Της Καλυψούς Κανελλοπούλου

Από πέρυσι τον Αύγουστο μέχρι και σήμερα, πέντε περιπτώσεις απασχόλησαν την ειδησεογραφία, με παιδιά που παγιδεύτηκαν ή εγκαταλείφθηκαν σε αυτοκίνητα εντελώς αβοήθητα. Οι τρεις είχαν αίσιο τέλος, οι δύο όχι.

Αρχικά, στις 12 Αυγούστου 2022 σόκαρε το πανελλήνιο η είδηση του θανάτου 8χρονου κοριτσιού από θερμοπληξία, μέσα σε αυτοκίνητο στο Χαλάνδρι. Η μητέρα κατέθεσε ότι δεν είχε αντιληφθεί την απουσία της κόρης της επειδή μαγείρευε και, όταν τελικά την αναζήτησε, ήταν άφαντη. Τον Σεπτέμβριο, ένας 26χρονος Γερμανός τουρίστας άφησε για πάνω από 40 λεπτά στο αυτοκίνητο το 20 μηνών μωρό του, για να πάει για μπάνιο στο Παλιόκαστρο Ηρακλείου. Το περιστατικό αντιλήφθηκε ο ναυαγοσώστης της παραλίας, από το έντονο κλάμα του μωρού και ειδοποίησε την αστυνομία η οποία συνέλαβε τον 26χρονο για έκθεση ανηλίκου σε κίνδυνο.

Τον Μάιο, 22χρονη μητέρα από τη Θεσσαλονίκη, άφησε στο αυτοκίνητο το 4 μηνών παιδί της για να πάει με μια φίλη της για ψώνια. Το μωρό σώθηκε χάρη σε έναν περαστικό που το είδε και κάλεσε την αστυνομία. Δυστυχώς δεν συνέβη το ίδιο με ένα μόλις 5,5 μηνών κοριτσάκι που ο μπαμπάς του ξέχασε κλεισμένο μέσα στο αυτοκίνητο για τουλάχιστον 5 ώρες, τον ίδιο μήνα στην Άρτα. Όλα έγιναν όταν πήρε το βρέφος για να το μεταφέρει στον βρεφονηπιακό σταθμό, αλλά ακολούθησε την καθιερωμένη του διαδρομή και πήγε στην εργασία του, ξεχνώντας το παιδί στο αυτοκίνητο. Τέλος, ένα ζευγάρι Δανών τουριστών ξέχασε μέσα σε αυτοκίνητο το ενός έτους παιδί του, κατά τις διακοπές του στη Ζάκυνθο. Και σε αυτή την περίπτωση, το μωρό έσωσαν οι περίοικοι που κάλεσαν την αστυνομία.

Ξεχασμένο μωρό: Ένα σύνδρομο, μια ιστορία

Όπως εξηγεί στον «Νεολόγο» ο Αντώνιος Καλέντζης, Ψυχολόγος BPS, MISCP Assoc, δεν πρόκειται για ένα σύνδρομο – απότοκο της σύγχρονης εποχής των ταχύτατων ρυθμών ζωής: «Όσοι έχουμε καταβολές από την επαρχία, έχουμε ακούσει για περιστατικά παλαιότερων γενεών που οι μητέρες αναγκάζονταν να εργαστούν στα χωράφια προτού καν κλείσουν τις 40 ημέρες τις λεχωνίας παίρνοντας τα νεογνά μαζί τους, στα χωράφια μέσα σε κοφίνια. Κάποια από τα μωρά αυτά δεν κατάφερναν να ανταπεξέλθουν στα καιρικά φαινόμενα, μιας και οι γονείς αφιέρωναν αρκετό χρόνο στις γεωργικές εργασίες και τα ξεχνούσαν».

Ναι, αλλά γιατί το λέμε «σύνδρομο»;

«Δεν θεωρείται ιατρικό ή ψυχολογικό σύνδρομο με την παραδοσιακή έννοια, αλλά μάλλον ένα τραγικό γεγονός που μπορεί να προκύψει από έναν συνδυασμό γνωστικών παραγόντων και εξωτερικών συνθηκών» τονίζει ο κ. Καλέντζης και αποσαφηνίζει ότι το σύνδρομο ξεχασμένου μωρού δεν θεωρείται ιατρική ασθένεια ή ξεχωριστή διαταραχή ψυχικής υγείας. Ωστόσο, μπορεί να συσχετιστεί με παράγοντες όπως η στέρηση ύπνου, το υψηλό άγχος και η γνωστική υπερφόρτωση, που ενδεχομένως να επηρεάσουν την ψυχική κατάσταση και τις ικανότητες λήψης αποφάσεων ενός ατόμου. Όπως καταλαβαίνουμε, η εμφάνισή του, δεν συνδέεται με μια συγκεκριμένη κουλτούρα ή τρόπο ζωής. Μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε κοινωνία όπου οι γονείς διάγουν πολυάσχολους βίους, ανεξάρτητα από το αν βρίσκονται σε μοντέρνα ή παραδοσιακά περιβάλλοντα.

Η επιστημονική εξήγηση

Εύλογα αναρωτιέται κανείς, πώς μπορεί ένας γονιός να ξεχάσει το παιδί του στο αυτοκίνητο, με τον κ. Καλέντζη να υπογραμμίζει: «Η κύρια εξήγηση για αυτά τα περιστατικά βρίσκεται στις γνωστικές διαδικασίες και στους μηχανισμούς μνήμης του εγκεφάλου. Η ανθρώπινη μνήμη μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους εξωγενείς παράγοντες, όπως το άγχος. Στις περιπτώσεις του συνδρόμου αυτού, η προσοχή του γονέα μπορεί να αποσπαστεί από τα δρώμενα κατά την διάρκεια της οδήγησης, να είναι κουρασμένος ή να ακολουθεί μια διαφορετική ρουτίνα από τη συνηθισμένη, ξεχνώντας ότι το παιδί του είναι στο αυτοκίνητο. Αυτό πιθανόν να επιδεινωθεί από το γεγονός ότι τα μικρά παιδιά ενδέχεται να είναι ήσυχα στο πίσω κάθισμα, καθιστώντας ευκολότερο για έναν γονέα να ξεχάσει την παρουσία τους».

Υπάρχουν μάλιστα και διάφοροι παράγοντες που δύνανται να συμβάλουν στην εμφάνιση του συνδρόμου ξεχασμένου μωρού, οι οποίοι σύμφωνα με τον κ. Καλέντζη, είναι: Οι διαταραχές ρουτίνας, καθώς μπορεί να οδηγήσουν σε στιγμές λήθης, το στρες και η διάσπαση προσοχής, που μπορούν να βλάψουν τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων και σίγουρα η έλλειψη ύπνου, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη. Ακόμη, παράγοντας που ενδέχεται να συμβάλλει στο σύνδρομο είναι η πολυπραγμοσύνη, η προσπάθεια δηλαδή εκτέλεσης πολλαπλών εργασιών ταυτόχρονα, αφού ενδέχεται να οδηγήσει σε κενά μνήμης, αλλά και η υπερβολική αυτοπεποίθηση, με τους γονείς που πιστεύουν ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ να ξεχάσουν το παιδί τους, να είναι λιγότερο προσεκτικοί.

Η άγονη απόπειρα απόδοσης ευθυνών

Προς όσους σπεύδουν να σχηματίσουν το δικό τους κατηγορητήριο, ο κ. Καλέντζης έχει να αντιπροτείνει την ευαισθητοποίηση και την πρόληψη: «Ως κοινωνία έχουμε το χρέος να προστατεύουμε τους αδυνάτους και η πρόληψη τέτοιων περιστατικών μέσω της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης είναι σοφότερο από το να αποδίδονται ευθύνες».