Ανοίξτε σαμπάνια!
Μην τη μοιραστείτε, φυσικά. Έφτασε η εποχή του νέου ατομικισμού, και το σλόγκαν της είναι ξεκάθαρο: «What’s in it for me?».

Κάθε απόφαση που παίρνουμε – από το τι θα ψηφίσουμε μέχρι το αν θα αφήσουμε φιλοδώρημα – περνάει πρώτα από το αυστηρό φίλτρο του προσωπικού συμφέροντος.
Και γιατί όχι;
Αφού, όπως φαίνεται, το συλλογικό καλό είναι ένα ρομαντικό παραμύθι για νανουρίσματα, ενώ το ατομικό συμφέρον είναι η σκληρή πραγματικότητα που όλοι λατρεύουμε να υπηρετούμε.

Ας ξεκινήσουμε από το πιο τρανταχτό παράδειγμα: την ψήφο.
Σε κάθε πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση – είτε μιλάμε για την Ελλάδα, είτε για τις Ηνωμένες Πολιτείες, είτε για οποιαδήποτε άλλη χώρα – το μοτίβο είναι το ίδιο.
Οι πολίτες δεν ψηφίζουν με γνώμονα το μακροπρόθεσμο καλό της χώρας ή του πλανήτη, αλλά την άμεση οικονομική τους ανακούφιση.

Τα πολιτικά ζητήματα των τηλεοπτικών παραθύρων, δεν ασχολούνται με στρατηγικές για το μέλλον, παρά μόνο αν κάποιος χορηγός σπρώξει μια ανόητη/καλή είδηση.
Κανείς δεν προτείνει κάτι που να θίγει πράγματα, αλλά όλοι ανταγωνίζονται τις ευχές.
Και ενώ οι κυβερνήσεις προσπαθούν με αυξήσεις μισθών, φοροελαφρύνσεις και επιδόματα να αντιμετωπίσουν την κρίση, εμείς θέλουμε ολοένα και περισσότερα, κάνοντας ολοένα και λιγότερα.

Με δικαιολογία το “όλοι το κάνουν”, επιλέγουμε να μην κάνουμε τίποτα.
Και ας είδαμε ανάγλυφα και μπροστά στα μάτια μας, τώρα με τη γενίκευση των ηλεκτρονικών πληρωμών, ποιοι μας έκλεβαν και εξακολουθούν να μας κλέβουν.
Όσο για το περιβάλλον, αφήστε το για την επόμενη γενιά – αν επιβιώσει.
Οι εκλογές έχουν πλέον μετατραπεί σε ένα παζάρι προσφορών: ποιος υπόσχεται περισσότερα και ταχύτερα;
Κι αν το μέλλον ακούγεται καταστροφικό, τουλάχιστον η σημερινή ημέρα θα έχει λίγη περισσότερη ασφάλεια στην τσέπη.
Άλλωστε, όπως είπε και ο Μάικλ Κέιν στο The Dark Knight: «Some men just want to watch the world burn.»
Αλλά ας περάσουμε από το πολιτικό, στο ατομικό πεδίο.
Αρκεί να ρίξεις μια ματιά στις ταινίες που λατρεύουμε.
Οι πρωταγωνιστές τους δεν σκέφτονται ποτέ το συλλογικό καλό, τουλάχιστον όχι πριν εξασφαλίσουν το δικό τους.
Στο Jerry Maguire, ο Τομ Κρουζ ακούει το περίφημο: “Show me the money!”. Και ποιος δεν ένιωσε εκείνη τη στιγμή μια μυστική συγγένεια με αυτόν τον άνθρωπο, που ήθελε απλώς το μερίδιό του από τη ζωή;
Και πώς φτάσαμε εδώ;
Για να καταλάβουμε, πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στις αξίες που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές.

Η κοινωνία μας πέρασε δεκαετίες προβάλλοντας το ιδανικό του ατόμου.
Από τα παιδικά μας χρόνια, μας μάθαιναν ότι είμαστε μοναδικοί, ότι έχουμε ξεχωριστά ταλέντα, ότι μπορούμε να πετύχουμε ό,τι θέλουμε.
Ή μάλλον, οφείλουμε να πετύχουμε τα πάντα, τα οποία άλλωστε δικαιούμαστε!
Η έμφαση στην «ατομική αξία» έγινε τόσο έντονη που ξέχασε την κοινωνική διάσταση.
Το «εγώ» έγινε ο απόλυτος κυρίαρχος, ενώ το «εμείς» κατέληξε μια νοσταλγική ανάμνηση.
Αργά αλλά σταθερά δημιουργήθηκε ένα υπέρ-προστατευτικό κουκούλι
Η δημιουργία αυτού του κουκουλιού, όπου κάθε άνθρωπος σκέφτεται πρώτα τον εαυτό του, έχει επιδεινώσει το πρόβλημα.

Το μήνυμα είναι σαφές: η ευτυχία σου είναι αποκλειστικά δική σου ευθύνη και το κυνήγι της (συνήθως μέσα από την κατανάλωση) ο ένας και μοναδικός σκοπός της ζωής σου,
Και αν αυτή η τροχιά κυνηγιού συγκρούεται με τις τροχιές άλλων;
Έ, τόσο το χειρότερο γι αυτούς!
Ας υποφέρουν οι άλλοι.

Θυμηθείτε την αγαπημένη μας ατάκα: «Τι με νοιάζει εμένα; Εγώ θα σώσω τον κόσμο;»
Πλέον έχει μετατραπεί από αστείο σε τρόπο ζωής. Δεν είναι τυχαίο που η συλλογική δράση έχει μειωθεί, ενώ οι ατομικές φιλοδοξίες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.
Και κανείς δεν λέει την σκληρή αλήθεια!
Μόνο ο αγαπημένος μου Φράνσις Άντεργουντ στο House of Cards: “You are entitled to nothing.”
Αλλά εμείς αποφασίσαμε να διεκδικήσουμε τα πάντα, χωρίς βέβαια να αναλογιστούμε τις συνέπειες.
Όμως, αυτή η λογική έχει κόστος.
Όσο εστιάζουμε αποκλειστικά στο ατομικό συμφέρον, παραβλέπουμε τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.
Η κλιματική κρίση, για παράδειγμα, απαιτεί συλλογικές θυσίες και μακροπρόθεσμες αποφάσεις.
Ποιος όμως ενδιαφέρεται να μειώσει το ανθρακικό του αποτύπωμα όταν το νέο SUV μοιάζει τόσο δελεαστικό;
Και πόσο λογικός ακούγεται ο Τραμπ, όταν ουρλιάζει: Drill, drill, drill!

Η ίδια λογική ισχύει και σε κοινωνικό επίπεδο. Η ανισότητα αυξάνεται, οι κοινωνικές δομές καταρρέουν, αλλά εμείς συνεχίζουμε να ακολουθούμε το μονοπάτι του «εγώ πρώτος».
(Εδώ είναι που αρχίζω να γίνομαι καλός και αισιόδοξος!)
Παρά λοιπόν την κυριαρχία του νέου ατομικισμού, η ιστορία μας δείχνει ότι οι κοινωνίες μπορούν να αλλάξουν.
Η επαναφορά του συλλογικού πνεύματος απαιτεί αλλαγή στις αξίες που προβάλλουμε και διδάσκουμε.
Πρέπει να θυμηθούμε ότι οι μεγαλύτερες επιτυχίες της ανθρωπότητας δεν ήταν ποτέ έργο ατόμων, αλλά κοινοτήτων.
Σήμερα εμείς οι άνθρωποι κρατάμε στα χέρια μας την μεγαλύτερη δύναμη που έχουν κρατήσει όλες οι προηγούμενες γενιές, μαζί!
Ίσως η νέα γενιά να συνειδητοποιήσει ότι το «εμείς» είναι τελικά πιο δυνατό από το «εγώ».
Μέχρι τότε, καλώς ήρθατε στην εποχή του νέου ατομικισμού – και καλή μας τύχη!
Και επειδή σε τάραξα σήμερα στις ατάκες του σινεμά, ας το τερματίσω με άλλη μια διάσημη ατάκα της ποπ κουλτούρας.
“With great power comes great responsibility.” όπως μας δίδαξε ο Spiderman.
Αφήνω αυτή εδώ την ατάκα να κρέμεται σαν το Σπαθί του Δαμοκλή πάνω από το κεφάλι σου και σε χαιρετώ!

Δημοσιεύητκε στην εφημερίδα Νεολόγος*