορές τα εμπορικά έμεναν ανοικτά έως αργά το βράδυ.
Τι συνέβη και όλος αυτός ο κόσμος κατέρρευσε, σαν χάρτινος πύργος. Μια εικοσαετία βάστηξε η σταδιακή πτώση αυτού του Μεγαλείου. Πολλά έχουν ειπωθεί για τια αίτια και τις αφορμές, η μεγάλη αλήθεια όμως είναι κατά την γνώμη μου, πως οι άνθρωποι τα φτιάχνουν και οι άνθρωποι τα χαλάνε. Σύμφωνοι ο ανταγωνισμός λόγω της απελευθέρωσης των αγορών είναι μία από τις αιτίες, όμως υποδομές για να υποστηρίξουν τις παραγωγικές μονάδες δεν έγιναν, το εμπορικό λιμάνι που ήταν μία από τις αιτίες για την εδώ εγκατάστασή τους δεν έγινε και το σύγχρονο μεταφορικό έργο μεταφέρθηκε στον Πειραιά, νοοτροπίες και αντιλήψεις εχθρικές εμφανίστηκαν, παρεμβάσεις και επεμβάσεις δηλητηριώδεις κι έτσι σταδιακά χάθηκε το εμπορικό και βιομηχανικό θαύμα της δεκαετίας τους 1960. Όχι βέβαια πως σήμερα, όλα αυτά έχουν αλλάξει προς το καλύτερο στην πόλη μας καθώς ο επιχειρηματίας και ειδικά ο βιομήχανος είναι στα λόγια ο κακός καπιταλίστας που εκπροσωπεί ντόπια και ξένα συμφέροντα και είναι εχθρός των λαϊκών συμφερόντων, σύμφωνα με την προσφιλή διάλεκτο των τοπικών αρχόντων.
