ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΜΠΑΛΑΦΟΥΤΗ
Σήμερα ανήκει στα παιδιά της οικογένειας της Γεωργίας Τσερεμέγκλη που συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση
Χαμάμ… Το μέρος όπου από αρχαιοτάτων χρόνων το σώμα και η ψυχή γίνονται ένα και το σώμα εξαγνίζεται. Μια ιστορία που σε ταξιδεύει και σε μεταφέρει σε άλλες εποχές. Στην Πάτρα εκεί που εδρεύει το παραδοσιακό χαμάμ, έχουν περάσει εκατοντάδες σώματα και ψυχές ήδη από το 1400. Σήμερα συνεχίζει να λειτουργεί όπως τότε. Είναι το μοναδικό από όλα τα τούρκικα λουτρά της Ελλάδας που διατηρεί τον τρόπο λειτουργίας του παραδοσιακά και το δεύτερο στην Ευρώπη μετά το Παρίσι.
Χώρος μυστηρίου και επαφών
Το χαμάμ αποτελούσε πάντοτε ένα χώρο μυστηρίου και ταυτόχρονα κοινωνικής επαφής. Ο ρόλος των χαμάμ κατά την οθωμανική περίοδο ήταν πολλαπλός. Πέρα από τη χαλάρωση είχαμε και ερωτικές απολαύσεις, μικρές θεατρικές παραστάσεις σε συνδυασμό μάλιστα πλούσια γεύματα. Από το μεσαίωνα μέχρι τα τέλη του 18αιώνα στη Δύση η καθαριότητα περιοριζόταν στο πρόσωπο και τα χέρια ενώ στην Ανατολή για τους μουσουλμάνους ήταν θέμα θρησκείας. Τα χαμάμ ήταν δημόσια, αλλά υπήρχαν και ιδιωτικά στο παλάτι του σουλτάνου και στις κατοικίες των αξιωματούχων.
Το παραδοσιακό χαμάμ Πατρών
Το χαμάμ της Πάτρας αναφέρεται ότι χτίστηκε το 1400 μ.Χ. Σύμφωνα με τους σημερινούς ιδιοκτήτες του, χτίστηκε πάνω σε ρωμαϊκά λουτρά και αυτό γιατί στο χώρο του χαμάμ βρέθηκε και ρωμαϊκό κιονόκρανο το οποίο αν επισκεφθείτε το χώρο το βλέπετε ακόμη και σήμερα κατά την είσοδό σας.
Η ευεξία, ο εξαγνισμός του σώματος και της ψυχής, η χαλάρωση και η καθαριότητα είναι οι λέξεις – κλειδιά που συνθέτουν το μυστήριο που συντελείται μπαίνοντας στο παραδοσιακό χαμάμ Πατρών. Μόνο και μόνο, αν μπαίνοντας, σκεφτείς πόσους αιώνες λειτουργεί χωρίς καμία διακοπή και πόσοι άνθρωποι το έχουν επισκεφθεί, αυτό και μόνο σου προκαλεί θαυμασμό και περιέργεια. Κάτι θα ήξεραν άλλωστε… Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλά κέντρα ευεξίας που χαρακτηρίζονται ως χαμάμ. Όμως στην πραγματικότητα κανένα δεν έχει την ατμόσφαιρα του παραδοσιακού χαμάμ, όσες επιπλέον υπηρεσίες κι αν προσφέρουν, και αυτό γιατί ίσως αυτή η εκσυγχρονισμένη εικόνα σε απομακρύνει από την ουσία.
Αποτελεί οικογενειακή παράδοση
Η περιοχή γύρω από το χαμάμ αποτελούνταν από καλντερίμια. Σύμφωνα με σχεδιαγράμματα της εποχής η είσοδος στο παρελθόν ήταν από την οδό Παντοκράτορος ενώ σήμερα είναι από την οδό Μπουκαούρη. Αρχικά μετά την αποχώρηση των Τούρκων το 1828 πέρασε στα χέρια του ελληνικού κράτους το οποίο με τη σειρά του το ενοικίαζε σε ιδιώτες. Μετέπειτα πέρασε στα χέρια ενός εμπόρου-σταφιδαποθηκάριου ενώ στη συνέχεια μεσολαβούν διάφορα συμβόλαια με το πιο πρόσφατο εκείνο του Μεντζέλου Δημήτριου ο οποίος το αγόρασε έναντι του ποσού των 200.000 δραχμών.
Η χήρα του Δημήτριου (γιαγιά) το μεταβίβασε στην κόρη της, η οποία μετά το θάνατό της, το άφησε στα παιδιά της αδερφής της, Γεωργίας. Το χαμάμ σήμερα ανήκει σε ιδιώτη και συγκεριμένα στα παιδιά της οικογένειας της Γεωργίας Τσερεμέγκλη και αποτελεί οικογενειακή παράδοση.
Ποια η διαδικασία
Αρχικά υπάρχει χώρος υποδοχής, στη συνέχεια ένας χώρος με μικρά δωμάτια, όπου ο λουόμενος βγάζει τα ρούχα του και ετοιμάζεται να μπει στο χαμάμ. Έπειτα υπάρχει η είσοδος σε ένα χώρο πιο ζεστό, όπου ο λουόμενος προετοιμάζεται για να μπει στους δυο πιο θερμούς χώρους εκεί όπου επιτυγχάνεται η εφίδρωση. Εκεί μπορεί κανείς να απολαύσει το ζεστό περιβάλλον, ξαπλωμένος ή καθιστός στα μαρμάρινα πεζούλια που υπάρχουν και μάλιστα να κάνει εντριβές στο σώμα του. Ο κυρίως χώρος είναι τα δυο θερμά δωμάτια. Το βαρύ χαμάμ και το πιο ελαφρύ, εκεί η πιο υψηλή θερμοκρασία είναι 42 βαθμοί και μπορεί να μείνει ο λουόμενος από 15 έως 20 λεπτά. Μπαίνοντας στο δωμάτιο της εφίδρωσης το μόνο που ακούς είναι οι υδρατμοί, που γίνονται σταγόνες και πέφτουν από τους τοίχους στο πάτωμα. Μεγαλύτερος εχθρός αυτής της ευεργετικής και μοναδικής διεργασίας είναι η ομιλία. Απαγορεύεται. Ενώ καθοριστικό ρόλο παίζει η αναπνοή. Τέλος αφού ο λουόμενος βγει παραμένει στη θερμή αίθουσα και μπορεί πλέον να κάνει το μπάνιο του. Εξωτερικά υπάρχουν τα «κούγκια», δηλαδή οι πήλινοι σωλήνες οι οποίοι περνούν μέσα από τους τοίχους και διαχέουν τη θερμότητά τους, στους τοίχους και το δάπεδο. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεν έχουν υποστεί καμία αλλαγή από την εποχή της τουρκοκρατίας. Σήμερα η ύλη που χρησιμοποιείται για να καίει το χαμάμ είναι το λιοκόκκι (ελαιοπυρήνας).
Τα οφέλη του χαμάμ
Τα οφέλη του χαμάμ είναι πολλαπλά. Διώχνει το άγχος την κούραση, το στρες, χαλαρώνει, ανακουφίζει βοηθά σε κρυολογήματα, αρθριτικά προβλήματα, στο αναπνευστικό και κυκλοφορικό σύστημα. Αυτή η αίσθηση του καθαρού δέρματος απαλλαγμένου από τα βάρη της καθημερινότητας δε μπορεί να συγκριθεί με οτιδήποτε άλλο. Συνίσταται σε όλους τους ανθρώπους κάθε ηλικίας και φύλου. Το χαμάμ δέχεται άνδρες και γυναίκες αλλά ποτέ μαζί. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος παραμονής αλλά πλέον λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας είναι απαραίτητο να κλείσετε το ραντεβού σας. Το αντίτιμο αυτής της εμπειρίας είναι μόλις 7 ευρώ.
Στο Χαμάμ του 1900
Η εμπειρία ενός πατρινού
Ανατρέχοντας στα αρχεία της εφημερίδας «ΝΕΟΛΟΓΟΣ» της εποχής (1900) ανακαλύπτουμε ότι υπάρχει περιγραφή από κάποιον Πατρινό ο οποίος επισκέφθηκε το χαμάμ και μας περιγράφει την εμπειρία του.
Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Χαμάμι …Πόσοι άραγε αγνοούν το είδος τούτου του λουτρού! Οι περισσότεροι ίσως…[…].Το λουτρόν ετελείωσε εδώ. Αν θέλετε κάμνετε, ευθύς αμέσως και ψυχρολουσίαν, κατά τα νεώτερα της υδροθεραπευτικής παραγγέλματα. Και εξέρχεσθε πλέον άλλος άνθρωπος με άλλο σώμα. Πας ρύπος εσωτερικός και εξωτερικός εξηλείφθη αφ’ημών». Η αλήθεια είναι ότι η εμπειρία του παραδοσιακού χαμάμ δεν έχει αλλάξει μέχρι και σήμερα, όπου θα βιώσετε ακριβώς την ίδια εμπειρία 121 χρόνια μετά.
