Ο Ρώσος Πούτιν είναι ένας χαλκέντερος συνεντευξιαζόμενος. Χωρίς να είναι χαρισματικός ρήτορας διαθέτει μια ιδιαίτερη ικανότητα να εμφανίζεται πάντα ενημερωμένος και προετοιμασμένος για τις απαντήσεις, υποβοηθούμενος και από την καλή του μνήμη για στοιχεία (οι κακές γλώσσες λένε ότι αυτό οφείλεται και στην εκπαίδευσή του στην KGB).
Αυτό φροντίζει το δείχνει στην ετήσια συνέντευξή του στο τέλος της χρονιάς, που φέτος διήρκησε 4 ώρες και 30 λεπτά. Ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη σε διάρκεια μετά από εκείνη του 2012 που διήρκησε τρία λεπτά περισσότερο.
Το βασικό στίγμα της συνέντευξης αυτής ήταν μια προσπάθεια να δείξει μια αυξημένη αυτοπεποίθηση και ετοιμότητα της Ρωσίας σε μια συγκυρία δύσκολη, όπου από τη μια η χώρα αντιμετωπίζει τις επιπτώσεις της πανδημίας και από την άλλη το ερώτημα εάν η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα επιμείνει στη στρατηγική που έχει συνήθως περιγραφεί ως ο «Νέος Ψυχρός Πόλεμος».
Αυτό άλλωστε υπογράμμισε και η δήλωσή του ότι η Ρωσία πρέπει να παραμείνει αυτάρκης για να μπορέσει να αποτρέψει το ξαναγράψιμο της ιστορίας από ξένες δυνάμεις. Η τοποθέτηση αυτή που αφορούσε ταυτόχρονα την οικονομία και την άμυνα ήρθε σε απάντηση ερώτησης που αφορούσε το «ξαναγράψιμο» της ιστορίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: «Για να αποτρέψουμε το ξαναγράψιμο της ιστορίας και κάθε ξαναγράψιμο γενικά, θα πρέπει να είμαστε αυτάρκεις, δυνατοί σε κάθε άποψη και πάνω από όλα στην οικονομία», ήταν η χαρακτηριστική αποστροφή του.
Η μάχη της πανδημίας
Ως προς την πανδημία ο Πούτιν θα επιμείνει ότι η χώρα του τα έχει πάει σχετικά καλά, ενώ κυρίως προέβαλε το γεγονός ότι η χώρα έχει ένα εμβόλιο που έχει αποτελεσματικότητα άνω του 95%, ενώ δεν παρέλειψε να δηλώσει ότι υπάρχουν και σκέψεις για ένα εμβόλιο “light”, δηλαδή μια παραλλαγή του εμβολίου με λίγο μικρότερη αποτελεσματικότητα και διάρκεια αλλά ικανότητα πολύ γρήγορα να φτάσει σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και άρα να βοηθήσει την ανακοπή της πανδημίας.
Η αλήθεια είναι ότι η Ρωσία μέχρι τώρα έχει πληρώσει ακριβό τίμημα στην πανδημία, με σχεδόν 50.000 θύματα και πάνω από 2,7 εκατομμύρια κρούσματα. Όμως, με 337 νεκρούς ανά εκατομμύριο στις 17 Δεκέμβρη, δείχνει να έχει σχετικά καλύτερη κατάσταση ως προς αυτή τη διάσταση από άλλες ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) αλλά και τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, ο Πούτιν προσπάθησε να παρουσιάσει μια θετική εικόνα, υποστηρίζοντας ότι αν και ακόμη υψηλοί οι ρυθμοί διασποράς έφτασαν σε ένα όριο και σε αυτή τη βάση επέμεινε ότι δεν εξετάζονται καθολικά λοκντάουν, αν και παραδέχτηκε ότι πρέπει να βελτιωθούν τα προβλήματα σε σχέση με την πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες.
Η κατάσταση της οικονομίας
Ως προς την κατάσταση της οικονομίας ο Πούτιν επεσήμανε ότι η υποχώρηση του ΑΕΠ στη Ρωσία θα είναι 3,6% το 2020, δηλαδή μικρότερα από αυτή στις υπόλοιπες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, που μπορεί να είχαν συρρίκνωση έως και 9%. Ως προς τη βιομηχανική παραγωγή παρατήρησε ότι υποχώρησε κατά 3%, αλλά αυτό οφειλόταν κυρίως στη συμφωνία σε επίπεδο OPEC+ για τον περιορισμό της παραγωγής πετρελαίου ώστε να συγκρατηθεί η υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου.
Ωστόσο, ήταν σαφές στη διάρκεια της συνέντευξης, που περιλάμβανε και ερωτήσεις από την ρωσική περιφέρεια, ότι ο Πούτιν ήθελε να απαντήσει και σε ένα κλίμα δυσαρέσκειας για την κοινωνική κατάσταση που έχει κάπως επιδεινωθεί από την οικονομική κρίση.
Ας μην ξεχνάμε ότι τα τελευταία χρόνια κατά καιρούς έχει εκδηλωθεί αυτή η δυσαρέσκεια, εξ ου και η προσπάθεια να πείσει ότι θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που υπάρχουν π.χ. με αυξανόμενες τιμές σε βασικά είδη ή ότι θα υπάρξουν βελτιωτικές παρεμβάσεις σε ζητήματα όπως οι συντάξεις. Γι’ αυτό και επέμεινε ότι αυτή τη χρονιά έχουν υπάρξει μεγάλα πακέτα κρατικών ενισχύσεων για να αντιμετωπίσουν τα κοινωνικά προβλήματα.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζου ότι η οικονομία και οι κοινωνικές αντιδράσεις είναι το «αδύναμο» σημείο της πολιτικής του το τελευταίο διάστημα, εξ ου και η προσπάθεια να δείξει ότι πραγματικά ενδιαφέρεται και θα φέρει λύσεις. Άλλωστε, μεγάλο μέρος της δημοφιλίας του οφείλεται στο ότι έβαλε τέλος στην καταστροφική επιδείνωση των κοινωνικών συνθηκών των πρώτων μετακομμουνιστικών ετών, βελτίωση που πολλοί φοβούνται ότι σήμερα διακυβεύεται.
Η προσπάθεια να διασκεδαστεί η εντύπωση μιας «ρωσικής απειλής» και να τονιστούν οι καλές σχέσεις με την Ευρώπη
Ο Πούτιν προσπάθησε σε μεγάλο βαθμό να ακυρώσει την εικόνα μιας ρωσικής απειλής, που καλλιεργείται όλο και περισσότερο στη Δύση, τόσο στην ΕΕ (που πρόσφατα ανανέωσε τις κυρώσεις) όσο και στις ΗΠΑ.
«Είμαστε άκακοι και καθαροί», θα απαντήσει και θα υπενθυμίσει ότι η Ρωσία επέτρεψε να απομακρυνθούν από τον προηγούμενο σοβιετικό έλεγχο οι χώρες που ήθελαν να είναι ανεξάρτητες. Μάλιστα, υπογράμμισε ότι η Ρωσία είχε αποδεχτεί τις διαβεβαιώσεις ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτεινόταν προς ανατολικά και το πώς αυτές οι έστω και άτυπες υποσχέσεις τελικά δεν τηρήθηκαν.
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στις καλές οικονομικές σχέσεις με την ΕΕ και τόνισε ότι το σχέδιο για τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2 είναι οικονομικά συμφέρον για την Ευρώπη και ειδικά για τη Γερμανία, ενώ διατύπωσε την αισιοδοξία του ότι τα 165 χιλιόμετρα που απομένουν για την ολοκλήρωση του αγωγού θα κατασκευαστούν. «Πιστεύω ότι θα τελειώσουμε το έργο», είπε χαρακτηριστικά. Άλλωστε, αναφέρθηκε και στις καλές του σχέσεις με την καγκελάριο Μέρκελ ενώ υπογράμμισε ότι «οι Γερμανοί επιχειρηματίες είναι από τους μεγαλύτερους επενδυτές στη ρωσικοί οικονομία» και ότι «σε αντίθεση με άλλους επενδυτές βάζουν χρήματα στην πραγματική οικονομία αι το εκτιμούμε», για να καταλήξει ότι «έχουμε φίλους εκεί που μας εμπιστεύονται και εκτιμούμε την εμπιστοσύνη τους».
Σε αυτό το φόντο ήταν που αντιμετώπισε τη δήλωση της Ανεγκρέτ Κραμπ-Καρενμπάουερ ότι η Ρωσία πρέπει να αντιμετωπιστεί «από θέση ισχύος» ως προσπάθεια της Γερμανίδας υπουργού Εθνικής Άμυνας να δείξει «πόσο σκληρή είναι», επαναλαμβάνοντας ένα «κλισέ που επαναλαμβάνεται από πολλά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ». Υπογράμμισε μάλιστα ότι αυτό είναι «αντιπαραγωγικό ως προς τις διακυβερνητικές σχέσεις και επιπλέον δεν έχει νόημα ως προς την πολιτική άμυνας» με δεδομένη την ισχύ του ρωσικού στρατού.
Η νέα κούρσα των εξοπλισμών
Ως προς την άμυνα ο Πούτιν είχε αρκετά να πει. Κυρίως υπογράμμισε τη σημασία των νέων οπλικών συστημάτων που ετοιμάζει η Ρωσία ενώ έκανε σαφές ότι o πόλεμος των εξοπλισμών έχει ξεκινήσει από καιρό.
Κατά τον Ρώσο πρόεδρο η τρέχουσα κούρσα των εξοπλισμών αφετηρία έχει την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για τους αντιβαλλιστικούς πυραύλους (ΑΒΜ) και με αυτή την έννοια δεν πρόκειται να εξαρτηθεί από το εάν οι ΗΠΑ θα παρατείνουν τη συμφωνία New START. Η συμφωνία ABM είχε συναφθεί το 1972, όμως το Δεκέμβριο του 2001 οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την αποχώρησή τους και έτσι συμφωνία, με βάση τους όρους της, τερματίστηκε τον Ιούλιο του 2002. Πάντως ο Πούτιν που επέμεινε ότι ήταν οι ΗΠΑ που επέλεξαν να αποχωρήσουν από βασικές συμφωνίες για τον περιορισμό των εξοπλισμών, δήλωσε ότι εκτιμά ότι η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ τελικά θα κινηθεί προς την παράταση της συμφωνίας New START
Ο Πούτιν επέμεινε ότι από τη στιγμή που οι ΗΠΑ διαμόρφωσαν μια «ομπρέλα» προστασίας που ακύρωνε το ρωσικό πυρηνικό οπλοστάσιο, η Ρωσία έπρεπε να εξελίξει τα δικά της οπλικά συστήματα ώστε να μπορούν να αποτρέψουν αυτό το ενδεχόμενο και ότι αυτή την ανάγκη καλύπτουν τα νέα υπερηχητικά οπλικά συστήματα.
Ο Ρώσος πρόεδρος έκανε ειδική μνεία στο υπερηχητικό πυραυλικό σύστημα Avangard που μπορεί να κινηθεί με ταχύτητα εικοσαπλάσια αυτής του ήχου αλλά και τον υπερηχητικό πύραυλο cruise Tsirkon φτιαγμένο ειδικά να πλήττει πλοία και ο οποίος μπορεί έχει ταχύτητα οκταπλάσια του ήχου. Ουσιαστικά, εκτιμά ότι με τους υπερηχητικούς πυραύλους μπορεί να ξεπεράσει την τρέχουσα αμερικανική αντιπυραυλική άμυνα.
Μάλιστα, τόνισε ότι η Ρωσία ήδη επεξεργάζεται το «αντίδοτο» για την προσπάθεια άλλων χωρών να εξελίξουν υπερηχητικά πυραυλικά συστήματα. Σημειώνεται εδώ ότι οι αντιβαλλιστικές συστοιχίες S-500, που είναι στη φάση της εξέλιξης, θα είναι ικανές να χτυπούν υπερηχητικούς στόχους.
Η εξωτερική πολιτική, οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και τα μηνύματα προς την «αυλή» του Μπάιντεν
Ως προς την εξωτερική πολιτική ο Πούτιν έκανε σαφές ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να κάνει πίσω σε θέματα ως προς το Ντονμπάς, επιμένοντας ότι θα στηρίξει με τον τρόπο που θα κάνει τώρα, ενώ δεσμεύτηκε και για επίλυση του προβλήματος υδροδότησης της Κριμαίας.
Ταυτόχρονα, επανέλαβε τη ρωσική θέση για την κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, υπογραμμίζοντας ότι η Ρωσία επιδιώκει να υπάρξει μια συμφωνία μέσα από συνομιλίες και ότι η πάγια Ρωσική θέση είναι ότι πρέπει να επιστρέψουν οι περιοχές γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ (που υπενθύμισε ότι ως προς το διεθνές δίκαιο ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν) στον έλεγχο του Μπακού πριν γίνει συζήτηση για το καθεστώς της περιοχής.
Ουσιαστικά, υπογράμμισε ότι αυτό που ενδιαφέρει τη Μόσχα είναι να κατοχυρωθεί ως η δύναμη που εγγυάται τη σταθερότητα σε μια περιοχή που θεωρεί ότι ανήκει στην ιστορική ζώνη επιρροή της.
Ως προς τις σχέσεις με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση και τον Τζο Μπάιντεν ο Πούτιν υπογράμμισε την εμπειρία του νέου προέδρου, όμως δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει ότι αυτό που είναι κλειδί είναι από ποιους αξιωματούχους περιβάλλεται ένας ηγέτης, δηλώνοντας παράλληλα ότι η Ρωσία έχει ήδη συνεργαστεί στο παρελθόν με αυτούς που θα αποτελέσουν τη νέα κυβέρνηση. Βέβαια, εδώ ο υπαινιγμός ήταν σαφή, εάν σκεφτούμε ότι αρκετά από τα στελέχη της νέας κυβέρνησης, με προεξάρχοντα τον Άντονι Μπλίνκεν είναι οπαδοί μιας πιο επιθετικής αντιμετώπισης της Ρωσίας σε θέματα όπως η Κριμαία.
Καθόλου τυχαία, ο Πούτιν επέμεινε ότι η Ρωσία δεν έχει σχέση με τις πρόσφατες κυβερνοεπιθέσεις και επέμεινε ότι οι κατηγορίες ότι η Ρωσία παρενέβη στις αμερικανικές εκλογές το 2016 είχαν σκοπό «να επιδεινώσουν τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο έθνη και να απονομιμοποιήσουν την προεδρία του απερχόμενου προέδρου», ενώ συμπλήρωσε ότι «με αυτόν τον τρόπο οι σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας κατέστησαν όμηροι των εσωτερικών αμερικανικών πολιτικών υποθέσεων». Αντίστοιχα κατηγόρησε τις αμερικανικές υπηρεσίες για πρόσφατες έρευνες ρωσικών μέσων στα οικονομικά της οικογένειάς του. Ως προς την υπόθεση Ναβάλνι επέμεινε ότι η Ρωσία δεν έχει σχέση με απόπειρα δολοφονίας του.
Το νέο σύνταγμα και η επόμενη μέρα
Ο Πούτιν υπερασπίστηκε τις συνταγματικές αλλαγές που εγκρίθηκαν φέτος υποστηρίζοντας ότι τώρα είχαν ωριμάσει οι συνθήκες για να προχωρήσουν σε αυτές τις αλλαγές. Δεν απάντησε στο εάν θα είναι υποψήφιος ξανά το 2024, παρότι οι συνταγματικές αλλαγές του δίνουν αυτή τη δυνατότητα.
Ίσως αυτό να αποτυπώνει και μια βαθύτερη αμηχανία. Όχι μόνο ως προς το εάν υπάρχει διάδοχη κατάσταση, όσο και ως προς το κατά πόσο θα μπορέσει η όποια γεωπολιτική αυτοπεποίθηση να αντιμετωπίσει τα όρια του εσωτερικού κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου της Ρωσίας.
