Δέσμη μέτρων για τη βελτίωση της βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας της αλιείας, αλλά και την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης προς όφελος των επιχειρήσεων του κλάδου και των εργαζομένων παρουσίασε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η κοινοτική πρωτοβουλία περιλαμβάνει τέσσερα στοιχεία: 1) Ανακοίνωση για την ενεργειακή μετάβαση στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας της, 2) σχέδιο δράσης για την προστασία και την αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων για βιώσιμη και ανθεκτική αλιεία, 3) ανακοίνωση για την κοινή αλιευτική πολιτική σήμερα και αύριο και 4) έκθεση για την κοινή οργάνωση αγοράς για τα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.
Οι κύριοι στόχοι των μέτρων είναι η προώθηση της χρήσης καθαρότερων πηγών ενέργειας και η μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, καθώς και η μείωση των επιπτώσεων του κλάδου στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι προτεινόμενες δράσεις θα πραγματοποιηθούν σταδιακά για να βοηθήσουν τον τομέα να προσαρμοστεί. Ενα «Σύμφωνο για την Αλιεία και τους Ωκεανούς» θα υποστηρίξει επίσης την πλήρη εφαρμογή της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ) σε συντονισμό με τα κράτη-μέλη και τους ενδιαφερομένους στον τομέα της αλιείας, συμπεριλαμβανομένων των αλιέων, των οργανώσεων παραγωγών, των περιφερειακών γνωμοδοτικών συμβουλίων, της κοινωνίας των πολιτών και των επιστημόνων. Οι προτάσεις έχουν επίσης στο επίκεντρό τους να καταστήσουν τον κλάδο ελκυστικό χώρο εργασίας για τις νεότερες γενιές.
Ενεργειακή μετάβαση
Αναφορικά με την ενεργειακή μετάβαση στην αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια, η επιτάχυνση κρίνεται απαραίτητη δεδομένου ότι σημαντικό μερίδιο των επιχειρήσεων του κλάδου είναι ενεργοβόρες και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα για τις δραστηριότητές τους. Η εξάρτηση αυτή προκαλεί δύο βασικά προβλήματα:
-Καθιστά τον τομέα ευάλωτο σε αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Το 2022 οι τιμές του ντίζελ θαλάσσης υπερδιπλασιάστηκαν σε σύγκριση με τις μέσες τιμές του 2021, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση του ενεργειακού κόστους από 13% των εσόδων το 2020 σε 35% το 2022. Μάλιστα, πολλοί αλιείς αναγκάστηκαν να διακόψουν προσωρινά τις δραστηριότητές τους ή να ζητήσουν κρατική ενίσχυση προκειμένου να καλύψουν τις λειτουργικές δαπάνες. Αυτό δείχνει ότι ο τομέας πρέπει να ενισχύσει την ενεργειακή του απόδοση και την ανθεκτικότητά του έναντι της αστάθειας των τιμών της ενέργειας.
-Η χρήση ορυκτών καυσίμων μειώνει επίσης τη βιωσιμότητα των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, καθώς αυξάνει το αποτύπωμα του άνθρακα. Οπως κάθε οικονομικός τομέας, η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια της Ε.Ε. θα χρειαστεί να διαδραματίσουν κι αυτές το ρόλο τους στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για το κλίμα μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η ενεργειακή μετάβαση στον τομέα αυτό αποτελεί επίσης ένα κρίσιμο βήμα προς μια πιο βιώσιμη παραγωγή τροφίμων στην Ε.Ε.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, δύο αλλαγές είναι απαραίτητες για την ενεργειακή μετάβαση στον εν λόγω τομέα:
-αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της έντασης χρήσης καυσίμων και της συνολικής κατανάλωσης καυσίμων στον τομέα βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα,
-μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και καύσιμα χαμηλών ή μηδενικών ανθρακούχων εκπομπών. Παραδείγματα αυτών των πηγών ενέργειας είναι η πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, το υδρογόνο, ορισμένα βιοκαύσιμα, η αμμωνία, καθώς και οι συσσωρευτές και η αιολική ενέργεια.
Χρηματοδότηση
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (ΕΤΘΑΥ) μπορεί να στηρίξει την ενεργειακή μετάβαση στον τομέα, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη και την ευρύτερη εφαρμογή τεχνολογιών που μπορούν να συμβάλουν στην επιτάχυνση της μετάβασης.
Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μέσω της χρηματοδότησης δοκιμών, έργων επίδειξης και μελετών σκοπιμότητας για καινοτόμες τεχνολογίες, που αποτελούν ουσιαστικά βήματα για την ευρύτερη υιοθέτηση των τεχνολογιών στον τομέα. Το ΕΤΘΑΥ μπορεί επίσης να στηρίξει προγράμματα δεξιοτήτων, ενεργειακούς ελέγχους και άλλες πρωτοβουλίες για τη διάδοση γνώσεων και τεχνολογιών.
Επιπλέον, το ΕΤΘΑΥ μπορεί να στηρίξει επενδύσεις σε ώριμες τεχνολογίες, όπως η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και η μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, που επιτυγχάνονται, για παράδειγμα, με την υδροδυναμική βελτιστοποίηση, αποδοτικότερα εργαλεία, εναλλακτικά καύσιμα και συστήματα γέφυρας για τον έλεγχο του κινητήρα.
Επιτρέπονται και ορισμένα άλλα είδη επενδύσεων, υπό ορισμένες συνθήκες, με σκοπό την πρόληψη της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας και, ως εκ τούτου, της υπεραλίευσης, ιδίως:
-αντικατάσταση/εκσυγχρονισμός μηχανών σκαφών μήκους έως 24 μέτρων,
-αύξηση του όγκου των σκαφών μήκους έως 24 μέτρων, ώστε να δημιουργηθεί διαθέσιμος χώρος για την εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικότερων κινητήρων.
Επίσης, και άλλα ταμεία της Ε.Ε. μπορούν επίσης να στηρίξουν την ενεργειακή μετάβαση στον τομέα, όπως:
-το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της Ε.Ε. «Ορίζων Ευρώπη» μπορεί να προσφέρει στήριξη σε αλιευτικά σκάφη μέσω δράσεων που στοχεύουν στη μετάβαση του ναυτιλιακού κλάδου σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας,
-η αποστολή της Ε.Ε. «Αποκατάσταση των ωκεανών και των υδάτων μας έως το 2030» μπορεί να περιλαμβάνει χρηματοδοτική στήριξη για την καινοτομία με στόχο τη στήριξη ενός κλιματικά ουδέτερου τομέα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας,
-το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Καινοτομίας μπορούν να στηρίξουν έργα που περιλαμβάνουν καινοτόμες τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών με εμπορικές επιδείξεις, εφόσον συμμορφώνονται με τους στόχους της κοινής αλιευτικής πολιτικής,
-το REPowerEU και ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παρέχουν πρόσθετα χρηματοδοτικά μέσα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κράτη-μέλη για τη στήριξη έργων στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης του τομέα,
-η πλατφόρμα Blue Invest της Ε.Ε. στηρίζει καινοτόμες επιχειρήσεις σε αρχικό στάδιο και ΜΜΕ, παρέχοντάς τους στοχευμένη επενδυτική στήριξη και πρόσβαση σε χρηματοδότηση.
Η Κομισιόν θα καταρτίσει ειδικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα διαθέσιμα κονδύλια για την ενεργειακή μετάβαση στον τομέα.
