Ο ορεινός όγκος της Βαράσοβας έχει κηρυχθεί ως τόπος ιστορικός και ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Οι εκκλησίες, οι μονές και τα ασκηταριά της εποχής του Βυζαντίου που αναπτύχθηκαν στις δυσπρόσιτες πλαγιές της Βαράσοβας σήμερα είναι όλα ερειπωμένα. Τα εναπομείναντα όμως στοιχεία αποδεικνύουν τη δύναμη της μοναστικής ζωής στο βουνό. Μια αχλή περασμένων μεγαλείων αλλά και ένα βουνό ιδανικό για εξερευνήσεις από τα χρόνια τα παλιά μέχρι σήμερα.
Κάπου κρύβεται ο Ιούλιος Βερν
Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1931 ο συντάκτης του «Ν» που ειδικεύεται στο φυσιολατρικό ρεπορτάζ και δεν αφήνει κορφή για κορφή απάτητη, αφιερώνει ένα υπέροχο άρθρο στην Βαράσοβα με στοιχεία λυρισμού σαν παραμύθι σχεδόν. « Κάθε φορά που αντικρίζω το απέναντι μας βουνό, την τρίκορφη Βαράσοβα, ο νους μου γυρίζει πίσω σε όμορφες παιδικές εντυπώσεις που είχα σχηματίσει από την ανάγνωση του μυθιστορήματος του Ιουλίου Βερν «η Σφίγξ των πάγων». Στο μυθιστόρημα αυτό του προφητικού συγγραφέως, ο οποίος εμάντευσεν όλας τας σημερινάς προόδους της γίνεται λόγος για κάποιο βουνό που έχει μαγνητική δύναμη και τραβά όλα τα αντικείμενα. Ίσως ο συγγραφέας θέλει να φανέρωση την έλξη που προκαλεί το άγνωστο στους εξερευνητές και το εξαιρετικό θέλγητρο στις δυνατές ψυχές. Έτσι αισθάνομαι κάθε φορά που σκαλώνω στη Βαράσοβα όχι βέβαια για επιστημονικές μελέτες αλλά για καμιά πέρδικα ή κανένα αγριοπερίστερο. Έχει βλέπετε και το κυνήγι τα θελγητρά του και σε τραβάει κει που όταν βρίσκεσαι στα συγκαλά σου ούτε να διανοηθής καν τολμάς πως μπορείς να σκαλώσης.»
Κάτι απόκρημνο, κάτι διονυσιακό
«Ο Παν αν βρισκόταν σε καμιά πλαγιά του μάταια θα χτυπούσε τη φλογέρα του για να τραβήξει κοντά του τρελές νύφες των δασών. Είνε ένας μυστηριώδης βράχος, απότομος, που τον δέρνουν οι δυνατοί ανέμοι, ένας βράχος που στέκει εκεί σαν πελώριο ερωτηματικό. Ποια μεγάλη ανατροπή τον έκανε να ξεφυτρώση; Έζησαν εκεί άνθρωποι ; Υπήρχεν εδώ και χιλιάδες χρόνια κανένας συνοικισμός στους προποδές του; Και ποιοι να ήταν αυτοί που διάλεξαν αυτό το επικίνδυνο μέρος όπου πολλές φορές όταν λυσσομανάει ο βορηάς, γκρεμίζει κι αυτά ακόμη τα βαγόνια του σιδηροδρόμου; Λένε πως στο Κρυονέρι όπου αράζει το ατμόπλοιο του ΣΔΒΕ υπήρχεν η αρχαία πόλις Υποχαλκίς επίνειο πιθανόν της ξακουσμένης Καλυδώνος»
Λίγη ιστορία ακόμα
«Ο Στράβων σχετικώς αναφέρει ότι το βουνό εκαλέιτο Χαλκίς.». Όσοι έχουν κάμη το ταξίδι στην απέναντι ακτή θα έχουν δει μερικά σπητάκια στην άκρη του Κρυονερίου όπου σήμερα μένουν ολίγοι εργάτες. Από κει και πέρα προς τα ανατολικά το βουνό βρίσκεται στη θάλασσα και μόνο σε δύο τρεις μεριές μπορεί να βγη κανείς. Μόνο εξαιρετικοί λόγοι θα ανάγκασαν ανθρώπους να σκάλωσαν σ αυτό το κομμάτι και να κολλήσουν στα πλευρά σα στρείδια»
Αγριοπερίστερα και άλλα ζώα
«Ένας χωρικός από τη Βασιλική μου έλεγε κάποτε: – Χιλιάδες περιστέρια στη μεγάλη σπηλιά το χινόπωρο μα δεν βαριώνται έυκολα τα αφιλότιμα. Ανέβηκα μια μέρα κι εγώ εκεί απάνου κι έρριξα τριάντα ντουφέκια χωρίς να βαρέσω κανένα. Σου λέω λοιπόν να το ξέρης πως τα φυλάει ο αγιος Νικόλας.» Στην πλαγιάν αυτήν βόσκουν τώρα μερικά αγριογούρουνα, στην τελευταία επισκεψί μου στο βουνό ένα κοπάδι από κατσίκια είχε πιάσει το απόσκιο. Έμοιαζαν με καλογερόπαιδα, ενώ ένας τράγος μεγαλοπρεπής σαν ηγούμενος φαινόταν σα να τας έβανε λόγο. Δυο κατσίκια είχαν βραχνιάσει. Και όμως ένα τσοπάνης προσπαθούσε να ανέβη στους βράχους για να τα σώση. Ο τολμηρότερος ακροβάτης θα δίσταζε να κάμη αυτή την επιχείρηση την οποίαν εν τούτοις οι δικοί μας τσοπάνηδες βρίσκουν ευκολότατη. Μην περιμένετε να δείτε μονοπάτι. Βρίσκεται μονάχα στη φαντασία των τσοπάνηδων που κατορθώνουν να σκαλώνουν εις τα πλέον απρόσιτα βουνά.»
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος*