Ο μετέπειτα βασιλιάς της Ελλάδας έρχεται για να παρακολουθήσει τις μαθητικές γυμναστικές επιδείξεις των σχολείων της περιοχής
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΑΝΗΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
Τον Μάιο του 1904 η Ελλάδα μετρά ακόμη τις πληγές της από τον «ατυχή πόλεμο» του 1897 και την χρεοκοπία του κράτους, το 1893. Οι δύο αρνητικοί πρωταγωνιστές της ταπεινωτικής ήττας που γνώρισε από την τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία το ελληνικό κράτος, ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δεληγιάννης και ο διάδοχος Κωνσταντίνος που ήταν ο διοικητής του ελληνικού στρατού, το 1904 έχουν επανέλθει στα πράγματα.
Υπό αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, ο 36χρονος – τότε – διάδοχος του θρόνου Κωνσταντίνος, επισκέπτεται την Πάτρα, ίσως και διότι επιθυμεί να διορθώσει την εικόνα του προς τους υπηκόους του, οι οποίοι του επιρρίπτουν τις ευθύνες για την στρατιωτική ήττα στο πεδίο της μάχης με τους Τούρκους.
Αφορμή της καθόδου του Κωνσταντίνου στην Πάτρα, αποτελούν οι μαθητικοί αθλητικοί αγώνες που διεξάγονται στην πόλη την Κυριακή 2 Μαΐου.
«Η γιορτή των σχολικών αγώνων – Ο Διάδοχος εν Πάτραις» κυκλοφορεί με κεντρικό θέμα την επομένη 3 Μαΐου, ο «Νεολόγος» των Πατρών, ο οποίος έχει αναλυτικότατο ρεπορτάζ για το θέμα.
Η άφιξη
Ο Κωνσταντίνος καταφθάνει στην Πάτρα με ειδική αμαξοστοιχία, στις 3 και μισή το μεσημέρι της Κυριακής, συνοδευόμενος από τον τότε υπουργό Παιδείας Σπύρος Στάης. Ο τελευταίος λίγες ημέρες αργότερα θα «πρωταγωνιστήσει» στην τελευταία μονομαχία που έγινε στην Ελλάδα, τον Ιούνιο, μεταξύ του ίδιου και του μύωπα βουλευτή Κωνσταντίνου Χατζηπέτρου, ο οποίος και θα χάσει τη ζωή του.
Η άφιξη του διαδόχου του θρόνου περιγράφεται από τον «Νεολόγο» των Πατρών με τα εξής: «Από της 3ης λοιπόν και 1)4 ήρχισαν κατερχόμενοι εις την ανωτέρω πλατείαν (σημ. Τριών Συμμάχων) αι αρχαί και πλήθος κόσμου, όστις είχε καταλάβει την πλατεία και ιδίως την πλευράν την προς την οδό πόθεν θα διήρχετο ο Διάδοχος όπως ανέλθη εις το ξενοδοχείον των Πατρών. Από του Λιμεναρχείου μέχρι της θύρας του ξενοδοχείου των Πατρών είχε παραταχθή ένθεν και ένθεν σώμα στρατού ως και αστυφύλακες. Πρώται ήλθον αι στρατιωτικές αρχαί ο Διευθυντής της Αστυνομίας κ. Ιωαννίδης μετά των αστυνόμων, είτα δε ο κ. Νομάρχης, οι βουλευταί Πατρών ο κ. Δήμαρχος μετά των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου και αι Δικαστικαί και άλλαι αρχαί. Επί της πλατείας εσταθμευσε και η Φιλαρμονική μουσική.
Ακριβώς περί την 3ην και 40 λεπτά ηκούσθη ο συριγμός του τραίνου ου επέβαινεν ο Διάδοχος και μετ’ ολίγον όλον το πλήθος το διεσκορπισμένον εις την πλατείαν έσπευσε εις το μέρος οπόθεν θα απεβιβάζεταο ο Διάδοχος. Η αμαξοστοιχία εστάθμευσε μετ’ ολίγον προς του Λιμεναρχείου, ένθα πρώτος απεβιβάσθη η Α.Υ. ο Διάδοχος φέρων την στρατιωτικήν του στολήν […]. Άμα τη αποβιβάσει του Διαδόχου, ο στρατός παρουσίασεν όπλα αι σάλπιγγες ήρχισαν και η μουσική της Φιλαρμονικής ανέκρουσεν τον Βασιλικόν ύμνον (σ. εθνικός ύμνος). Αφού εχαιρέτισεν ο Διάδοχος τας αρχάς, κατηθύνθη εις το ξενοδοχείον μετά του κ. Στάη και των λοιπών».
Η υποδοχή στο γήπεδο
Οι αθλητικοί μαθητικοί αγώνες, που ήσαν περισσότερο γυμναστικές επιδείξεις, διεξήχθησαν όπως διαβάζουμε στον «Νεολόγο» των Πατρών, στη συνοικία Γυρί πίσω από τα Ψηλαλώνια, προφανώς στο γήπεδο του «Παναχαϊκού». «Αι εξέδραι των κεκλημένων είχον καταληφθή υπό των αρχών, των βουλευτών, των κ.κ. Προξένων και πλείστων κυρίων, αι πέριξ θέσεις του στίβου ήσαν πλήρεις θεατών μέχρι ασφυξίας. Από των πέριξ μερών του στίβου το πλήθος εθεάτο εν συνωστισμώ».
Το κατάμεστο, μέσα και έξω, γήπεδο καταφθάνει ο Κωνσταντίνος και να πως περιγράφει την είσοδό του ο «Νεολόγος» των Πατρών: «Η είσοδος του Διαδόχου εις τον στίβον ενείχε τι το μεγαλοπρεπές κατ’ εκείνην την στιγμήν. Ο Διάδοχος εβάδιζεν ευθυτενής, έχων ένθεν και ένθεν τον υπουργόν κ. Στάην, τον δήμαρχον κ. Βότσην και τον Επίσκοπον Ηλείας (σ. Δαμασκηνό), όπισθεν δε ηκολούθουν η Ελλανόδικος Επιτροπή και οι εξ Αθηνών ξένοι. Το άπειρον εκείνο πλήθος είχε καρφώσει την ώραν εκείνην τα βλέμματά του επί του Διαδόχου, ενώ αι μουσικαί μικροί και μεγάλοι εν γραφικώτατη παρατάξει εφώναζον μυριστόμως αποκαλυπτόμενοι.
– Ζήτω ο Διάδοχος!
– Ζήτω η Πριγκήπισσα Σοφία! (σ. η σύζυγός του πριγκίπισσα Σοφία της Πρωσίας, αδελφή του αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου Β)
– Ζήτω ο Βασιλεύ! (ο Γεώργιος Α’)
Ο Διάδοχος εχαιρέτατ στρατιωτικώς τον μικρόκοσμον εκείνον, όστις έξαλλος εξερρήγνυτο εις ζητωκραυγάς υπέρ του μέλλοντος Βασιλέως του, την στιγμήν εκίνην διερχομένου προ αυτού εν όλη του τη Βασιλική αίγλη. Ο άλλος κόσμος απεκλαύπτετο και εχειροκρότει τον Διάδοχον, ενώ αι μουσικαί εξηκολούθησαν ανεκρούουσαι τον Βασιλικόν ύμνον».
Οι αγώνες στο Γυρί και η βροχή
Ο συντάκτης του «Νεολόγου» των Πατρών παραθέτει αναλυτικό ρεπορτάζ για τις αθλητικές επιδείξεις των μαθητών από τα Δημοτικά και Γυμνάσια σχολεία της Πάτρας και των γύρω περιοχών, οι οποίες έλαβαν χώρα ενώπιον του υψηλού προσκεκλημένου, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει πως οι μαθητές του «Α’ Ελληνικού Σχολείου πλην τοις άλλοις εξετέλεσαν ωραιότατον σύμπλεγμα το «Στέμμα» ενώ οι μαθηταί έσειον μικράς κυανολεύκους σημαίας υπό τα χειροκροτήματα του πλήθους», ενώ στο τέλος των αθλητικών επιδείξεων ακολούθησε «παρέλασις των μαθητών των Σχολείων από των Δημοτικών πρώτων, προ του Διαδόχου. Κατά την παρέλασιν οι μαθηταί προ του Διαδόχου διέρχονται αποκαλυπτόμενοι και ζητωκραυγάζοντες.
– Ζήτων ο Διαδόχος!
Το πλήθος εις τας ζητωκραυγάς των παρελαυνόντων προ του Διαδόχου του Ελληνικού θρόνου αποκαλύπτεται, ενώ ο Διάδοχος χαιρετά τους παρελαύνοντας μαθητάς στρατιωτικώς».
Να σημειωθεί ότι εκείνο τον καιρό οι μαθητές φορούσαν πηλίκιο που είχε ως σήμα την κουκουβάγια και προφανώς όταν ο συντάκτης του «Νεολόγου» των Πατρών γράφει στο ρεπορτάζ ότι οι μαθητές ήταν αποκαλυπτόμενοι, εννοεί ότι δεν φορούσαν το πηλίκιό τους, ως ένδειξη σεβασμού στον διάδοχο του θρόνου.
Με την ολοκλήρωση των αγώνων, ο Κωνσταντίνος αναχωρεί με ζητωκραυγές από μαθητές και θεατές και όπως μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» των Πατρών «Κατ’ εκείνην την στιγμήν ήρχισε πίπτουσα βροχή ήτις διεσκόρπισε τα πλήθη και έθεσε τέρμα εις την πανηγυρικήν εορτήν της μαθητιώσης νεολαίας».
Η φωταγώγηση της πόλης και η λαμπαδηδρομία
Η Πάτρα για να τιμήσει τον υψηλό προσκεκλημένο της, ο οποίος μάλιστα ήλθε με τη στρατιωτική του στολή για να παρακολουθήσει γυμναστικές επιδείξεις μαθητών, αποφάσισε να φωταγωγηθεί. Άλλωστε στην πόλη υπήρχε ηλεκτρισμός εκείνη την εποχή, χάρη στο εργοστάσιο αεριόφωτος στην Κρύα Ιτεών.
«Το εσπέρας η πόλις εφωταγωγήθη» μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» των Πατρών και συνεχίζει με τα εξής: «Τα Δημόσια και Δημοτικά καταστήματα, ο Εμπορικός Σύλλογος, τινές των επί της οδού αγίου Νικολάου οικιών ήσαν κατάφωτοι». Στο μεταξύ, η βροχή είχε σταματήσει και οι Πατρινοί ξεχύθηκαν στους δρόμους για την κυριακάτικη βόλτα τους. Μάλιστα, η περιέργεια οδήγησε τους περισσότερους έξω από το ξενοδοχείο επί της πλατείας Τριών Συμμάχων, όπου είχε καταλύσει ο διάδοχος Κωνσταντίνος. Όσο οι Πατρινοί συνέρρεαν στο σημείο ο Κωνσταντίνος έτρωγε.
«Κόσμος άπειρος είχε κατέλθει το εσπέρας οπότε πλέον ο καιρός είχεν αποκατασταθή, και εξεχύθη εις την πλατείαν Γεωργίου, εις την οδόν Μαιζώνος, αγίου Νικολάου, αγίου Ανδρέου και ιδίως έξωθι του ξενοδοχείου των Πατρών ένθα κατέλυσεν ο Διάδοχος. Εις την εκεί πλατείαν των τριών Συμμάχων Δυνάμεων η μουσική της Φιλαρμονικής επαιάνιζεν ενώ εις το ξενοδοχείον είχε παρατεθή γεύμα προς τιμήν του Διαδόχου», γράφει ο «Νεολόγος» των Πατρών. Μάλιστα, οι μαθητές για να τιμήσουν τον μελλοντικό βασιλιά τους, αποφάσισαν να κάνουν λαμπαδηδρομία, ωστόσο ο Κωνσταντίνος προτίμησε να συνεχίσει το φαγητό του…. Ιδού πως περιγράφει το γεγονός ο «Νεολόγος» των Πατρών: «Κατά την στιγμήν της ενάρξεως του γεύματος διήλθεν η λαμπαδηφορία των μαθητών πάντων των σχολείων. Ούτοι είχον συγκεντρωθή εις την πλατείαν Γεωργίου και ηγουμένης της μουσικής του Παναχαϊκύ διήλθον εν μακρά σειρά τας κεντρικωτέρας οδούς της πόλεως κρατούντες εις χείρας των ενετικούς φανούς και βεγγαλικά φώτα. Το θέαμα της λαμπαδηφορίας ήτο όντως θαυμαστόν, ο δε κόσμος εξ αμφότερων των φύλλων έσπευδεν από γωνίας εις γωνίαν όπως απολαύση αυτού. Οι μαθηταί περί τας 2 χιλιάδας διήλθον ζητωκραυγάζοντες κάτωθι του ξενοδοχείου των Πατρών προ του οποίου και καθ’ όλην την οδόν ασφυκτικώς συνωστίζετο το πλήθος το οποίον ολοέν επηύξανεν». Όπως φαίνεται όμως, ούτε το λαμπρό θέαμα, ούτε οι ζητωκραυγές των δυο χιλιάδων μαθητών της πόλης, συγκίνησαν τον μέλλοντα μονάρχη. «Ο Διάδοχος δεν εξήλθεν εις τον εξώστη κατά την παρέλασιν αυτής της λαμπαδηφοράις, καθότι μόλις είχεν αρχίσει το γεύμα», μας πληροφορεί ο «Νεολόγος» των Πατρών, με αποτέλεσμα: «η λαμπαδηφορία επροχώρησε διήλθε δια των οδών Κολοκτρώνη και Μαιζώνος εστάθμευσεν εις την πλατείαν Γεωργίου και εκείθεν δια των κεντρικών πάλιν οδών διήλθεν δια των οδών Κολοκοτρώνη και Μαιζώνος εστάθμευσεν εις την πλατείαν Γεωργίου και εκείθεν δια των κεντρικών πάλιν οδών, διήλθεν εκ δευτέρου προς του ξενοδοχείου». Όπως φαίνεται η δεύτερη παρέλαση των μαθητών έξω από το ξενοδοχείο «ανάγκασε» τον Κωνσταντίνο να διακόψει το γεύμα του, να βγει στο μπαλκόνι και να χαιρετήσει τους συγκεντρωμένους. Όπως γράφει ο «Νεολόγος» των Πατρών: «Οι μαθηταί εχειροκρότητσαν και εζητωκραύγασαν υπέρ του Διαδόχου όστις εξήλθεν εις τον εξώστην την στιγμή εκείνη και προσεφώνησε ως εξής: Ευχαριστώ δια την υποδοχή την οποίαν μοί εκάματε. Πάντοτε ευχαριστούμαι ερχόμενος εις τας Πάτρας. Επωφελήθην της ευκαιρίας των Σχολικών αγώνων και ήλθον. Ευχαριστήθην διά την επιτυχίαν των αγώνων και διά την πρόοδον της Γυμναστικής ήτις προετοιμάζει τον στρατόν του μέλλοντος. Ζήτω η Πατρίς!».
Η υποδοχή του Κωνσταντίνου, σύμφωνα με τον «Νεολόγο» των Πατρών, υπήρξε ενθουσιώδης: «Πριν η εκφωνήση τους λόγους τούτους ο Διάδοχος, το κάτωθι άπειρον πλήθος είχεν εκραγή εις ενθουσιωδεστάτας και παρατεταμένας ζητωκραυγάς. Αληθής φρενίτις είχε καταλάβει όλον εκείνο το πλήθος, εν ω παρέκει εις το άκρον της έναντι Πλατείας των Τριών Συμμάχων, πυροτεχνήματα ωραία εξεσφενδονίζοντο αλλεπαλλήλως, προσδίδοντας έκτακτον μεγαλοπρέπειαν εις το όλον θέαμα. Και όταν ο Διάδοχος επεράτωσε την προς το πλήθος προσλαλιάν του, επανελήφθησαν βροντωδέστεραι αι ζητωκραυγαί του πλήθους, το οποίον εν μέσω μεγάλου συνωστισμού απεχώρησεν, αφού πρώτον ο Διάδοχος μετά της ακολουθίας του επανήλθεν εις την αίθουσαν του ξενοδοχείου όπως συνεχίση το γεύμα, όπερ εδίδετο προς τιμήν του».
Γεύμα μετά… μουσικής
Ο «Νεολόγος» των Πατρών έχει αναλυτικό ρεπορτάζ για το τι συνέβη και κατά τη διάρκεια του γεύματος στο ξενοδοχείο προς τιμή του διαδόχου και δημοσιεύει την προσφώνηση του δημάρχου Δημητρίου Βότση και την αντιφώνηση του Κωνσταντίνου. Στα παραλειπόμενα της επίσκεψης ο διάδοχος εκφράζει την εκτίμησή του για την Φιλαρμονική, που έπαιζε κατά τη διάρκεια του γεύματος, αλλά και για τον Πατρινό ζωγράφο Επαμεινδώνα Θωμόπουλο, της γνωστής οικογενείας των Πατρών. Μάλιστα, ο «Νεολόγος» των Πατρών καταγράφει τη στιχομυθία ανάμεσα στον διάδοχο και τον δήμαρχο ως εξής:
«Ο Διάδοχος είπε προς τον κ. Δήμαρχον.
– Έχετε και σεις ένα καλόν ζωγράφον εν Πάτραις.
– Εννοείτε τον κ. Χατζόπουλον; Παρετήρησεν ο κ. Δήμαρχος.
– Όχι, δεν πρόκειται περί αυτού αλλά περί άλλου… Και μετά βραχείαν σκέψις επανέλαβε… Τον Θωμόπουλον!
Και ο Διάδοχος εξαίρων την αξίαν του Πατρινού ζωγράφου κ. Θωμόπουλου, πρόσθεσεν ότι εξετίμησε έργα του τινά εν τη εν Αθήναις Καλλιτεχνική Εκθέσει και ότι Σεπτή αφού Μήτηρ (σ. η βασίλισσα Όλγα) ηγόρασε μικρόν καλλιτέχνημα του κ. Θωμόπουλου».
