Του Δημήτρη Τουλιάτου
Πέρα από το αφελές ευφυολόγημα του τίτλου, αντιλαμβάνεται κανείς ότι υπάρχει ένα πραγματικό ερώτημα.
Ποιες είναι οι συνέπειες της πανδημίας και της κοινωνικής αποστασιοποίησης στην τέχνη του χορού;
Μίλησα με 4 σημαντικούς ανθρώπους του χορού της πόλης μας. Με διαφορετικές ιδιότητες, διαδρομές και δράσεις, αλλά με αποδεδειγμένη γνώση, αγάπη και προσφορά.
Να τι είχαν να μου πουν:
Μάρω Γαλάνη
Χορογράφος, ΕΕΠ Πανεπιστημίου Πατρών, Ερευνήτρια Performance Writing
Συμπληρώσαμε ήδη ένα χρόνο με τον πολιτισμό σε αναστολή.
Τι σημαίνει αυτό για μορφές τέχνης, όπου η διαρκής εξάσκηση είναι υποχρεωτική;
Συμπληρώθηκε ένας χρόνος από την έναρξη της Πανδημίας. Ο πολιτισμός βρίσκεται σε αναστολή.
Ο χορός ενσώματη τέχνη αφορά σωματική πράξη, με τελετουργική αναγωγή, η οποία τείνει να ολοκληρωθεί καλλιτεχνικά σε παράσταση. Το ζωντανό σώμα αποτελεί τον κεντρικό άξονα συμπεριλαμβανομένης της ενεργής σχέσης ανάμεσα σε αυτό (το φυσικό σώμα) και στο ζωντανό χώρο, στο ασυνείδητο και στην τέχνη.
Η προσέγγιση του σωματικού είναι άμεσα ή έμμεσα πολιτική «πολιτικό σώμα» και κοινωνική «σώμα του κοινωνικού δεσμού». Πρόκειται λοιπόν για κρίση υγειονομική που συνοδά είναι κρίση οικονομική η οποία εξελίσσεται σε κρίση αξιών, σε κρίση κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική.
Σε μια εποχή που η σωματική επαφή είναι απαγορευμένη, πως μπορούν οι χορευτές και οι χορογράφοι να εκφραστούν;
Η ζωντανή τέχνη, ο χορός αποτελεί αναγκαιότητα σε ιστορικό κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Αυτό έχει γίνει κατανοητό από την παγκόσμια κοινότητα των χορευτών.
Έτσι παρά την πανδημία η συνεργασία χορευτών συνεχίζει και πραγματοποιείται, από απόσταση και ψηφιακά.
Όπου οι αποφάσεις το επιτρέπουν εμφανίζονται είτε solo, είτε συγκατοικούν/συζούν, οπότε τους επιτρέπεται να σχηματίζουν pas de deux (χορευτικό ντουέτο). Επισημάνσεις γραμμών στο πάτωμα τούς υπενθυμίζουν τις αποστάσεις που πρέπει να τηρούν.
Σε αντίθεση με το θέατρο, οι παραστάσεις χορού είχαν πάντα και online μεταδόσεις. Πιστεύετε ότι αυτό θα γενικευθεί;
Οι χορευτές και χορογράφοι συναντιούνται διαδικτυακά δημιουργώντας κινητικά βίντεο που ανταλλάσσουν μεταξύ τους ως προεργασία και επιχειρούν τελικό καλλιτεχνικό παραγόμενο είτε με online μεταδόσεις, είτε προσανατολισμένοι στο γνωστό καλλιτεχνικό πεδίο του videodance, σε αντίθεση με το θέατρο για το οποίο πριν την πανδημία το «videotheatre» ήταν «απερπάτητο μονοπάτι».
Δεν είναι δυνατό να προβλέψει κανείς αν αυτή η εύκολη λύση της online μετάδοσης παρατάσεων χορού και θεάτρου θα γενικευθεί ούτε και πόσο θα είναι εύκολη ή θα εξελιχθεί σε ένα νέο πεδίο τέχνης αξιόλογης.
Ποια φαντάζεστε σαν μια πρώτη «χορευτική» στιγμή σας μετά την σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα;
Σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας σκέφτομαι την ευκαιρία του «ταξιδιού» και την ελευθερία – αρχή διαχρονική, ανεξάρτητη από τις εκάστοτε συνθήκες.
Όταν τελειώσει η πανδημία ξέρω ότι η ζωντανή παράσταση που θα δώσω θα συμπυκνώνει την ενεργή σχέση ανάμεσα στο σώμα: το φαντασιακό-ποιητικό, το συμβολικό-πολιτικό και πραγματικό-τραυματικό σώμα και στη ελεύθερη ζωή.
Και γνωρίζω επίσης ότι κάθε φορά που τα σώματα των χορευτών θα είναι παρόντα στο ζωντανό χώρο της δράσης κάτι θα επιστρέφει από το παρελθόν στο παρόν.
Τατιάνα Λοβέρδου
Χορογράφος, Ιδρύτρια και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Κέντρου Χορού και Τεχνών.
Συμπληρώσαμε ήδη ένα χρόνο με τον πολιτισμό σε αναστολή. Που οδηγεί αυτό τους ανθρώπους του χορού;
Ο Πολιτισμός είναι σε αναστολή. Ακούγοντας την φράση η καρδιά σταματάει. Η παύση της Δημιουργίας πονάει. Ο καλλιτέχνης επαναπροσδιορίζεται. Στην Ελλάδα η Τέχνη θεωρείται προνόμιο μιας ελίτ καλλιτεχνών. Δεν υπάρχει στοργική ματιά για το έργο των εργατών της Τέχνης.
Ο Χορός είναι χειρωνακτική εργασία. Αν σταματήσεις, δεν υπάρχει. Θέλει αφοσίωση σωματική και πνευματική σε καθημερινή βάση. Η μνήμη σε φέρνει προ των ευθυνών σου.
Στην εποχή της σωματικής αποστασιοποίησης και της απαγόρευσης επαφής, πως μπορεί να εκφραστεί ο κόσμος του χορού;
Λένε ότι το παιδί δεν μεγαλώνει χωρίς το άγγιγμα της μάννας. Το ζήτημα της επαφής είναι πρωταρχικό. Η απαγόρευση δημιουργεί καινούργια δεδομένα.
Η εποχή της εξατομίκευσης αποκτά πιο σκληρή μορφή. Δίνει βέβαια χρόνο για περισυλλογή.
Αλλά η αφή είναι πρωταρχική αίσθηση.
Δεν γίνεται να την στερηθούμε για πολύ. Προσωπικά καταφεύγω στην μελέτη του Σώματος και τον στοχασμό. Μαθαίνω από την απουσία.
Ο χορός είχε ήδη μια προνομιακή σχέση με το βίντεο και τις μεταδόσεις. Πως θα επηρεάσουν οι online μεταδόσεις το μέλλον του;
Σίγουρα οι on line παραστάσεις κερδίζουν έδαφος όσο κινδυνεύουμε. Όμως τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την απόλαυση και την χαρά της ζωντανής παράστασης.
Κάθε φορά που βλέπω μια παράσταση, την επόμενη μέρα το σώμα μου έχει εισπράξει την μαγεία. Η ικανότητα πολλαπλασιάζεται. Οι επιλογές διευρύνονται. Είναι ένας ολόκληρος κόσμος.
Ποια θα θέλατε να είναι η πρώτη «χορευτική στιγμή» σας, μετά την σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα;
Να ξαναβρεθώ με τους μαθητές μου. Η διδασκαλία είναι ευτυχία. Δίνοντας, παίρνω. Ξεχνάω. Μπαίνω σε φως.
Επίσης περιμένω με λαχτάρα το Φεστιβάλ Χορού σε σύμπραξη με το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας πού ακυρώθηκε δυο φορές λόγω του Covid19. Δεν δυσανασχέτησα. Είμαι στωική. Όμως η επιθυμία της Τέχνης μου παραμένει αναλλοίωτη.
Βίκυ Αγόρα
Καθηγήτρια χορού – χορογράφος, απόφοιτος της επαγγελματικής σχολής χορού Ραλλού Μάνου, ιδιοκτήτρια της σχολής χορού Χοροδράση
Συμπληρώσαμε ήδη ένα χρόνο με τον πολιτισμό σε αναστολή.
Τι σημαίνει αυτό για μορφές τέχνης, όπου η διαρκής εξάσκηση είναι υποχρεωτική;
Το σώμα αποτελεί για το χορευτή το μέσο για να εκφραστεί. Η καθημερινή εξάσκηση έχει να κάνει με την βελτίωση της τεχνικής του.
Υπάρχουν όμως σημαντικές διαφορές τόσο σε ερασιτεχνικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Και για τα δύο επίπεδα όμως μπορώ να πω ότι το κορμί ενός χορευτή φυσικά και έχει μνήμη, απλά θα χρειαστεί χρόνο να επανέλθει άρα σίγουρα λοιπόν κάτι χάνει.
Ένα παράδειγμα θα σας πω που λέω στους μαθητές μου, όταν έρχεται κάποιος που έχει κάνει χορό για χρόνια και δεν έχει ασκηθεί π.χ τα δύο τελευταία, μου λέει: “εγώ δασκάλα θα μπορώ να επανέλθω”; Η απάντησή μου είναι ότι το κορμί σου κοιμάται αυτή τη στιγμή και θέλουμε ένα χρονικό διάστημα ανάλογα με τις προπονήσεις που θα κάνεις εβδομαδιαίως να ξυπνήσει και να επανέλθει πλήρως.
Σε μια εποχή που η σωματική επαφή είναι απαγορευμένη, πως μπορούν οι χορευτές και οι χορογράφοι να εκφραστούν;
Η επαφή ανάμεσα στους χορευτές δεν είναι κάτι αναγκαστικό η δεδομένο. Οι χορογραφίες μπορούν να αποτελούνται από σόλο ντουέτα και άλλα ολιγομελή σχήματα, απούσας σωματικής επαφής.
Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να τηρούνται όλα τα μέτρα ασφαλείας, σε ότι αφορά σε αυτό που ζούμε αυτή τη στιγμή, οπότε θεωρώ ότι μία εκδοχή της προσαρμογής στην κατάσταση είναι η ιδέα του χορογράφου.
Άλλωστε μία χορογραφία ποτέ δεν βασίζεται μόνο σε ένα τεράστιο σύνολο χορευτών.
Οι παραστάσεις χορού είχαν πάντα και online μεταδόσεις. Πιστεύετε ότι αυτό θα γενικευθεί;
Νομίζω ότι δεν πρόκειται να γενικευτεί. Οι παραστάσεις για τους χορευτές είναι το πιο σημαντικό κομμάτι.
Η επαφή με το κοινό και το ζωντανό χειροκρότημα δεν συγκρίνονται με καμία λύση ανάγκης όπως οι μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις που είναι μεν ένα μέσο εκτόνωσης αλλά όχι ολοκληρωμένο.
Πιο πολύ φαντάζει σαν λύση ανάγκης. Πιστεύω και ελπίζω να ξαναζήσουμε όμορφες στιγμές με γεμάτα θέατρα πολύ γρήγορα.
Ποια θα είναι η πρώτη «χορευτική» στιγμή σας μετά την σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα;
Μέσα στον ατελείωτο χρόνο που μου πρόσφερε η καραντίνα, σαν χορογράφος είμαι ήδη στην προετοιμασία παράστασης η οποία θα υλοποιηθεί αμέσως μετά το άνοιγμα των σχολών και των θεάτρων.
Εύχομαι να είναι γρήγορα γιατί από τις αντιδράσεις του περιβάλλοντος μου και από προσωπική εμπειρία, η ψυχολογική κόπωση πλέον είναι εμφανής σε όλα τα επίπεδα της τέχνης.
Κατερίνα Αναλυτή
Καθηγήτρια χορού / χορογράφος, Διπλωματούχος ανώτερης επαγγελματικής σχολής χορού «Ν. Κονταξάκη», αναγνωρισμένης από το ΥΠ.ΠΟ., Cbts mentor –pts, Royal Academy of Dance, London
Είναι πλέον ένας χρόνος με τον πολιτισμό σε αναστολή.
Πώς επηρεάζει αυτό μορφές τέχνης, όπου η διαρκής εξάσκηση είναι υποχρεωτική;
Αυτός ο ένας χρόνος ήταν πολύ σοκαριστικός για όλους τους καλλιτέχνες των παραστατικών τεχνών, νομίζω.
Χρησιμοποιώ τον όρο σοκαριστικός γιατί όλοι όσοι ασχολούμαστε με αυτές, δεν είχαμε ποτέ φανταστεί ότι θα πρόκυπτε κάποια στιγμή μια συνθήκη, κατά την οποία θα χάναμε, σε μια στιγμή, τα πιο θεμελιώδη δεδομένα μας [μια σκηνή, ένα κατάλληλο πάτωμα, επαρκή χώρο να χορέψουμε /εξασκηθούμε καθημερινά και το κυριότερο την ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία].
Σε μια συνθήκη που η σωματική επαφή είναι απαγορευμένη, πως μπορούν οι χορευτές και οι χορογράφοι να εκφραστούν;
Δύσκολη ερώτηση. Πρώτη απάντηση που μου έρχεται στο μυαλό είναι, δεν μπορούν να εκφραστούν. Ωστόσο, θεωρώ ότι η τέχνη ανθεί σε δύσκολες περιόδους και αυτό έχει αποδειχθεί διαχρονικά. Γιατί καλείται να δώσει διεξόδους, λύσεις όταν η καθημερινότητα γίνεται πραγματικά πολύ πιεστική.
Είναι πολλοί αυτοί οι χορογράφοι που ετοιμάζουν projects μέσα σε αυτή την συνθήκη , που θα παρουσιαστούν όταν με το κάλο επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Η φαντασία ,η έμπνευση, η ανάγκη για δημιουργία και έκφρασή δεν πτοούνται από τα lockdowns, ευτυχώς.
Θα ξαναγυρίσουμε και θα έχουμε επανεκτιμήσει τη σωματική επαφή, ακριβώς επειδή την είχαμε δεδομένη και την στερηθήκαμε.
Είμαι αισιόδοξη ότι θα προκύψουν πολύ ωραίες δημιουργίες –παραστάσεις μέσα από όλο αυτό .
Οι παραστάσεις χορού είχαν πάντα και online μεταδόσεις και αυτό ενισχύθηκε της περίοδο της πανδημίας. Πιστεύετε ότι θα γενικευθεί;
Η συζήτηση για τις online μεταδόσεις είναι πολύ μεγάλη και επιδέχεται πολλές προσεγγίσεις.
Στα θετικά θα προσμετρούσα το γεγονός ότι σου δίνει την δυνατότητα να παρακολουθήσεις παραστάσεις από όλον τον κόσμο, από τον καναπέ σου. Ας μην το υποτιμούμε αυτό. Όπως και το ότι μέσα σε αυτήν την δύσκολη χρονιά συνεχίσαμε – έστω και έτσι- να βλέπουμε παραστάσεις.
Ωστόσο θεωρώ, ότι η ατμόσφαιρα που δημιουργείται σε μια ζωντανή παράσταση δεν μπορεί να δημιουργηθεί σε καμία περίπτωση, μέσα από μια οθόνη, κακά τα ψέματα. Ο κόσμος που αγαπάει ουσιαστικά την τέχνη πάντα θα προτιμάει να παρακολουθήσει τη παράσταση ζωντανά.
Ίσως συνεχιστούν οι ψηφιακές αναμεταδόσεις, αλλά δεν θεωρώ ότι θα υποκαταστήσουν τις ζωντανές παραστάσεις , για κανέναν λόγο.
Ποια λαχταράτε σαν την πρώτη «χορευτική στιγμή» σας μετά την σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα;
Να διδάσκω τους μαθητές μου, ανεξαρτήτως ηλικίας, και να φτάνει εκείνη η μαγική στιγμή που η ατμόσφαιρα μέσα στην αίθουσα έχει βαρύνει από τον ιδρώτα και την ζεστή και ταυτόχρονα είμαστε όλοι τόσο συγκεντρωμένοι και εστιασμένοι στον ίδιο στόχο.
Κάνεις δεν σκέφτεται άλλα πράγματα, είναι η στιγμή που γινόμαστε ένα σώμα, ένα συναίσθημα, ένα μυαλό. Αυτή η ‘ένωση’ μου έχει λείψει αφάνταστα, όπως και το να παρακολουθήσω ζωντανά μια πολύ καλή παράσταση με καλή παρέα.
(εφ. Νεολόγος των Πατρών)
