Με την έκρηξη, τον Αύγουστο του 1914, και την εξάπλωση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η χώρα καλείται να διαλέξει πλευρά μεταξύ των δυνάμεων της Αντάντ ή των Κεντρικών Δυνάμεων. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος θέλει η Ελλάδα να βγει στον πόλεμο στο πλευρό της Μεγάλης Βρετανίας και των συμμάχων της και εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων, δηλαδή, της Γερμανίας, Αυστρο-Ουγγαρίας, Βουλγαρίας και Τουρκίας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΑΝΗΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ και οι άλλοι γερμανόφιλοι υποστηρίζουν την ουδετερότητα της Ελλάδας, μαζί με τους λοιπούς αντιβενιζελικούς.Το καλοκαίρι του 1916, η χώρα βιώνει το αποκορύφωμα του Εθνικού Διχασμού. Ο Βενιζέλος τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, καταφεύγει στη Θεσσαλονίκη και δημιουργεί τη δική του επαναστατική κυβέρνηση, την «Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης».Η Ελλάδα ουσιαστικά χωρίστηκε στα δύο. Οι κάτοικοι των «Νέων Χωρών», που ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα με τους Βαλκανικούς Πολέμους, όπως η Μακεδονία, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και η Κρήτη, στην πλειοψηφία τους, συντάχθηκαν με τον Βενιζέλο. Αντίθετα, πολλοί κάτοικοι της «Παλαιάς Ελλάδας», μεταξύ των οποίων και η Πάτρα, παρέμειναν πιστοί στον βασιλιά Κωνσταντίνο.Στο μεταξύ, οι δυνάμεις της Αντάντ θα επιβάλουν γενικό αποκλεισμό της «Παλαιάς Ελλάδας» για τις «αθλιότητες του καθεστώτος των Αθηνών», επιτείνοντας την ήδη κακή κατάσταση της αγοράς και φανατίζοντας ακόμη περισσότερο τον πληθυσμό, που αδυνατεί να εξασφαλίσει πλέον τα τρόφιμα της ημέρας.Ο εμπορικός αποκλεισμός προκάλεσε τραγική έλλειψη τροφίμων, με αποτέλεσμα το θάνατο χιλιάδων από την πείνα και την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών. Τελικά, ο Κωνσταντίνος Α’ αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα και στον θρόνο ανεβαίνει ο γιος του Αλέξανδρος. Τον Ιούνιο του 1917 το κράτος επανενώνεται και ο Βενιζέλος επιστρέφει ως πρωθυπουργός στην Αθήνα.
Δυσεύρετα τα τρόφιμα
Τον Ιούλιο του 1917 τα τρόφιμα στην Πάτρα είναι δυσεύρετα. Ο κόσμος συνωστίζεται στις ουρές για να ψωνίσει με δελτίο και ο προβληματισμός για το πόσο ακόμη θα συνεχιστεί αυτή τη κατάσταση, παραμένει έντονος. «Η σπανίς των τροφίμων» είναι το βασικό θέμα του «Νεολόγου» των Πατρών στις 13 Ιουλίου 1917, όπου διαβάζουμε: «Τα διάφορα κηπουρικά, παρά τον υπό του κ. Ανωτάνου Δικαστικού Επόπτου λογιώτατον διακανονισμόν των τιμών, από κοινού μετά των παραγωγών και των μεταπωλητών, εξακολουθούν διατελούντα εν αφανεία. Ουδαμού της αγοράς, και εις ουδέν σημείον της πόλεως ευρίσκει κανείς, ούτε φασόλια, ούμπα μπάμια, ούτε μελισάναις, ούτε σεσκλοσέλινα, ούτε κοκκινογούλια, ούτε κρεμύδια, δια τον απλούστατον λόγον, ότι ουδέν τούτων έκαμε εισέτι την εμφάνισίν του, ίνα τουλάχιστον ο κόσμος εξοικονομήση οπωσδήποτε τας στοιχειώδεις ανάγκας του, τρώγων εξ αυτών, ατυού το κρέας και οι ιχθύς είνε απρόσιτοι, λόγων των διατηρούμενων εις τα ύψη τιμών του. Μόνον ντομάτα υπάρχει και πωλείται οπωσδήποτε. Αλλ’ ούτη είνε σχεδόν αχρησιμοποίητος, αφού ρίζι δεν υπάρχει, είνε δε γνωστόν ότι, όταν ελλείπη το ρίζι, η ντομάτα δεν δύναται να χρησισμεύση, ως κυρία τρόφη, ήτις πολύ θα εξυπηρετεί τας ανάγκας των ανθρώπων, ελείποντος του κρέατος, ή όντως λόγω τιμής, απροσπελάαστου.Απέναντι των στυγνών τούτων ελλείψεων, είνε ευνόητος η δυσφορά των οικογενειαρχών και η αδυναμία της συντηρήσεώς των. […] Και δεν λησμονούμεν μεν ότι όσον αφορά τα κηπουρικά, μάλα ορθώς, απαγορεύθη η ενταύθεν εξαγωγή των, ίνα ταύτα τουλάχιστον, ως ανήκοντα εις τον τόπον, μείνωσιν εδών. Αλλά και μετά το σκόπιμον και δίκαιον τούτο μέτρον, ουδεμία, μέχρι σήμερον, επήλθε μεταβολή εις την κατάστασιν και τα κηπουρικά λάμπουσιν, δια της απουσίας των εκ των λαχανοπωλείων».Σε άλλη στήλη του ίδιου φύλλου ο «Νεολόγος» των Πατρών μας πληροφορεί ότι: «Επί τέλους μετά τόσων μηνών στερήσεις διανεμήθη προχθές η ζάκχαρις εις τους κατοίκους, οι οποίοι με τόσην αγωνίαν ανέμενον την διανομήν. Και ο κοσμάκης ανεκουφίσθη και αι οικογένειαι ήρχισαν παρασκευάζουσαι τον πρωϊνον και μεταμεσημβρινόν καφφέ, όστις καθίσταται ευεργετικώτατος κατά την περίοδον αυτής της στερήσεως επαρκούς τροφής».
Οι λαθροχειρίες και οι κλοπές
Από τη στήλη «Άρρητ’ Αθέμητα» του «Νεολόγου» των Πατρών στις 13 Ιουλίου 1917, πληροφορούμαστε για τις λαθροχειρίες που σκαρφίζονταν οι έμποροι της εποχής, ώστε να παρακάμψουν τις απαγορεύσεις. «Μεγάλες ποσότητες σίτου εξάγονται εξ Ηλείας νυκτώρ εις τα νήσους του Ιονίου. Ο σίτος μεταφέρεται δια κάρρων εις την ακτήν, φορτώνεται επί ισιοφόρου και μεταφέρεται. Επαναλαμβάνεται και τον σίτον, το παιχνίδι της πατάτας, η οποία δι’ ομοίου τρόπου εξήχθη εις τας νήσους». Στην ίδια στήλη δίνονται στοιχεία και για τα δελτία τροφίμων: «Πόσα δελτία άρτου και τροφίμων νομίζετε, ότι έχουν εκδοθή εις τας Πάτρας; Ακούσατε! 69.000 δελτία άρτου και 73.000 δελτία τροφίμων. Και οι κάτοικοι δεν είνε πλέον των 50.000. Ένας, ως μας καταγγέλλουν, έχει εξ δελτία. Ξεύρετε δε πόσον πωλούν οι απερχόμενοι ξένοι τα δελτία των; 25 δραχμάς το ένα. Και άλλος αριθμός τρομακτικός. Δια τας 400 οκάδας (σημ. περίπου 513 κιλά) μακαρονιών, τα οποία επρόκειτο να διατεθούν δια τους ασθενείς, πόσα πιστοποιητικά ιατρών νομίζετε ότι εξεδόθησαν; 1.502!! πιστοποιητικά. Δηλαδή και από ένα μακαρόνι εάν έπαιρνε έκαστος ασθενής, πάλιν δεν θα έφθαναν για όλους».Βέβαια, πέρα από τις λαθροχειρίες, στο αστυνομικό δελτίο καταγράφονταν και κλοπές τροφών, αφού οι Πατρινοί, και ιδιαίτερα οι φτωχοί, βρίσκονταν στα όρια του λιμού. Από την ίδια στήλη της εφημερίδας του «Νεολόγου» διαβάζουμε χαρακτηριστικά περιστατικά: «Μια γυναίκα του λαού προχθές ήρπασεν από τα χέρια μικρού κοριτσιού ένα καρβέλι ψωμί και εξηφανίσθη. Μια άλλη ήρπασε από ένα παιδάκι το ψώνιο που μετέφεραν εις το σπήτι του, και το οποίον συνίστατο από ολίγον κρέας. Άλλη γυναίκα λωποδύτρια ήρπασε από τα χέρια άλλου μικρού μισή οκά ζάχαρη».
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος” των Πατρών
