Στις μέρες μας είναι ο κορωνοϊός που εξελίσσεται σε μάστιγα, ωστόσο τους προηγούμενους αιώνες άλλες επιδημίες και ασθένειες κυριολεκτικά θέριζαν τον πληθυσμό. Μια από αυτές ήταν και η φυματίωση.
Οι συνθήκες διαβίωσης, κυρίως στα αστικά κέντρα, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, λόγω της υπάρχουσας κοινωνικής διαστρωµάτωσης, ήταν πολύ άσχημες, γεγονός που ευνοούσε την ανάπτυξη και διάδοση της φυματίωσης, ιδιαίτερα στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.
Κατά τη δεκαετία 1879 – 1889 (όταν ο πληθυσμός της Πάτρας το 1879 ήταν 24.993 κάτοικοι και το 1889 ήταν 33.529), περίπου το 1% του πληθυσμού (κατά µέσο όρο) πέθαινε κάθε έτος από φυματίωση και λοιπές πνευμονικές παθήσεις, χωρίς εδώ να έχουν υπολογισθεί τα κρούσματα νοσούντων από φυματίωση, οι οποίοι καθίσταντο ανίκανοι για οιαδήποτε εργασία και ενασχόληση και ενδεχομένως πέθαιναν μετά από μερικά χρόνια.
Από άλλα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία που ανευρέθηκαν στη βιβλιογραφία, για τη θνησιμότητα από φυματίωση για όλη τη δεκαετία του 1890 στην περιοχή της Πάτρας, παρατηρείται ότι το ποσοστό θνησιμότητας, κατά µέσο όρο ανέρχεται σε 27,44 % ανά 10.000 κατοίκους (ή σχεδόν 0,28% ανά 100 κατοίκους), έχοντας στο σύνολο της δεκαετίας 1.016 θανάτους από φυματίωση.
Αντίστοιχα, στον Πύργο Ηλείας το ποσοστό θνησιμότητας ήταν 17,15% ανά 10.000 κατοίκους (ή σχεδόν0,18% ανά 100 κατοίκους), έχοντας ως σύνολο θανάτων δεκαετίας 218 κατοίκους.
Τα προαναφερθέντα στοιχεία ήταν σαφής ένδειξη της αυξημένης θνησιµότητας, η οποία ήταν μεγαλύτερη σε σύγκριση µε γειτονικές χώρες και έτσι ήταν προφανές ότι κρινόταν επιτακτική η ανάγκη για τη λειτουργία σανατορίων και αντιφυµατικών ιατρείων στην περιοχή της Πελοποννήσου.
Σανατόριο στην Εγλυκάδα
Στην Πάτρα υπάρχει αναφορά για λειτουργία σανατορίου στην Εγλυκάδα, κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, λόγω του κλίματος που οφειλόταν στα πολλά πυκνά δάση που υπήρχαν γύρω της και που εμπόδιζαν τον παγωμένο αέρα να κατεβεί από το Παναχαϊκό στη διάρκεια του χειμώνα.
Η ανάγκη για λειτουργία σανατορίου στα νεότερα χρόνια περιγράφηκε στη δήλωση του Κ. Παπασταθόπουλου, διευθυντή, το 1901, της Πάτρας.
Ο Παπασταθόπουλος ζήτησε να λειτουργήσει ένα νοσοκομείο δύο δωματίων, το ένα για άνδρες και το άλλο για γυναίκες, ασθενείς µε φυματίωση. Η αναγκαιότητα αυτή τονίστηκε από τον Παπασταθόπουλο µε το θάνατο από φυματίωση μίας πόρνης, η οποία δεν είχε γίνει δεκτή σε κανένα άλλο νοσοκομείο και η οποία νοσηλεύθηκε αναγκαστικά στο τµήµα νοσούντων από σύφιλη, αφού υπήρχε πτέρυγα µόνο για άνδρες φυματικούς.
Το 1923 χτίστηκε στη νότια πλευρά του Κάστρου της Πάτρας, επί της οδού Παπαδιαµαντοπούλου, το «Τρεµπέλειο» σανατόριο µε δωρεά του Πατρινού δερµατέµπορου ΠαναγιώτηΤρεµπέλα.
Το εν λόγω σανατόριο προσέφερε μεγάλη βοήθεια στην αντιμετώπιση της φυματίωσης κατά τα επόμενα έτη, λειτουργώντας περισσότερο ως αντιφυµατικό ιατρείο, παρά ως σανατόριο, κάτι που καθιστούσε έντονη την ανάγκη ίδρυσης ενός τέτοιου ιδρύματος.
Νοσοκομείο Φυματιώντων
Η ίδρυση οργανωμένου, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, σανατορίου στην Πάτρα, ήταν µια πολύπαθη και βασανιστική διαδικασία, αφού σύμφωνα µε τα ιστορικά στοιχεία , είχε προταθεί, καταρχήν, από το γνωστό και λαοφιλή ιατρό της Πάτρας Χρήστο Κορύλλο η ίδρυση αντιφυµατικού ιατρείου πλησίον του τότε Νοσοκομείου της Πάτρας (όπως είδαµε και ανωτέρω), στην περιοχή κάτω από το Φρούριο και η ίδρυση αντιφυµατικού νοσοκομείου στη Μονή Οµπλού (σε βουνό πλησίον της Πάτρας) ή στη κλειστή (διαλυθείσα) και µη λειτουργούσα από έτη Μονή της Μέντζαινας ή Μπαµπιώτη (άνωθεν της Χαλανδρίτσας).
Ο τότε Ιατρικός Σύλλογος της Πάτρας δεν συμφωνούσε µε τις απόψεις του Κορύλλου, το δε αρμόδιο υπουργείο διευκρίνισε ότι «το αντιφυµατικό ιατρείο πρέπει να βρίσκεται μέσα στην πόλη και όχι μακριά από αυτή».
Το 1927 ιδρύθηκε στην Πάτρα αντιφυµατική εταιρεία και συνεπώς διαφάνηκαν ελπίδες ότι θα επιταχυνθεί η διαδικασία ιδρύσεως αντιφυµατικών δοµών.
Δυόχρόνια μετά, το 1929, ιδρύθηκε το σανατόριο στη Λέσβο και κατόπιν πρωτοβουλίας των Πατρινών πολιτικών Μιχαλακόπουλου, Γκότση και Μάρκου, μέσα σε αυτό το νόμο ψηφίζεται, τελικά, διάταξη «περί ιδρύσεως θεραπευτηρίου, υπό τον τίτλον ‘’Άγιος Ανδρέας’’ και εις τας Πάτρας, µε περιφέρειαν τον Νοµόν Αχαϊοήλιδος».
Όσον αφορά τις υποψήφιες τοποθεσίες δίδονταν πολλές προτάσεις, µε σημαντικότερες:
•Την πεδιάδα της Πάτρας, η οποία στη συνέχεια αποκλείσθηκε ως ακατάλληλη, προφανώς λόγω µη υγιεινού κλίματος
• Την Καλλιθέα Οβρυάς (τοποθεσία ηµιορεινή µε καλό κλίμα λίγο πιο έξω από την Πάτρα).
Όμως, το 1931, ωρίμασε η ίδρυση Σανατορίου στη Βυτίνα και έτσι η περίπτωση της Πάτρας αδράνησε.
Η εν λόγω απόφαση ξεσήκωσε κύμα μεγάλων αντιδράσεων στην Πάτρα και έτσι, οι ιθύνοντες του υπουργείου Υγιεινής, κατόπιν πιέσεων των τοπικών παραγόντων, ενέκριναν την αγορά 100 στρεμμάτων στην περιοχή της Μονής Γηροκοµειού Πατρών.
Παρ’ όλα αυτή η υπόθεση «Σανατόριο Πάτρας» δεν είχε περαιωθεί, αφού ο τότε Νοµοµηχανικός Πανουτσόπουλος διαφώνησε και πρότεινε ν’ αναζητηθεί άλλη τοποθεσία.
Τότε, προτάθηκαν άλλες τοποθεσίες, όπως ο Λυκοχωρός, , καθώς και η Σαµακιά, αμφότερες κοντά στην εγκριθείσα προς αγορά έκτασης στο Γηροκοµειό. Γενικώς, υπήρχε μεγάλη διαφωνία μεταξύ των κοινωνικών φορέων της πόλης, χωρίς να υπάρχει προοπτική για συνεννόηση και σε αυτό το χρονικό σημείο προτάθηκε από δύο συλλόγους (Φιλοδασικό και Ορειβατικό) στο Παναχαϊκό.
Η μόνη σημαντική εξέλιξη κατά τη διάρκεια αυτών των ετών η ίδρυση του αντιφυµατικού ιατρείου στην Κάτω Πόλη της Πάτρας, σε κτίριο της οδού Βότση, στις 9 Μαρτίου 1935, η οποία έγινε µε κρατική πρωτοβουλία .
Τελικά, το Νοσοκομείο Φυματιούντων στην Πάτρα λειτούργησε το 1953 στην προαναφερθείσα περιοχή του Γηροκοµειού, όπου είχαν κτισθεί στρατιωτικά κτίρια, τα οποία περιήλθαν στη δικαιοδοσία του νοσοκομείου λόγω των επιτακτικών αναγκών που υπήρχαν.
