Του Θανάση Κούστα
Την περασμένη εβδομάδα, το κείμενό μου είχε τίτλο «Σάββατο στο Μαρκάτο», που αναφέρθηκα σε εικόνες από το Μαρκάτο της δεκαετίας του 1960….
Θα συνεχίσω ξεκινώντας από τις μυρωδιές του Μαρκάτου. Εκτός από τις πολλές και όμορφες εικόνες, από ήχους φωνές και γκαγκανητά, ήταν διάχυτες και έντονες οι μυρωδιές ανάκατες από τα δέρματα των τσαγκαράδων, τους μπακαλιάρους του Σπυρόπουλου, τα κρεμμύδια του Θεοδόση, το χαλκό και το θειάφι του Παπουτσιδάκη, τον γλυκάνισο του Λαγκαδινού, τον καβουρντισμένο καφέ, τις γκαβαλίνες και φυσικά τα τομάρια που έφερναν οι τσοπάνηδες στα τομαράδικα για να αγοράσουν αρβύλες, ρούχα, ξυνάρια και φυσικά κυπριά και τσοκάνια από το χαλκουργείο του Στολλάκη.
Οι ήχοι των κουδουνιών
Για πάρα πολλά χρόνια τα κουδούνια του έχουν στολίσει χιλιάδες κοπάδια στις κορφές και στις πλαγιές του Ερυμάνθου και του Παναχαϊκού. Εδώ και δεκαετίες το χαλκουργείο έχει κρεμασμένα σωρό τα κουδούνια και τα τσοκάνια. Οι τσοπάνηδες τα διαλέγουν με προσοχή, γιατί από τον χτύπο των τσοκανιών καταλαβαίνουν αν το κοπάδι βοσκάει, αν αναχαράζει, αν περπατά, αν τρέχει ή αν πίνει νερό. Επίσης, τους βοηθά στο έργο τους, στον σάλαγο, στη στρούγκα και στον στάβλο. Εντυπωσιακό όμως σε μέγεθος αλλά και σε ήχο είναι το κυπρί για τα γκεσέμια, το γκεσεμόκυπρο.
Το γκεσέμι φοράει μεγάλο και με διαφορετικό ήχο κυπρί, γιατί είναι ο μπροστάρης, ο πρωτοπόρος, ο ηγέτης. Είναι ο μεγαλόσωμος τράγος ή κριάρι που οδηγεί το κοπάδι τα πρόβατα η τα γίδια.
Η μυρωδιά του ακατέργαστου δέρματος
Η Πάτρα φημιζόταν για το εμπόριο ακατέργαστων δερμάτων, για τα βυρσοδεψεία της και της καλής ποιότητος δερμάτων για την υποδηματοποιία και όχι μόνο. Στα τομαράδικα, ξεδιάλεγαν τα φρέσκα τομάρια και μετά τα άπλωναν, μέσα στα μαγαζιά, στη σειρά για στέγνωμα. Στο Μαρκάτο ήταν διάχυτη η μυρωδιά του ακατέργαστου δέρματος από τα τομαράδικα του Γιαννόπουλου, του Ράπτη, του Ζυγομαλά και του Λαμπάτου που ήταν στην Υψηλάντου και του Μαραγκού στην πλατεία, του Σωτηρόπουλου στην Γεροκωστοπούλου.
Η μυρωδιά αυτή, ήταν πολύ έντονη και στις Γενικές Αποθήκες στην Όθωνος – Αμαλίας που αποθήκευαν τα τομάρια οι βυρσοδέψες και οι εξαγωγείς (ως ενέχυρο για χρηματοδότηση) και έτσι όταν πηγαίναμε για μπάνιο στην Ψιλή, μας έπαιρνε η μπόχα, από ψηλά στην Κανάρη, καθώς ήταν διάχυτη σε όλη την παραλιακή και χαρμάνιαζε με τις μυρωδιές από τους Δημοτικούς στάβλους, που ήταν στην θέση που είναι σήμερα το σεισμόπληκτο κτίριο λιμένα.
Τα ταμπάκικα ήταν οι πελάτες των τομαράδων και ήταν διάσπαρτα στην περιοχή του Αγίου Γερασίμου και τέρμα Μαιζώνος, λόγω του άφθονου νερού που ήταν βασικό συστατικό για την επεξεργασία.
Στην Πατρών – Πύργου ήταν των Αγγελάκη Χ., Αποστολόπουλου, Θανόπουλου, Θεμελή, Μακεδών, Νεζερίτη και Πετρόπουλου, στην συνοικία του Αγίου Γερασίμου ήταν των Αγγελάκη Π., Βαντάνα, στην Κυρίλλου Αρχιεπισκόπου του Παπαλέξη, τέρμα Μαιζώνος του Γεωργίου και του Τσινούκα, στην Άνθεια του Αναγνωστόπουλου – Ρηγόπουλου, στην Μωρέως του Βλάχου και του Φουσκόπουλου και τέλος στην Μπουμπουλίνας ήταν του Μενούνου. Αυτό το οικοσύστημα στο σύνολό του, προσέδιδε στην περιοχή αυτή μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία αλλά και μια διάχυτη μυρουδιά ξινίλας, όπως την περιγράφει ο Κοσμάς Πολίτης στο βιβλίο του «Το Γυρί»:
«Έξω από ένα ταμπάκικο στέκουν αραδιασμένες τάβλες με καρφωμένες πάνω τις προβιές για να στεγνώνουνε στον ήλιο, τα σκέλια τεντωμένα να ζητούνε ακόμα έλεος. Κάτι νερά λιμνάζανε μπροστά εκεί. Μια ξινισμένη οσμή, στιφόπικρη, αψιά…»
Από την Πάτρα γίνονταν και εξαγωγές ακατέργαστων δερμάτων από τους Γιαννόπουλο, Θεμελή, Μανιάκη, Νικολόπουλο.
Η ίδρυση βιομηχανίας κατεργασίας δερμάτων
Και τον Μάρτιο του 1964, φθάνει μία επιστολή στην Πάτρα, με αποδέκτη τον Πρόεδρο του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Πατρών, Νικόλαο Βέτσο, από τον Καθηγητή Κυριάκο Σπηλιόπουλο Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Βιομηχανικής Αναπτύξεως και αναφέρει τα ακόλουθα:
«Κύριε Πρόεδρε,
Ο ΟΒΑ εν τη επιθυμία του, όπως προωθήσει την ανάπτυξιν του κλάδου δέρματος εν Ελλάδι και αξιοποίηση την υπάρχουσαν ύλην, δεδομένου ότι η αξία των εξαγωγών ακατεργάστων δερμάτων αιγών και προβάτων υπερβαίνει το ποσόν των 10 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, αποφάσισε να αναλάβη την πρωτοβουλίαν δια την ίδρυσιν εις Πάτρας βιομηχανίας δέρματος.
Προς τούτο ο ΟΒΑ προέβη εις την εκπόνησιν σχετικής οικονομοτεχνικής μελέτης εν συνεργασία μετά ξένων οίκων και εν συνεχεία επροχώρησεν εις την ίδρυσιν εταιρείας υπό την επωνυμίαν «Βιομηχανία Κατεργασίας Δερμάτων Ελλάδος Α.Ε.», αποκλειστικώς δι’ ιδικών του κεφαλαίων. Η εταιρεία αυτή κατασκευάζει ήδη εργοστάσιον επεξεργασίας δερμάτων εις Πάτρας, βάσει ειδικώς προς τούτο εκπονηθείσης τεχνικής μελέτης. Δεδομένου ότι, ως επανειλημμένως ετονίσθη, ο ΟΒΑ δεν έχει ως σκοπόν τον ανταγωνισμόν της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αλλά την υποβοήθησιν των ιδιωτών επιχειρηματιών και την μετ’ αυτών συνεργασίαν, απευθυνόμεθα σήμερον προς υμάς, με την παράκλησιν όπως καταστήσετε γνωστήν εις τα μέλη του Επιμελητηρίου σας την επιθυμίαν του Οργανισμού μας να συμπράξη με τον κατάλληλον επιχειρηματία δια να αναλάβουν από κοινού την περαιτέρω λειτουργίαν της εν λόγω επιχειρήσεως.
Συνολική Επένδυσις: 30.000.000 δρχ.
Μετοχικόν κεφάλαιον: 10.000.000 δρχ.
Παραγωγή εις πρώτον στάδιον: 1.500 τεμάχια πικλέ ημικατειργασμένα ημερησίως.
Παραγωγή εις δεύτερον στάδιον: 1.500 τεμάχια ετοίμων δερμάτων δι’ ενδύματα και γάντια ημερησίως.
Απασχόλουμενο προσωπικόν: 100 άτομα»
Η πρόταση αυτή, στην αρχή προκάλεσε μεγάλη εντύπωση καθώς ήταν πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής και ήταν ακριβώς, μία σύμπραξη μεταξύ Δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).
Μετά την πρόταση του ΟΒΑ προς το Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο Πατρών, ανταποκρίθηκαν πρώτοι, οι Αφοι Αποστολόπουλοι (βυρσοδέψες) και ο Βασίλης Μανιάκης (έμπορος ακατέργαστων δερμάτων). Έτσι δημιουργήθηκε η Βιομηχανία Κατεργασίας Δερμάτων Α.Ε. και το εργοστάσιο λειτούργησε στον Άγιο Νικόλαο Λεύκας. Ο Βασίλης Μανιάκης, με σπουδές οικονομικών στην Γερμανία, συνέχισε στην Βιομηχανία και μετά την εξαγορά από τον Ισπανικό Όμιλο COLOMER, υπήρξε η ψυχή της βιομηχανίας για 35 χρόνια και ένα εμβληματικό πρόσωπο με τεράστια εμπειρία στον κλάδο του εμπορίου και την κατεργασία δερμάτων.
Σήμερα η Αχαΐα είναι ο νομός με την μεγαλύτερη εκτροφή αιγοπροβάτων αλλά ταμπάκικα δεν έχουμε ούτε για δείγμα.
(εφημερίδα Νεολόγος των Πατρών)
