Στην Πάτρα του 1960, ήταν διάσπαρτα σε κεντρικά σημεία της πόλης, διάφορα πρακτορεία λεωφορείων που εξυπηρετούσαν τους επιβάτες από και προς την ενδοχώρα της Αχαΐας.

Τα λεωφορεία αγκομαχάγανε στις απότομες λασπωμένες ανηφοριές των ορεινών δρόμων και συχνά οι επιβάτες ανελάμβαναν υποβοηθητικό ρόλο στα κουρασμένα άλογα των ταλαιπωρημένων μηχανών. Η εικόνα των λεωφορείων αυτών, φορτωμένα με βαλίτσες, κοφίνια και λοιπά accessories, ήταν γνώριμη όπως και τα άλλα μεταφορικά μέσα των τοπικών μεταφορών που ήταν τα διπλόκαρα και οι σούστες όπως και οι τρίκυκλες πράσινες μοτοσυκλέτες τοπικής παραγωγής.

Το φορτηγάκι της ΒΙΟΜΟΤ

Το πλέον διάσημο φορτηγάκι της ΒΙΟΜΟΤ, ήταν του Αρίστου που έκανε μεταφορές στα χοντρομπακάλικα της Αγίου Ανδρέου. Κυρίως μετέφερε καρτέλες με αυγά που έπαιρνε από τον συνεταιρισμό των αυγουλάδων, που ήταν στην Φράττη και Αγίου Ανδρέου και τις μοίραζε στα μπακάλικα. Όταν ήταν στα πάνω του, έκανε ακροβατικά με την τρίκυκλη και το νούμερό του ήταν, όταν έπαιρνε την στροφή Αγίου Ανδρέου και Γούναρη μονόπατα στις δύο ρόδες, σηκώνοντας στον αέρα το καλάθι, χωρίς να σπάνε τα αυγά που κουβάλαγε. Τότε, βγαίνανε στα πεζοδρόμια οι ο χοντρομπακάληδες και οι μπακαλόγατοι και με ζητωκραυγές βάραγαν παλαμάκια.

Το μανάβικο – πρακτορείο

Στην γειτονιά μου, Καραϊσκάκη και Μιαούλη, υπήρχε ένα μανάβικο, το οποίο χρησίμευε ως πρακτορείο και ως αίθουσα αναμονής των επιβατών που είχαν προορισμό τα χωριά Λεόντιο και Δεμέστιχα. Οι αδελφοί Σίψα για Δεμέστιχα και ο Αποστολόπουλος για Λεόντιο, είχαν τα λεωφορεία που εξυπηρετούσαν τη συγκοινωνία σε αυτή την άγονη γραμμή, με αφετηρία το μανάβικο. Κάθε φορά που έρχονταν τα λεωφορεία, τρέχαμε για το θέαμα, γιατί ήταν γεμάτα με κοφίνια σκεπασμένα και ραμμένα με λινάτσα ή κομμάτια από καρό ύφασμα, κότες ζωντανές μέσα σε κοφίνια και κουστουμαρισμένους χωρικούς.

Άγονη γραμμή επίσης ήταν και για Λακώματα και Χρυσοπηγή που το πρακτορείο ήταν Καραϊσκάκη μεταξύ Ερμού και Γεροκωστοπούλου. Ο Κανελλάκης είχε τη γραμμή για Λακώματα και ο Ματζουράνης για Χρυσοπηγή.

Πολλά λεωφορεία δε, που πήγαιναν σε χωριά ήταν μεικτά, μισό για επιβάτες και μισό για εμπορεύματα.

Η αφετηρία για Αχαγιά

Πιο κάτω, στη Μαιζώνος και Κανάρη, απέναντι σχεδόν από το ουζερί του Κατσίνα, ήταν η αφετηρία για τα χωριά της Αχαγιάς, με βασικά τα λεωφορεία του Κατσούλα. Εκεί έκανε και κάποια μεροκάματα ο Σώτος από τον Άη Διονύση, που τα πρωινά δούλευε στο λιμάνι πότε στις σταφιδαποθήκες της παραλιακής και πότε στα καΐκια της ιχθυόσκαλας.

Τα απογεύματα, έβγαζε χαρτζιλίκι ως βοηθός – κουβαλητής του Κωτσαρίκου που με ένα μπλε-σιέλ δισκέλετο ποδήλατο κουβάλαγε δέματα, κιβώτια και κοφίνια, στο πρακτορείο των λεωφορείων της Αχαγιάς. Από ένα βραχνό μεγάφωνο ακουγόταν η αναγγελία… «οι επιβάτες για Αχαΐα, Σαγαίϊκα, Λάππα, Μανωλάδα, Βάρδα να ετοιμάζονται» και μετά από λίγο το ιστορικό «Άρλα, Φούρλα, Φώσταινα» και ο Σώτος έκανε το τσιγαράκι του στο ουζερί του Χριστόπουλου που είχε ένα μεγάλο μαρμάρινο πάγκο και την πινακίδα «Ούζο-Νοβοκαϊνη».

Για Αίγιο και Καλάβρυτα

Στην πλατεία Όλγας, γωνία Αράτου και Ρήγα Φεραίου, ήταν τα Αιγιώτικα, που μετά το ’60 μεταφέρθηκαν στην Έλληνος Στρατιώτου, κοντά στην πλατεία Νόρμαν.

Στη γωνία Κανακάρη και Πατρέως ήταν το πρακτορείο Καλαβρύτων. Από το 1952 και μετά τα λεωφορεία της γραμμής πρώην Καλαβρύτων και Τριταίας ίδρυσαν πρακτορείο Καλαβρύτων και μετά από 15 χρόνια περίπου μεταφέρθηκαν Κανακάρη μεταξύ Μιαούλη και Τσαμαδού.

Το δρομολόγιο των έξι ωρών για Αθήνα

Τέλος, επί της Αγίου Ανδρέου και στενό Παπαρρηγοπούλου βρισκόταν το πρακτορείο του Γκιόκα, που ήταν και αφετηρία των λεωφορείων για Αθήνα. Αργότερα μεταφέρθηκε στην Καρόλου μετά τον Ερυθρό Σταυρό. Τα λεωφορεία μετά από ένα κουραστικό δρομολόγιο έξι ωρών και την απαραίτητη στάση στον Ισθμό για σουβλάκια, έφθαναν στον προορισμό τους που ήταν το πρακτορείο πίσω από την εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου στην πλατεία Ομονοίας. Είχα κάνει πολλά δρομολόγια, όπως αυτό που περιγράφω τον Αύγουστο του 1964.

Το λεωφορείο ξεκίνησε από την Αθήνα το πρωί και ήταν γεμάτο από κόσμο και με 5-6 όρθιους που την έβγαζαν εναλλάξ στα σκαλιά. Πολλές οι στροφές και ατελείωτες οι ώρες με μία στάση στον Ισθμό και άλλη μία στην Λυκοποριά, στο ισόγειο καφενείο ενός παραλιακού ξενοδοχείου. Η ζέστη ανυπόφορη δυνάμωνε τις μυρουδιές που έκαναν βόλτες ανάμεσα στα καθίσματα και ο διπλανός μου δεν σταμάταγε να χαϊδεύει το κόκκινο SANTE με την ξανθιά κοπέλα στο καπάκι. Και κάθε τόσο παφ – πουφ και ντουμάνι η καπνούρα από τις ρουφηξιές του άφιλτρου, γεμίζοντας με «γόπες» το τασάκι που ήταν στην πλάτη του μπροστινού καθίσματος, πάνω από τις σακούλες… δια παν ενδεχόμενο.

Η εκδρομή στη Χαλανδρίτσα

Ανάλογες εμπειρίες είχα και με τοπικά μέσα…

Μια Κυριακή πρωί, τον Αύγουστο του 1962, με λεωφορείο «αγκαζέ» πήγαμε  με συγγενείς στη Χαλανδρίτσα, που είχε πανηγύρι. Το λεωφορείο, μάρκας Austin, ιδιοκτησίας του Γεωργίου Ρόδη, ήταν για πολλά χρόνια στη γραμμή Καλαβρύτων-Τριταίας. Είχε δερμάτινα καθίσματα και στην οροφή σκάρα με μουσαμά για κάλυψη των μεταφερόμενων αποσκευών και εμπορευμάτων.

Η οικογένεια Ρόδη έχει μεγάλη ιστορία στη συγκοινωνία και ιδιαίτερα στη γραμμή Πάτρα-Νεζερά (μετέπειτα Κάλανος).

Ο Κωνσταντίνος Ρόδης, έκανε προ του 1923 τη διαδρομή Πάτρα-Νεζερά με ένα τετράτροχο κάρο, συρόμενο από άλογο.

Είχε πρακτορείο στην Πάτρα και η γραμμή κατέληγε στα Νεζερά που ήταν η πατρική του κατοικία.

Μετά το 1923, τον ρόλο του μέσου συγκοινωνίας πήρε ένα λεωφορείο με ξύλινο αμάξωμα. Ο γιος του Γιώργος, είχε το λεωφορείο που, μετά το 1938, πήγαινε και σε διάφορα άλλα χωριά, όπως Μαζέικα, Βλασία κ.ά. και το πρακτορείο ήταν στο σπίτι του, Καρατζά και Παλαιολόγου Θωμά, στου Τσολιά.

Μετά δε το 1952 εντάχθηκε στο νεοσυσταθέν 2ο ΚΤΕΛ Αχαΐας και τελικά, μετά το 1962, απέκτησε  λεωφορείο Dodge με αμάξωμα Μπουχάγιερ.                

Κλείνοντας θα πω ότι θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να συγκρίνουμε την σημερινή εποχή με την ευκολία πρόσβασης στα χωρία της Αχαϊας με εκείνη την εποχή και ιδιαίτερα με την τότε κατάσταση των δρόμων στο ορεινό δίκτυο με τα νεροφαγώματα τις γκρεμίλες και την λασπουριά…