Στιγμές από το παρελθόν: Η Πάτρα υποδέχεται τους ήρωες της 3ης Μεραρχίας

Επιμέλεια: Φάνης Βγενόπουλος

Στις αρχές του 1920 η Ελλάδα ζει το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας. Ο στρατός επιστρέφει νικηφόρος από το μέτωπο και ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος διαπραγματεύεται με τους νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στους οποίους ανήκει η χώρα με το «τίμημα» του εθνικού διχασμού, για την «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Ένα στόχο που κατορθώνει να τον πετύχει έστω και πρόσκαιρα….

Σε αυτό το κλίμα εθνικής ανάτασης, οι Πατρινοί αναμένουν την μετά από χρόνια, επιστροφή της 3^ης Μεραρχίας στην Πάτρα, που είναι και η έδρα της. Οι άνδρες της 3^ης Μεραρχίας, που προέρχονται από την Αχαΐα, την Ηλεία και την Αιτωλία, επιστρέφουν μετά από χρόνια, έχοντες πολεμήσει νικηφόρα στο βαλκανικό μέτωπο και το κλίμα στην αχαϊκή πρωτεύουσα είναι πανηγυρικό.

Ο Νεολόγος της Πέμπτης 16 Ιανουαρίου 1920, κυκλοφορεί με κεντρικό θέμα την υποδοχή της 3^ης Μεραρχίας στην Πάτρα. «Η χθεσινή παλλαϊκή δεξίωσις της νικηφόρου τρίτης Μεραρχίας» είναι ο τίτλος του θέματος και ως υπότιτλο επιλέγει τη «θαυμάσια αντιφώνησις του κ. Τρικούπη». Πρόκειται για τον Μεσολογγίτη Νικόλαο Τρικούπη, ο οποίος υπήρξε Ολυμπιονίκης και αξιωματικός του στρατού και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Την περίοδο που εξετάζουμε ο Νικόλαος Τρικούπης ήταν υποστράτηγος και διοικητής της 3^ης Μεραρχίας.

«Η πόλις των Πατρών εδεξιώθη χθες εν λαϊκώ συναγερμώ την πανένδοξον και ηρωϊκήν ΙΙΙ Μεραρχίαν επιστρέφουσαν εις την έδραν της εκ του πεδίου των μαχών ένθα συνέγραψε τας ωραιοτέρας σελίδας ηρωϊσμού και εποποιίας, του τρομερότερου πολέμου εξ όσων είδε ποτέ η ανθρωπότης», γράφει στην εισαγωγή του ο συντάκτης του «Νεολόγου» των Πατρών και κάνοντας μια περίληψη των κατορθωμάτων των ανδρών της Μεραρχίας μας πληροφορεί ότι: «Η ΙΙΙ Μεραρχία είνε η χαλυβδίνη στρατιά, ήτις έστησε την θριαμβευτικήν της σημαίαν παρά τας όχθας του Δουνάβεως, και εις την οποίαν έλαχεν ο ευτυχής κλήρος να εισέλθη εις αυτήν την καρδίαν της Βουλγαρίας την Σόφιαν και να αναπετάση ένδοξον και δαφνοστεφή την τιμημένην κυανόλευκον εις την Βουλγαρικήν πρωτεύουσαν».

Η αναμονή

Η είδηση της επιστροφής των ανδρών της 3^ης Μεραρχίας, κυκλοφόρησε αστραπιαία στην πόλη και ο κόσμος συνέρρευσε στο λιμάνι για να υποδεχθούν τους στρατιώτες που θα έρχονταν με το ατμόπλοιο «Αντιγόνη». Μάλιστα, η είδηση έγινε γνωστή μετά από σχετικό τηλεγράφημα που έλαβαν οι εφημερίδες το πρωί της ίδιας ημέρας, σύμφωνα με το οποίο το πλοίο θα έφτασε στην Πάτρα μεταξύ 10 και 11 το πρωί.

«Δια τούτο πολλοί από της 9^ης της πρωίας είχον κατέλθει εις την παραλίαν και ευρίσκοντο εν αναμονή της αφίξεως του ατμοπλοίου «Αντιγόνη» όπερ θα έφερε την Μεραρχίαν», σημειώνει ο «Νεολόγος» των Πατρών και συνεχίζει: «Μεταξύ των αναμενόντων ήσαν γονείς, αδελφοί και τέκνα των επιστρεφόντων ανδρών, εις τας καρδίας των οποίων η αγωνία εγιγαντούτο εφ’ όσον δεν έβλεπον μακρόθεν προς τον Κορινθιακόν κόλπον, το αναμενόμενον ατμόπλοιον. Θα έλθη; Δεν θα έλθη; Πότε θα έλθη; Τα ερωτήματα αυτά διεσταυρούντο μεταξύ των ανυπομονούντων. Πάσα εμφάνισις σημείου εις το βάθος του κόλπου, ανέπτέρου τας ελπίδας προς στιγμήν, δια να διαψευσθούν αυταί κατόπιν».

Ο συναγερμός

Συγκινητικά είναι τα όσα περιγράφει ο δημοσιογράφος του «Νεολόγου» των Πατρών, τη στιγμή που οι συγκεντρωθέντες Πατρινοί βλέπουν στον ορίζοντα το ατμόπλοιο.

«Ήτο η 10^η και 20΄ της πρωίας, ότε ανεφάνη μακρόθεν εις τον κόλπον η «Αντιγόνη». «Έρχεται», «έρχεται», «αυτή είνε», «νάτο φαίνεται», «εφάνηκε», «είνε το βαπόρι». Αυταί αι λέξεις εξέφευγον από τα χείλη του εις τον λιμενοβραχίονα κόσμου, όστις εκάρφωνε τα βλέμματα προς το αναφανέν σημείον, το οποίον ολίγον κατ’ ολίγον περουσιάζετο εις τα όμματα του κόσμου ως ατμόπλοιον πλέον. Και ήτο όντως η «Αντιγόνη» με τους ενδόξους επιβάτας της. Άμα τούτο εβεβαιώθη πλέον, εδόθεη το σύνθημα και οι κώδωνες των ναών της πόλως, ανήγγελον δια των χαρμοσύνων ήχων των την άφιξιν των ενδόξων. Εις τους ήχους των κωδώνων, η πόλις ευρέθη αμέσως επί ποδός. Τα καταστήματα, τα μαγαζεία, τα καφφενεία, τα ζυθοπωλεία, όλα ανεξαιρέτως τα πρατήρια έκλεισαν αυτομάτως και ο κόσμος όλος ευρέθη επί ποδός. Τα σχολεία επίσης έκλεισαν και μαθηταί και μαθήτριαι εξεχύθησαν εις τας οδούς. Χιλιάδες λαού τότε πάσης τάξεως, πάσης ηλικίας και αμφοτέρων των φύλων, έσπευδον να κατέλθον εις την παραλίαν…» […] «Συγκινητικαί σκηναί ελάμβανον τότε χώρα. Μητέρες και αδελφαί προσεπάθουν να διακρίνουν μέσω των στρατιωτιών επί του πλοίου τους ιούς και αδελφούς. Εις την ανακάλυψιν δε αυτών έσειον μανδήλια φωνάζουσαι: «Να ο Γιάγκος!» «Ο Μίμης, ο Μίμης, αυτός είναι κοντά στο κατάρτι». Μια γρηούλα χωρική προσπαθούσε να διακρίνη το γυιό της μέσα εις το ατμόπλοιον. Και εμονολόγει: «Που νάναι το παιδάκι μου Θεούλη μου φύλαγέ το. Δεν με βοηθάνε και τα έρμα τα μάτια να το διακρίνω».

Η υποδοχή

Η υποδοχή των στρατιωτών γίνεται με κάθε επισημότητα και στρατιωτική τιμή από τους Πατρινούς. Στρατιωτικά αγήματα, μπάντες, επίσημοι και όλοι οι Πατρινοί βρίσκονται στο μόλο της Αγίου Νικολάου και υποδέχονται τους ήρωες. Ανταλλάσσονται προσφωνήσεις με τον διοικητή της 3^ης Μεραρχίας Τρικούπη να εξιστορεί τα κατορθώματα των ανδρών του και τους Πατρινούς να τον χειροκροτούν και να ζητωκραυγάζουν. «Ζητωκραυγαί υπέρ του κ. Τρικούπη αντηχούν υπό του πλήθους ενώ η Φιλαρμονική μουσική ανακρούει θούρια […] και ο ηρωϊκός στρατός παρελαύνει δια μέσου του πλήθους και επί κεφαλής έχων την στρατιωτική μουσικήν. Χειροκροτήματα και επευφημίαι χαιρετίζουν τον διερχόμενον στρατόν, ενώ από τους εξώστας και τα παράθυρα των οίκων και ξενοδοχείων ραίνουν με άνθη».

*Δημοσιεύθηκε στον “Νεολόγο” των Πατρών