Πάτρα- Δημήτρης Πλουμπίδης: Υγιείς και ψυχικά ασθενείς μοιραζόμαστε τον ίδιο φόβο στον καιρό της πανδημίας

03.03.2021 / 10:18
collage

Συνέντευξη στον Διονύση Ζακυνθινό

Στην περίπτωση του η διαπίστωση ότι φέρει όνομα βαρύ σαν ιστορία βρίσκει την απόλυτη επιβεβαίωση της.

Ο Δημήτρης Πλουμπίδης, γιος του ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ Νίκου Πλουμπίδη, ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής, πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, δέχθηκε να μιλήσει στον «ΝΕΟΛΟΓΟ» υπό έναν όρο: να μην αναφερθούμε στον πατέρα του, αλλά μόνο σε θέματα που άπτονται της επιστημονικής ιδιότητας του.

Στο πλαίσιο αυτό, οι επισημάνσεις του για θέματα ψυχικής υγείας, που βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο της καθημερινότητας μας είναι , αν μη τι άλλο, χρήσιμες.

«Τα ψυχολογικά προβλήματα δεν οδηγούν αναγκαστικά σε ψυχική νόσο, καθώς οι περισσότεροι βρίσκουμε δυνάμεις ίσως και βοήθεια για να τα αντιμετωπίσουμε» επισημαίνει, προσθέτοντας ότι την περίοδο της οικονομικής κρίσης αυξήθηκαν  το άγχος και η κατάθλιψη, αλλά δεν σημειώθηκε μια εκτεταμένη ψυχική αποδιοργάνωση.

Όσο για το αν η πανδημία συντελέσει στην επιβάρυνση της ψυχικής υγείας, ο κ. Δημ. Πλουμπίδης τονίζει ότι «αρκετές διεθνείς μελέτες εκφράζουν αυτόν τον φόβο». Σημειώνει, ωστόσο, ότι σε συνθήκες περιορισμένης μετακίνησης  σημαντικό ρόλο παίζουν οι τοπικές γραμμές  υποστήριξης, υπογραμμίζοντας: «Στην Πάτρα έχετε τον τοπικό Σύλλογο Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία (ΣΟΨΥ) με πολύ σημαντικό έργο».

Διαβάζοντας κανείς το ομολογουμένως βαρύ βιογραφικό σας, εντυπωσιάζεται. Πώς και γιατί αποφασίσατε να αφιερώσετε τη ζωή σας στους ψυχικά ασθενείς συνανθρώπους μας;

Είναι γνωστό, από την μελέτη πολλών παιδιών που έζησαν σοβαρές τραυματικές καταστάσεις σε συνθήκες πολέμων ή εμφυλίων πολέμων και μπόρεσαν να βγουν σχετικά αλώβητα, ότι συχνά διάλεξαν επαγγέλματα με  άξονα την κοινωνική προσφορά, την ιατρική ή την ψυχική υποστήριξη των ανθρώπων.

Στο ερώτημα πώς επουλώνονται  αυτοί οι τραυματισμοί,  η απάντηση παραπέμπει στο σύνθετο παιχνίδι της αλληλεπίδρασης των τραυματικών και προστατευτικών παραγόντων στη ζωή κάθε ανθρώπου.  Και με τη σειρά μου σάς παραπέμπω στα βιβλία: Boris Cyrulnic. Η αυτοβιογραφία ενός σκιάχτρου. Κέλευθος 2010 και Σ. Τομκιεβιτς. Η κλεμμένη εφηβεία, University Studio Presse,2012

Ποια είναι η διαφορά των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα από αυτούς που είναι ψυχασθενείς;

Έχει πολύ μεγάλη σημασία  και για τις δύο αυτές κατηγορίες ανθρώπων αν αναζήτησαν και αν βρήκαν κοινωνική αλληλεγγύη και ψυχολογική υποστήριξη, που δεν δίνονται μόνο από επαγγελματίες, αλλά και από ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας. Βασική διαφορά των δύο είναι αν μπόρεσαν να σηκώσουν τα προβλήματα  τους ή αν κατέρρευσαν και μετά βρήκαν ή δεν βρήκαν νέες ισορροπίες.

Κάποιος που είναι ψυχικά ασθενής, μπορεί να θεραπευτεί και να έχει στη συνέχεια μια φυσιολογική ζωή ή αυτό δεν γίνεται και ο ρεαλιστικός στόχος είναι να συντηρείται σε ένα ανεκτό επίπεδο όσο λαμβάνει την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή;

Είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που αντιμετώπισαν  σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα και μπόρεσαν να συνεχίσουν την ζωή τους  παίρνοντας  ψυχιατρική βοήθεια, χρησιμοποιώντας ίσως και φαρμακευτική αγωγή  και αναθεωρώντας στόχους  που ήταν έξω από τις δυνατότητες τους.

Για όσες προσδιορίζουμε ως σοβαρές ψυχικές διαταραχές , που συχνά οδηγούν σε επαναλαμβανόμενες νοσηλείες , έχει ιδιαίτερη σημασία  η κοινωνική υποστήριξη για την διατήρηση μίας ποιότητας ζωής.

 Στην Πάτρα έχετε τον τοπικό Σύλλογο Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία (ΣΟΨΥ) με πολύ σημαντικό έργο.

Τα αναπηρικά επιδόματα, η  ιατρική ή ψυχολογική παρακολούθηση και η φαρμακευτική αγωγή, με μεγάλη προσοχή στις παρενέργειες των φαρμάκων, μπορούν επίσης να στηρίξουν μια κοινωνική ένταξη και αυτόνομη διαβίωση. Σηματοδοτούν μια διαδικασία ανάρρωσης  που μπορεί να μην είναι πλήρης,  έχει όμως μεγάλη σημασία για την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων.

Συμβαίνει συχνά μετά από ειδεχθή εγκλήματα να μαθαίνουμε ότι ο δράστης αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ποια είναι η πρώτη σκέψη που σας έρχεται στο μυαλό;

 Οι άνθρωποι με ψυχιατρική παρακολούθηση  σπάνια καταλήγουν στο έγκλημα και όχι πολύ περισσότερο από τους λεγόμενους φυσιολογικούς. Η κοινωνική περιθωριοποίηση οδηγεί συχνότερα στο έγκλημα, σε συνδυασμό μάλιστα με χαρακτηριστικά στη δομή της προσωπικότητας  όπως ή παρορμητικότητα και η βία, που όμως δεν αποτελούν ψυχιατρικές παθήσεις. Για να ησυχάσουμε την δική μας ψυχική αναστάτωση , όταν ακούμε για έγκλημα είναι ευκολότερο να  το αποδώσουμε σε ψυχοπάθεια .

Η εμφάνιση ψυχολογικών προβλημάτων μπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε ψυχοπάθεια, και αν ναι, υπό ποιες συνθήκες;

Τα ψυχολογικά προβλήματα δεν οδηγούν αναγκαστικά σε ψυχική νόσο, καθώς οι περισσότεροι βρίσκουμε δυνάμεις  ίσως και βοήθεια για να τα αντιμετωπίσουμε.

 Η δεκαετής ταλαιπωρία μεγάλου μέρους του πληθυσμού της χώρας μας  από την οικονομική και κοινωνική κρίση  αύξησε το άγχος και την κατάθλιψη, αλλά δεν είδαμε μια εκτεταμένη ψυχική αποδιοργάνωση. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι βρήκαν μεγάλες ή μικρές διεξόδους από τις πιέσεις.

Κατά πόσο οι ιδιάζουσες συνθήκες που έχουν προκληθεί από την πανδημία επιβαρύνουν την ψυχική υγεία μας;

Έχουμε αρκετές μελέτες που δείχνουν αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης σε συνδυασμό με τον φόβο για την ζωή από τον covid -19, το βάρος των περιοριστικών μέτρων, της καραντίνας, της απώλειας εισοδήματος  για ολόκληρους κλάδους εργαζομένων, της εργασιακής και ασφαλιστικής απορρύθμισης  που νομοθετείται εν μέσω πανδημίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα προβλήματα παρουσιάζουν οι άνθρωποι που ζουν μόνοι, εκείνοι που έχουν ιστορικό ψυχικών διαταραχών, εκείνοι που θίγονται επαγγελματικά  και προσωπικά περισσότερο  από τα περιοριστικά μέτρα.

Υγιείς και ψυχικά ασθενείς μοιραζόμαστε τον φόβο για την ζωή μας και αυτός ο κοινός φόβος δημιουργεί γέφυρες συνεννόησης. Κάποιες μελέτες μιλούν και για αύξηση  των ιδεών αυτοκτονίας αλλά όχι και των αυτοκτονιών.

Σε συνθήκες περιορισμένης μετακίνησης  σημαντικό ρόλο έπαιξε γενικά  η τηλεφωνική επικοινωνία, οι τοπικές γραμμές  υποστήριξης αλλά και η εθνική γραμμή 10306.

Επίσης μπήκε ορμητικά η άυλη συνταγράφηση  και η τηλεψυχιατρική,  με σοβαρή πιθανότητα να κρατήσουν ένα  σημαντικό ρόλο και στη μετά covid – 19  εποχή, ιδιαίτερα στις απομονωμένες περιοχές.  

Η (σε πολλούς άγνωστη) ιστορία της Ψυχιατρικής στην Ελλάδα, για την οποία έχετε γράψει και βιβλία, είναι ο οδηγός για να την προσεγγίσουμε πλέον  με σύγχρονους όρους;

Κύριος σκοπός της γνώσης της ιστορίας είναι να μάς βοηθήσει να καταλάβουμε, πως η κάθε κοινωνική περίοδος οργανώνει ή δεν οργανώνει την φροντίδα των ψυχικά πασχόντων  και ίσως να μας βοηθήσει να μην επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος.  Για παράδειγμα, τον μακροχρόνιο εγκλεισμό των ψυχικά ασθενών σε ολοπαγή ιδρύματα, όπου αυτοί καταρρέουν κοινωνικά και ψυχικά.

Αυτό το είδαμε όσοι εργαστήκαμε στα προγράμματα αποασυλοποίησης των μεγάλων ψυχιατρικών νοσοκομείων  την δεκαετία του 1990.  Σήμερα, ο νόμος ορίζει ως βασική μορφή φροντίδας  την κοινοτική ψυχιατρική, που σημαίνει κοντά στον τόπο κατοικίας του ασθενούς. Λείπουν, όμως, πολλές μονάδες κοινοτικής ψυχιατρικής για να λειτουργεί  ικανοποιητικά αυτό το σύστημα φροντίδας και να αποφεύγονται οι νοσηλείες , ειδικά  η βία της αναγκαστικής νοσηλείας. 

Σε αρκετές περιοχές  οι κινητές μονάδες κατάφεραν να συνδράμουν ασθενείς στον τόπο τους  και να τους συνδέσουν με τις ιατρικές και κοινωνικές υπηρεσίες που υπάρχουν.  Αν τα ασφαλιστικά ταμεία κάλυπταν ένα μέρος της επίσκεψης, όπως συνέβαινε παλαιότερα με τα λεγόμενα ευγενή ταμεία, αυτό θα ενίσχυε και την ιδιωτική παρακολούθηση.

Είστε ικανοποιημένος από τη θέση που έχει πάρει η Ψυχιατρική στη συλλογική συνείδηση μας και από τις σχετικές επιδόσεις της στη χώρα μας;

Η Ψυχιατρική βελτίωσε την εικόνα της  στην κοινωνία όταν έπαψε να είναι συνώνυμη της βίας της νοσηλείας σε κλειστά ψυχιατρικά ιδρύματα. Έγιναν μονάδες στα γενικά νοσοκομεία, πολλές  μονάδες εξωνοσοκομειακής παρακολούθησης για ενήλικους και παιδιά, αλλά ακόμα υπάρχουν περιοχές που μένουν ακάλυπτες . Στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας  Βύρωνα-Καισαριανής, όπου ήμουν διευθυντής για  δεκαεπτά χρόνια και εργάζομαι  πλέον εθελοντικά,  αρκετοί ασθενείς φορούσαν μαύρα γυαλιά για να μην τούς «πάρει μάτι» ότι έρχονται. Σήμερα μπαίνουν πολύ πιο ελεύθερα ίσως γιατί το κέντρο συστεγάζεται με  ανάλογη μονάδα ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους, μονάδα τόσο σημαντική για την πρόληψη των ψυχικών παθήσεων και των ενηλίκων. 

Στο παρελθόν, ιδίως στις μικρές κοινωνίες, ένας ψυχασθενής αντιμετωπιζόταν σαν μίασμα. Θεωρείτε ότι στις μέρες μας αυτό έχει ξεπεραστεί ή σε απομακρυσμένες, ορεινές, περιοχές, ενδέχεται να υπάρχουν ακόμη τέτοια φαινόμενα;

Οι αγροτικές κοινωνίες λοιδορούσαν, αλλά ανέχονταν καλύτερα τους ανθρώπους  με νοητική υστέρηση. Λιγότερο ανεκτή ήταν ή βία και η καθαρά παράλογη ή παραληρητική συμπεριφορά και αυτό ισχύει ως σήμερα, σε συνδυασμό  μάλιστα με το οικονομικό βάρος που προκαλεί ο ασθενής .

Σε ορισμένα χωριά με ηλικιωμένους μόνο κατοίκους  μπορεί  ένας «ήσυχος  τρελός» να είναι απαραίτητος  για διάφορες  καθημερινές δουλειές, πολύ πιο ανεκτός μάλιστα αν διαθέτει επίδομα αναπηρίας.

Έχουμε αρκετές φορές βοηθήσει την προσαρμογή  αυτών των ανθρώπων στην Αθήνα, κοντά στα αδέλφια μετά τον θάνατο των γονιών στο χωριό .Το στίγμα της ψυχικής νόσου  είναι επίμονο  και ανανεώνεται  ανάλογα  με την επιβάρυνση και τον φόβο που προκαλεί ο ασθενής. 

Ήσασταν υποψήφιος με τον ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες ευρωεκλογές. Ποια είναι η ακριβής σχέση σας με την πολιτική;

Πάντα ανήκα στην Αριστερά χωρίς όμως να κατέχω θέσεις  κομματικής ευθύνης. Στον ΣΥΡΙΖΑ μετέχω εδώ και  αρκετά χρόνια, μάλιστα σε ομάδες εργασίας που αφορούν  την προαγωγή της ψυχικής υγιεινής. Δέχτηκα την θέση υποψηφιότητας στις ευρωεκλογές του 2019, λόγω των γνώσεων  που κατέχω για την λειτουργία  των θεσμών της Ε.Ε., μέσω της συμμετοχής μου σε ευρωπαϊκά προγράμματα, αλλά και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας , όπου ήμουν εκπρόσωπος της Ελλάδας  για θέματα ψυχικής υγείας από το 2015 έως το 2020.

Φοβάστε μήπως μετά από το τέλος της πανδημίας βρεθούμε αντιμέτωποι με την αύξηση των συνανθρώπων μας που θα έχουν επιβαρυνθεί ψυχολογικά και ψυχιατρικά; 

Αρκετές διεθνείς μελέτες εκφράζουν αυτόν τον φόβο. Λόγω των περιοριστικών μέτρων για την αποφυγή της μετάδοσης του covid – 19 τα κέντρα υγείας και ψυχικής υγείας  έχουν πολύ μειωμένη λειτουργία  και ακόμα πιο μειωμένη  τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων.

Τόσο η επάνοδος σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας όσο και το βάρος των όσων ζούμε,  προσωπικά  και κοινωνικά στη πανδημία, είναι πιθανό να  προκαλέσουν αυξημένη ζήτηση υπηρεσιών που δεν θα μπορέσουν να καλυφθούν  χωρίς ενίσχυση του αποδεκατισμένου προσωπικού  και του τεχνικού εξοπλισμού. Για την ώρα, δυστυχώς , δεν φαίνεται κάποια σαφής πρόθεση ενίσχυσης των  δημόσιων υπηρεσιών,  όπως και των ΝΠΙΔ που παρέχουν  δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

Τα πολυδύναμα κέντρα υγείας έχουν μάλιστα σχεδόν αναστείλει την λειτουργία τους ως τον Απρίλιο και έχουν μετατραπεί σε εμβολιαστικά κέντρα.  Η υποβαθμισμένη βασική  ή πρωτοβάθμια εξωνοσοκομειακή φροντίδα δεν προμηνύει τίποτα καλό για την δημόσια υγεία.       

(εφ. Νεολόγος των Πατρών)

Ακολουθήστε το dete.gr στο Google News

Ακολουθήστε μας στο Google News απο τον υπολογιστή αλλά και από την εφαρμογή Google News του κινητού σας.

Σχετικά Άρθρα

ροή ειδήσεων

πρωτοσέλιδα