Επιμέλεια: Βίκυ Μαυρομάτη
*Αναλύει ο ψυχολόγος Μανώλης Σουρής
Ο SergeTisseron από τους πιο γνωστούς Γάλλους ψυχαναλυτές-ψυχίατρους, στη χώρα του, ανέπτυξε το 2008 τον κανόνα «3-6-9-12» ο οποίος υιοθετήθηκε πλήρως τρία χρόνια αργότερα από τη Γαλλική ένωση παιδιάτρων. Από την ηλικία των 9 και μετά, σύμφωνα με το γνωστό Γάλλο ψυχίατρο, η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι ένα δικαίωμα και δεν είναι απαγορευτική, υπό μια βασική προϋπόθεση. Να πλοηγούνται πάντα υπό την επίβλεψη των γονιών τους. Για τον Tisseron «internet με επίβλεψη» δε σημαίνει να στεκόμαστε πίσω από το παιδί κάθε φορά που μπαίνει στο ίντερνετ, ούτε να παρακολουθούμε καθετί που κάνει, κοιτάζοντας το ιστορικό, αλλά πρώτον να προετοιμάσουμε το παιδί και δεύτερον μεταξύ 6 και 9 χρόνων, να του εξηγήσουμε τους τρεις βασικούς κανόνες του internet:
• Ό, τι τοποθετείς εκεί μπορεί να γίνει «δημόσιο»
• Ό, τι τοποθετείς εκεί θα μείνει για πάντα
• Δεν πρέπει να πιστεύεις όλα όσα βρίσκεις στο διαδίκτυο
Πώς ένα παιδί ή ένας έφηβος καταφέρνει και γίνεται θύμα τέτοιων επικίνδυνων διαδικτυακών «παιχνιδιών»
Επικίνδυνα διαδικτυακά παιχνίδια έχουν εισβάλλει στην καθημερινή πραγματικότητα της «ιντερνετικής» ζωής, κυρίως ανήλικων, απειλώντας ακόμη και τη ζωή τους. Ένα «παιχνίδι αυτοκτονίας», η «μπλε φάλαινα», που πρωτοεμφανίστηκε στη Ρωσία, πριν από μερικά χρόνια έφτασε μέσα στο 2017 και στην Ελλάδα, βάζοντας σε κίνδυνο τη ψυχική και σωματική υγεία των ανηλίκων. Οι συσχετισμοί με το επικίνδυνο φαινόμενο εντάθηκαν όταν δύο νεαρές κοπέλες έδωσαν τέλος στη ζωή τους, μια εκ των οποίων ανάρτησε μια «μπλε φάλαινα». Η ονομασία του φαινομένου έχει δοθεί στην «μπλε φάλαινα», καθώς το συγκεκριμένο θηλαστικό, πολλές φορές χάνει το προσανατολισμό του από το υπόλοιπο κοπάδι και εξοκείλει στη στεριά, καταλήγοντας σε θάνατο, λόγω έλλειψης οξυγόνου και βλάβης των ζωτικών του οργάνων. Με αυτό το συσχετισμό θέλουν να παρακινήσουν παιδιά νεαρής ηλικίας να απομακρυνθούν από το «κοπάδι της κοινωνίας» και να «ξεχωρίσουν». Το συγκεκριμένο φαινόμενο προκαλεί πλέον παγκόσμιο προβληματισμό. Στην διάδοσή του και την αποδοχή του έχουν βασιστεί όσοι ήθελαν να διαδοθεί παντού. Παρατηρείται, πλέον, το φαινόμενο να βγαίνουν στο διαδίκτυο χρήστες δηλώνοντας την επιθυμία να παίξουν και να τους επιλέξουν. Σε όσες χώρες έχουν αναφερθεί περιστατικά αυτοτραυματισμού ή πρόθεση εκδήλωσης αυτοκτονίας, δεν έχει γίνει άμεση σύνδεση με το φαινόμενο και πολλές φορές λαμβάνεται ως μια αυτοδιαδιδόμενη διαδικτυακή φάρσα. Η επικινδυνότητα των «παιχνιδιών» λαμβάνει ακραίες διαστάσεις. Από τη λήψη μιας ριψοκίνδυνης selfie σε ένα πολύ ψηλό κτίριο μέχρι παιχνίδια πνιγμού (choking game) ή τις «νεράϊδες της φωτιάς», όπου ζητείται από μικρά κορίτσια να ανάψουν το γκάζι στην κουζίνα του σπιτιού τους και να αυτοκτονήσουν, ώστε να γίνουν μετά … «νεράιδες». Όλες αυτές οι προσκλήσεις απλά αλλάζουν ονόματα και δοκιμασίες, έχουν, όμως, τον ίδιο σκοπό και στόχο: να βρουν απήχηση, ανταπόκριση και να οδηγήσουν άτομα στην αυτοτιμωρία τους.
Πού μπορεί να απευθυνθεί για να ζητήσει βοήθεια ένα παιδί ή ένας γονέας
Το www.cyberkid.gr παρέχονται χρήσιμες πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με το πως μπορεί να εκμεταλλευτεί όλη η οικογένεια τα θετικά των σύγχρονων τεχνολογιών που μας περιβάλλουν και φυσικά του διαδικτύου. Στο πλαίσιο της συνεχούς ενημέρωσης και ανάπτυξης του ιστότοπου www.cyberkid.gr δημιουργήθηκε η ενότητα «Ψηφιακή Αλάνα», όπου τα παιδιά μπορούν να παίζουν τα αγαπημένα τους ηλεκτρονικά παιχνίδια με απόλυτη προστασία από τους κινδύνους που παραμονεύουν στο διαδίκτυο. Ταυτόχρονα, η εφαρμογή Cyberkid για κινητά δημιουργήθηκε με σκοπό να ενημερώνει καθημερινά τους γονείς και τα παιδιά κάθε οικογένειας για την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο και τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε αυτό. Επίσης, είναι μία διαδραστική εφαρμογή, η οποία δίνει την δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με τη ΔΙΔΗΕ, μέσω της γραμμής CYBER ALERT, αλλά και μέσω αποστολής άμεσου μηνύματος e-mail, με τη χρήση ενός κουμπιού, ενώ υπάρχει η δυνατότητα ψυχαγωγίας μέσω των διαφόρων παιχνιδιών.
Πως προλαμβάνουμε ή αντιμετωπίζουμε συμπεριφορές εξάρτησης στο διαδίκτυο
“Ως γνωστόν η πρόληψη είναι σημαντικότερη οποιασδήποτε «θεραπείας». Είναι, λοιπόν, σημαντικό από μικρή ηλικία να προσπαθήσουμε να εισάγουμε την τεχνολογία στη ζωή των παιδιών με υγιή και ισορροπημένο τρόπο. Θυμόμαστε ότι αποφεύγουμε τη χρήση οθόνης έως τα δύο έτη. Ακόμα, ας έχουμε στο νου μας ότι ο σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν τα ίδια τον απαραίτητο αυτό-έλεγχο και αυτοπειθαρχία αναφορικά με τη χρήση του Διαδικτύου. Ο χρόνος που μένουν τα παιδιά μας στον υπολογιστή και το Διαδίκτυο δεν πρέπει να τους στερεί ούτε ένα λεπτό από την οικογένειά τους, το παιχνίδι τους, τα χόμπι τους, τους φίλους τους, το διάβασμά τους και τον ύπνο τους. Γι’ αυτό, λοιπόν, είναι σημαντικό να οριοθετούμε από την αρχή τις ώρες που τα παιδιά μπορούν να είναι στο Διαδίκτυο, εξηγώντας πάντα τους λόγους που γίνεται αυτό, και ορίζουμε από κοινού τις συνέπειες που θα υπάρξουν αν τα παιδιά παραβούν την κοινή μας συμφωνία. Είναι σημαντικό να μην χρησιμοποιούμε την πρόσβαση στο Διαδίκτυο σαν ανταμοιβή μιας καλής συμπεριφοράς (π.χ. του διαβάσματος) του παιδιού ή να απαγορεύουμε την πρόσβαση στον υπολογιστή σαν τιμωρία .Ειδικά για τα μικρά παιδιά θα ήταν φρόνιμο να έχουμε τις συσκευές που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο μακριά από τα υπνοδωμάτια τους και σε κοινόχρηστους χώρους, ώστε να μπορούμε να επιβλέψουμε τις ώρες που δαπανούν αλλά και τις συνήθειές τους. Ίσως το σημαντικότερο όλων είναι να εξερευνήσουμε εμείς οι ίδιοι οι γονείς τις δικές μας διαδικτυακές συνήθειες. Είναι γνωστό ότι αποτελούμε τα πρώτα και τα σημαντικότερα πρότυπα για τα παιδιά μας. Παρόλα αυτά, αν τα συμπτώματα επιμένουν, θα ήταν καλό να ζητήσουμε άμεσα βοήθεια από κάποιον ειδικό.”
Τι να κάνουν οι γονείς
Οι γονείς που έχουν παιδιά ηλικίας μέχρι 9 ετών θα πρέπει να προσέχουν και να εφαρμόζουν τα εξής:
Να θέσουν όρια διαδικτυακής χρήσης. Το διαδίκτυο δεν θα πρέπει να παρέχεται ως τρόπος απασχόλησης ή ψηφιακός κηδεμόνας του παιδιού.
Να θέσουν συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, καθώς και τις ιστοσελίδες που θα βλέπουν τα παιδιά. Θα πρέπει να ενεργοποιηθούν οι γονικοί έλεγχοι στις ηλεκτρονικές συσκευές και σε σχετικές ιστοσελίδες.
Δεν θα πρέπει να δίνονται προσωπικές πληροφορίες μέσω διαδικτύου. Η οποιαδήποτε συζήτηση πρέπει να είναι εποικοδομητική, ακόμα και με τα άλλα μέλη της οικογένειας, ώστε να υπάρχει κοινή γραμμή.
Για γονείς με παιδιά ηλικίας 10 ετών και άνω:
Θα πρέπει να γίνει εποικοδομητική συζήτηση για το τι πρέπει να ανεβαίνει και να λέγεται στο διαδίκτυο.
Δε θα πρέπει να αποτελεί το διαδίκτυο την απάντηση σε όλα τα ζητήματα της ηλικίας τους, από την εμφάνιση, την υγεία, μέχρι και θέματα ερωτικού περιεχομένου.
Οι γονείς θα πρέπει να εξηγήσουν στα παιδιά τη διαφορά μεταξύ εχεμύθειας-εμπιστευτικότητας και απόκρυψης – υπεκφυγής. Ότι έχει σχέση με την ψυχική και σωματική υγεία δεν είναι ούτε παιχνίδι ούτε πρόσκληση, αλλά επικίνδυνη παγίδα για τους γονείς, αλλά και την ίδια τη ζωή των παιδιών τους.
*Ψυχολόγος – Κοινωνικός Σύμβουλος – Υπ. Δρ. Παιδοψυχιατρικής – MPH Δημόσιας Υγείας (Κοινωνικής Ιατρικής)
