Η ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας δεν έγινε, απλώς, γνωστή σε όλη την Ελλάδα. Με το πέρασμα των χρόνων προσέλαβε θρυλικές διαστάσεις.
Εκτός από δημοτικό τραγούδι, που γνώρισε δεκάδες ερμηνείες και παραλλαγές, η ιστορία της Μαρία της Πενταγιώτισσας μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, έγινε ρομαντικό μυθιστόρημα, θεατρικό έργο, ακόμη και παράσταση του θεάτρου σκιών!
Το πραγματικό της όνομα ήταν Μαρία Δασκαλοπούλου. Γεννήθηκε το 1821 στο χωριό Πενταγιούς της Φωκίδας, από το οποίο πήρε και το προσωνύμιο με το οποίο καθιερώθηκε.
Ο πατέρας της, ήταν γραμμματοδιδάσκαλος, όπως και ο αδερφός της Θανάσης (δάσκαλοι, δηλαδή, των πρώτων, των βασικών γραμμάτων).
Ήταν πολύ όμορφη και μάλιστα έμπαινε στην εκκλησία χωρίς μαντήλι στο κεφάλι, κάτι πολύ τολμηρό και… εκσυγχρονιστικό για την εποχή της, προκαλώντας τα ανάλογα, κακεντρεχή, σχόλια.
Λέγεται μάλιστα, ότι ακόμα και η βασίλισσα Αμαλία έμεινε έκθαμβη από την ομορφιά της, όταν η Μαρία έσυρε τον χορό στη Λιβαδειά, το 1845, προς τιμήν της.
Το σίγουρο είναι ότι πολλοί άντρες την ερωτεύτηκαν και η ίδια ήταν επιρρεπής στις ερωτικές περιπέτειες. Για τα μάτια της οι εραστές και οι αγαπητικοί της δημιουργούσαν συχνά επεισόδια, ενώ η ίδια θεωρείται μέχρι σήμερα, μια από τις πρώτες φεμινίστριες στην Ελλάδα.
Ένας από τους άνδρες που την ερωτεύτηκαν ήταν και ο συγχωριανός της Γιώργος Παπαγεωργίου ή Τουρκάκης.
Η Μαρία τον ερωτεύτηκε κι αυτή, καθώς ήταν νέος και ιδιαίτερα όμορφος. Αλλά στον έρωτά τους αντιτάχθηκε σφοδρά ο αδελφός της Μαρίας Θανάσης, ο οποίος επιχείρησε να βάλει ένα τέλος στη σχέση τους. Και το τέλος μπήκε, αλλά με τραγικό τρόπο.
Μετά από μια έντονη λογομαχία στη θέση «Πλαγιά της Γεραβίνας» έξω από τους Πενταγιούς, ο Γιώργος σκότωσε τον αδελφό της Μαρίας και τον έριξε σε ένα κάρκανο (φυσικό πηγάδι σε βράχους), με βάθος πάνω από 40 μέτρα και σκέπασε το στόμιο με πέτρες. Η έντονη δυσοσμία που αναδυόταν από το πηγάδι, οδήγησε τους συγχωριανούς της Μαρίας εκεί.
Ένας τολμηρός κάτοικος των Πενταγιών, ο Κοντολούκας, κατέβηκε δεμένος στον πυθμένα του και ανέβασε απ’ αυτό το άψυχο σώμα του Θανάση.
Η καταδίκη
Ο Γιώργος συνελήφθη όπως και η Μαρία, που θεωρήθηκε συνεργός του. Στη συνέχεια, το ζευγάρι δικάστηκε από το Κακουργιοδικείο Μεσολογγίου. Ο Γιώργος καταδικάστηκε σε βαριά ποινή (κατά την επικρατέστερη εκδοχή σε ισόβια) και οδηγήθηκε στις φυλακές της Πάτρας. Στη Μαρία επιβλήθηκε ποινή δύο χρόνων την οποία εξέτισε στις φυλακές της Άμφισσας.
Για την μικρή ποινή που της επιβλήθηκε, ο πρόεδρος των ενόρκων, διαπρεπής Μεσολογγίτης γιατρός, φέρεται να είπε χαρακτηριστικά: «Δεν άντεχα όπως την έβλεπα την καρα…άρα, ήταν τόσο όμορφη!»
Κατά μια εκδοχή, η Μαρία δημιούργησε σχέση και μέσα στη φυλακή, με κάποιον από τους χωροφύλακες – φρουρούς της.
Μετά από την αποφυλάκισή της παντρεύτηκε τον χήρο αγρότη Αρμάου, από το γειτονικό στους Πενταγιούς χωριό Παλαιοκάτουνο.
Ανέθρεψε με στοργή τα τέσσερα παιδιά του, ωστόσο η ίδια δεν απέκτησε παιδιά. Η Μαρία Πενταγιώτισσα πέθανε το 1885, περνώντας στη σφαίρα του λαϊκού θρύλου.
