Τα νεοκλασικά κτίρια που εντοπίζονται σε ολόκληρη την Ελλάδα αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της πιο σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μας, γεγονός που παρουσιάζει και ένα τμήμα της πιο πρόσφατης ιστορίας μας. Πολλά από αυτά τα κτίρια έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, που σημαίνει ότι προστατεύονται από το Σύνταγμα, το οποίο αφήνει στο νομοθέτη την ευχέρεια να καθορίσει τους περιορισμούς της ιδιοκτησίας, αλλά και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών.
Ανάλογα κτίσματα υπάρχουν και στην Πάτρα με εξέχουσα θέση και σχεδόν καθημερινή θέαση από τον Πατρινό λαό να έχουν το Θέατρο Απόλλων, ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός της Ευαγγελίστριας, το Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο, το Δημαρχείο της πόλης, το Δικαστικό Μέγαρο και η Οικία Κωστή Παλαμά.
Στην κεντρική πλατεία της πόλης βρίσκεται το Δημοτικό Θέατρο Απόλλων, που αποτελεί την κεντρική θεατρική σκηνή της Πάτρας, η οποία ξεκίνησε να χτίζεται στις 11 Φεβρουαρίου 1872 και ολοκληρώθηκε το 1872. Τα σχέδια αναγεννησιακής τεχνοτροπίας ανήκουν στο Γερμανό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλερ, θέλοντας να δημιουργήσει ένα κτίριο στα πρότυπα της Σκάλας του Μιλάνου. Αυτά τα σχέδια φυλάσσονται ακόμα στη δημοτική βιβλιοθήκη Πατρών. Το συνολικό κόστος του έργου ανήλθε στις 148.542 δραχμές με το Δήμο να συμμετέχει με ποσοστό 33,61%. Η χωρητικότητά του είναι 450 άτομα και η πρώτη παράσταση που δόθηκε ήταν στις 10 Οκτωβρίου 1872 με το μελόδραμα Un balo in Mashera του Βέρντι.
Ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός της Ευαγγελίστριας, που εντοπίζεται στην οδό Μαιζόνος 103, είναι το πρώτο δημόσιο κτίριο που οικοδομήθηκε στην Πάτρα μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και συγκεκριμένα το 1828. Όσον αφορά την αρχιτεκτονική του, ο Ναός κατατάσσεται στα νεοκλασικά κτίρια της πατραϊκής belle apoque, ως τον τύπο της τρίκλιτης κεραμοσκεπούς βασιλικής. Ο Ναός ουσιαστικά θεμελιώθηκε το 1842 και εγκαινιάστηκε το 1846 από τον Μητροπολίτη Πατρών Γρηγόριο Γ΄ τόν Δενδρινό. Ήδη το 1891 βρισκόταν σε κακή κατάσταση και το 1894 κινδύνευσε ἀπό φωτιά πού είχε ξεσπάσει στήν παρακείμενη οικία Περιβολαροπούλου, με την ανακαίνισή του να πραγματοποιείται μέσω δανείου το 1897. Το παλαιό ρολόι, που διασώζεται στο Ναό είναι προσφορά του Γερμανου βιομηχάνου στην Πάτρα Θεοδώρου Άμβουργερ (Φεβρουάριος 1855) ενώ οι τρεις από τις καμπάνες του δεξιού κωδωνοστασίου ανήκουν στον οίκο του Φραγκίσκου ντε Πόλλι του Vittorio Veneto, από την Ιταλία και ήρθαν στην Πάτρα το 1862.
Όσον αφορά το το παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο Πάτρας, αξίζει να φερθεί πως αν και στις μέρες μας λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο, για περίπου έναν αιώνα (από το 1872 έως το 1973) λειτούργησε ως νοσοκομείο και μάλιστα αποτελούσε το τρίτο παλιότερο της Ελλάδας, ακολουθώντας αυτά των Αθηνών και Ναυπλίου. Τα εγκαίνια του Νοσοκομείου πραγματοποιήθηκαν υπό την παρουσία του βασιλιά Όθωνα στις 15 Οκτωβρίου του 1857 και είχε θεωρηθεί πρωτοποριακό για την εποχή του μια και διέθετε χειρουργικό τμήμα, παθολογικό, μαιευτικό και ακτινολογικό, μικροβιολογικό εργαστήριο αλλά και αίθουσα νεκροψίας. Τον Ιούνιο του 2013 μεταφέρθηκε το Εικαστικό Εργαστήρι του Δήμου Πατρέων, που βρισκόταν εκεί για 12 χρόνια, και στεγάζεται πλέον στο κτίριο το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης.
Ο Δήμος Πατρέων ιδρύθηκε με βασιλικό διάταγμα του 1835 με την πόλη να χτίζεται σε νεοκλασικό ρυθμό. Πρώτος τοπικός άρχοντας διορίστηκε ο Ιωάννης Ζαΐμη και το 1897 νοικιάστηκε το αρχοντικό στην οδό Μαιζώνος που ανήκε στον σταφιδέμπορα Ράλλη Μακρυγιάννη, για να στεγάσει το δημαρχείο της πόλης. Η σταφιδική κρίση όμως που επήλθε στη χώρα οδήγησε την Εθνική Τράπεζα στην απόφαση πλειστηριασμού του ακινήτου. Λαμβάνοντας κονδύλια από το δημοτικό ταμείο, ύψους 120.000 δραχμών, ο τότε δήμαρχος Δημήτριος Βότσης υπέγραψε το συμβόλαιο μεταβίβασης. 30 περίπου χρόνια αργότερα, το 1929 εγγρίθηκε η διακόσμηση του εσωτερικού του κτιρίου. Το έργο ανατέθηκε στον κορυφαίο πατρινό ζωγράφο, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο, καθηγητή της σχολής Καλών Τεχνών και ακαδημαϊκό. Στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου έχουν τοποθετηθεί οι προσωπογραφίες του Πατρέα, του Αγίου Ανδρέα και του Παλαιών Πατρών Γερμανού.
Έργο του Πάνου Καραθανασόπουλου, ο οποίος επιλέγει ύστερα από διαγωνισμό, το Δικαστικό Μέγαρο της Πάτρας ξεκίνησε την κατασκευή του το 1926. Ως προς το κτίσμα αξίζει να επισημανθεί οτι έχει στοιχεία νεοκλασικισμού με έμφαση στην μνημειακότητα των έργων και με μορφολογικά στοιχεία όπως δωρικούς κίονες αλλά και συμμετρία στις όψεις. Η ολοκλήρωση και παράδοση του κτιρίου πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβρη του 1931 με την Παναχαϊκή Γυμναστική Ένωσις 1891 (Π.Γ.Ε.), σαν Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος, να στεγάζεται στο κτίριο όπου σήμερα είναι τα δικαστήρια. Αυτό συνέβαινε καθώς παλαιότερα, τα δικαστήρια είχαν στεγαστεί μεταξύ άλλων στις οικίες Μακρυγιάννη (νυν Δημαρχείο), Πατρινού (επί της πλατείας Γεωργίου) και Λάγγουρα (Μαιζώνος & Βότση).
Τέλος, το σπίτι του Κωστή Παλαμά στην οδό Κορίνθου, στο οποίο γεννήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 1859, είναι τα τελευταία χρόνια ανοιχτό στο κοινό, διότι μετά την κήρυξή του ως διατηρητέο και τα απαραίτητα έργα, έπειτα από Προεδρικό Διάταγμα, λειτουργεί ως Στέγη Γραμμάτων «Κωστής Παλαμάς». Το έργο υλοποιήθηκε χάρη στον ομογενή Πατρινό Αθανάσιο Στεφανόπουλο, ο οποίος αγόρασε και μετέτρεψε την οικία, σε έναν χώρο πολιτισμού και γραμμάτων. Μέχρι βέβαια να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, η οικία του Κωστή Παλαμά είχε τεθεί σε κίνδυνο κατάρρευσης λόγω έλλειψης χρημάτων. Είχε προταθεί αγορά του κτιρίου στους κληρονόμους από το Δήμο, όμως τα χρήματα που χρειάζονταν σε συνδυασμό με το κόστος εργασιών δεν υπήρχαν Το επόμενο βήμα το 2009 ήταν αναφορά στο Υπουργείο Πολιτισμού, με τον τότε Υπουργό, Αντώνη Σαμαρά να διαμηνύει πως δεν μπορεί να καλύψει το συγκεκριμένο κονδύλι. Εν τέλει η λύση δόθηκε από τον Καναδά και τον κύριο Στεφανόπουλο, με το κτίριο να έχει τη σημερινή του μορφή και χρήση.
