Η αρχή των  «Ιουλιανών»

23.07.2022 / 14:00
02α

Το βράδυ της παραίτησης του Γεωργίου Παπανδρέου οι «Λαμπράκηδες» διαδηλώνουν στην Πάτρα, ενώ οι νέοι της Ένωσης Κέντρου ρίχνουν προκηρύξεις

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΑΝΗΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ

Στις 15 Ιουλίου1965 ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Παπανδρέου, εξωθείται σε παραίτηση μετά από μιας σύντομης διάρκειας συνάντηση που είχε με τον βασιλιά Κωνσταντίνο στα ανάκτορα. Η παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου θα πυροδοτήσει ένα κύμα διαδηλώσεων από τους πολίτες, που πέρασαν στην Ιστορία ως «Ιουλιανά», με κυρίαρχο αίτημα την ομαλή λειτουργία του κοινοβουλευτισμού, απαλλαγμένου από αντιλήψεις του μετεμφυλιακού πλέγματος καταστολής.Αιτία της σύγκρουσης Παπανδρέου – Κωνσταντίνου, υπήρξε η απόφαση του νόμιμα εκλεγμένου πρωθυπουργού της χώρας, ο οποίος είχε εκλεγεί τον Φεβρουάριο του 1964 με ποσοστό 52,8% των ψήφων και μία άνετη πλειοψηφία 171 εδρών, να αναλάβει ο ίδιος το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, αντί του Πέτρου Γαρουφαλιά, εκλεκτού του Παλατιού.Αμέσως μετά την προφορική παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου, ο 25χρονος βασιλιάς όρκισε ο κυβέρνηση από αποσχισθέντα στελέχη της Ένωσης Κέντρου, που έμειναν στην ιστορία ως «Αποστάτες», με πρώτο πρωθυπουργό (θα ακολουθήσουν και άλλοι), τον τότε πρόεδρο της Βουλής Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα. Ακολούθησε μία περίοδος έντονης πολιτικής ανωμαλίας η οποία πήρε το όνομα «Αποστασία», που οδήγησε τελικά στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Οι τρεις επιστολές

Την πρώτη ημέρα του Ιουλίου του 1965 ο πρωθυπουργός, Γεώργιος Παπανδρέου, θα ζητήσει την παραίτηση του Υπουργού Εθνικής Αμύνης, Πέτρου Γαρουφαλιά, προκειμένου να αναλάβει ο ίδιος το κρίσιμο αυτό υπουργείο, το οποίο μέχρι τότε θεωρείτο ότι «άνηκε στον θρόνο». Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, ο οποίος διατηρεί άριστες σχέσεις με τα ανάκτορα, αρνείται να παραιτηθεί και δηλώνει ότι θα το πράξει μόνο αν του το ζητήσει ο βασιλιάς! Ως αιτιολογία προβάλλει ότι ο Παπανδρέου δεν πρέπει να αναλάβει το Υπουργείο, επειδή εκκρεμεί η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, στην οποία έχει εμπλακεί το όνομα του γιού του, Ανδρέα Παπανδρέου. Ο 25χρονος βασιλιάς Κωνσταντίνος, που βρίσκεται στην Κέρκυρα, αναμένοντας τη γέννηση του πρώτου του παιδιού (της πριγκίπισσας Αλεξίας), αρνείται να υπογράψει το διάταγμα αντικατατάστασης του Γαρουφαλιά. Θα ακολουθήσει η ανταλλαγή τριών επιστολών ανάμεσα στον Κωνσταντίνο και τον Γεώργιο Παπανδρέου, όπου οι δύο άνδρες εμμένουν στις θέσεις τους. Οι επιστολές του βασιλιά προς τον νόμιμα εκλεγμένο πρωθυπουργό της χώρας, έχουν χαρακτηριστεί ως «μνημείο μοναρχισμού», ενώ χρόνια αργότερα ο ίδιος ο – έκπτωτος πια – Κωνσταντίνος, δήλωσε σε συνεντεύξεις του ότι δεν είναι υπερήφανος για τις συγκεκριμένες επιστολές.

Όπως και να έχει, το βράδυ της 14ης Ιουλίου 1965 παραδίδεται στον Γεώργιο Παπανδρέου η τρίτη βασιλική επιστολή, με την οποία του επισημαίνεται να μην επιμείνει στην παραίτησή του Γαρουφαλιά. Ηγετικά στελέχη της Ένωσης Κέντρου (Μητσοτάκης, Τσιριμώκος, Αλλαμανής, Μπακατσέλος κ.ά.) ανεβαίνουν στο Καστρί και του ζητούν να μην σπρώξει τα πράγματα στο δρόμο της ρήξης με το στέμμα. Ο ίδιος θα απαντήσει στον βασιλιά με δεύτερη επιστολή, επισημαίνοντάς του ότι δεν μπορεί να είναι «πρωθυπουργός υπό απαγόρευση».

Η παραίτηση Παπανδρέου και η ορκωμοσία Νόβα

Την επομένη ημέρα, στις 15 Ιουλίου, βασιλιάς και πρωθυπουργός θα συναντηθούν στα ανάκτορα. Θα ακολουθήσει ο παρακάτω διάλογος, όπως θα αποτυπωθεί στις εφημερίδες της εποχής:

Παπανδρέου: «Μεγαλειότατε αύριον θα σας υποβάλλω εγγράφως την παραίτησίν μου.»

Κωνσταντίνος: «Άκουσα τα περί παραιτήσεώς σας και τα λαμβάνω υπ’ όψιν μου.»

Παπανδρέου: «Αντιλαμβάνομαι τον λόγον δια τον οποίον επείγεσθε δια την παραίτησιν.»

Βασιλιάς: «Είναι δεδομένη η παραίτησις».Παπανδρέου: «Καταλαβαίνω τις έχετε κατά νουν, Μεγαλειότατε».Ο Κωνσταντίνος αρκέστηκε στην προφορική παραίτηση του Παπανδρέου και δεν περίμενε να του υποβληθεί εγγράφως. Λίγες ώρες αργότερα ορκίστηκε ενώπιόν του το πρώτο κλιμάκιο της κυβέρνησης των «Αποστατών», όπως ονομάστηκαν, υπό τον πρόεδρο της Βουλής, Ιωάννη Αθανασιάδη – Νόβα.Την επόμενη ημέρα, Παρασκευή 16 Ιουλίου 1965, ο «Νεολόγος» των Πατρών θα κυκλοφορήσει με κεντρικό θέμα: «Αντικατεστάθη ο Παπανδρέου – Την νέαν κυβέρνησιν εσχημάτισεν ο κ. Νόβας». Στο ρεπορτάζ η εφημερίδα φιλοξενεί τα όσα μετέδωσε το ΕΙΡ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφώνου) την προηγούμενη, την ημέρα δηλαδή της παραίτησης Παπανδρέου, και τα οποία έχουν ως εξής: «Την 7ην μ.μ. ο Βασιλεύς εδέχθη εις συνεργασίαν εις τα Ανάκτορα Αθηνών τον Πρόεδρον της κυβερνήσεως και αρχηγόν της Ε.Κ. κ. Γ. Παπανδρέου. Η συνεργασία διήρκεσεν επί 15λεπτον. Τόσον κατά την μετάβασίν του εις τα ανάκτορα όσον και κατά την αναχώρησίν του ο κ. Πρωθυπουργός εγένετο αντικείμενον θερμοτάτων και ενθουσιωδών εκδηλώσεων. Ολίγον βραδύτερον ο κ. Πρόεδρος της Κυβερνήσεως ερωτηθείς υπό αντιπροσώπων του Τύπου εδήλωσεν: «επήλθεν διαφωνία». Εν τω μεταξύ ο κ. Αθανασιάδης – Νόβας, αρκίσθη την 8.30 μ.μ. ως πρόεδρος της Κυβερνήσεως. Ωρκίσθησαν επίσης ο κ. Κωστόπουλος ως υπουργός Αμύνης και προσωρινώς υπουργός Εξωτερικών και ο κ. Τούμπας υπουργός Δημοσίας Τάξεως». Να σημειωθεί ότι εκείνη την εποχή, γενικός διευθυντής του ραδιοφώνου, ήταν ο Αναστάσιος Πεπονής μετέπειτα υπουργός των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος αντιτάχθηκε στο «βασιλικό πραξικόπημα», μεταδίδοντας το μήνυμα καταγγελίας του Γεωργίου Παπανδρέου προς τον ελληνικό λαό. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, παύτηκε από τη θέση του την ίδια ημέρα από τους αποστάτες.

Η αρχή των  «Ιουλιανών» 5

Στρατοκρατούμενη η Αθήνα

Η εξώθηση σε παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου, έβγαλε στους δρόμους χιλιάδες ανθρώπους ήδη από τις πρώτες ώρες που έγινε γνωστό το γεγονός. Όπως γράφει ο «Νεολόγος» των Πατρών: «Εις τας κεντρικάς οδούς της πρωτευούσης συνεκροτήθησαν διαδηλώσεις με φωτογραφίας του Παπανδρέου και με συνθήματα «Έξω ο Νόβας» κλπ. Εξ άλλου, έλαβε χώραν διαδήλωσις βουλευτών της Ενώσεως Κέντρου εις τα Ανάκτορα», ενώ σ σε άλλο σημείο η εφημερίδα γράφει πως: «Ευθύς ως εγνώσθη η παραίτησις του πρωθυπουργού κ. Γ. Παπανδρέου, το κέντρο της πρωτευούσης και αι συνοικίαι των Αθηνών έδιδον όψιν αναστατώσεις, έλαβον δε χώραν μεγάλαι και μικραί συγκεντρώσεις πολιτών, τας οποίας η αστυνομία διέλυσε. Τα συνθήματα που εκυριάρχησαν ήσαν «Κάτω η χούντα», «Δεν περνάει ο φασισμός», «Δημοκρατία. Από της μεσημβρίας, ολόκληρος η δύναμις της Αστυνομίας Αθηνών, ετέθη εις αυστηράν επιφυλακήν. Εις επιφυλακήν επίσης ευρίσκοντο το μηχανοκίνητον της Γενικής Ασφαλείας, ομάδες δακρυγόνων και πυροσβεστικαί αντλίαι, αι οποίαι εστάθμευον προ του χώρου της Βουλής και εις άλλα σημεία της πόλεως. Κυριολεκτικώς είχον περικυκλωθή υπό ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων τα Ανάκτορα Αθηνών».Μάλιστα, κατά τις διαδηλώσεις υπήρξαν και επιθέσεις αστυνομικών κατά πολιτών, «με αποτέλεσμα να προκληθούν επεισόδια και να κακοποιηθούν πολλοί πολίται κατά βάναυσον τρόπον, από όργανα, τα οποία είχον καλύψει τα διακριτικάν των. Μεταξύ των κακοποιηθέντων και προπηλακισθέντων υπήρξαν και εκπρόσωποι του Τύπου. Καταγγέλθη, ότι αστυνομικά όργανα ηκούσθησαν υβρίζοντα τον Παπανδρέου. Αι διαδηλώσεις ήρχισαν την 5ην μ.μ. και συνεχίσθησαν μέχρι των πρώτων πρωϊνών ωρών. Βίαιαι συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομικών εσημειώθησαν εις διαφόρους οδούς και πλατείες. Υπάρχουν αρκετοί τραυματίαι. Εκ της Αστυνομίας ανεκοινώθη, ότι συνελήφθησαν 15 άτομα, εκ των οποίων εκρατήθη μόνο ένα».Η αντίδραση του κόσμου, θορύβησε τον πρώτο αποστάτη πρωθυπουργό, καθώς όπως διαβάζουμε: «Κατόπιν εντολής του κ. Νόβα, εις τα Παλαιά Ανάκτορα (σ.σ. τότε εκεί λειτουργούσε το κοινοβούλιο), ετοποθετήθηκαν πολυβόλα. Η πρωτεύουσα αργά τη νύκτα έδιδε την εντύπωσιν στρατοκρατούμενης πόλεως». Στην ίδια έκδοση διαβάζουμε ότι «Απηγορεύθη δια λόγους τάξεως υπό της αστυνομίας η συγκέντρωσις εις την πλατεία Κλαυθμώνος», την οποία είχε εξαγγείλει η ΓΣΕΕ για την επόμενη ημέρα της παραίτησης Παπανδρέου.

Οι «Λαμπράκηδες» διαδηλώνουν στην Πάτρα

Οι νέοι της ΕΔΑ, της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς, οι περίφημοι «Λαμπράκηδες» οι οποίοι πήραν το όνομά τους από τον δολοφονηθέντα βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, είναι οι πρώτοι που βγαίνουν στους δρόμου της Πάτρας για να διαδηλώσουν. Όπως γράφει ο «Νεολόγος» των Πατρών: «Ομάδες «Λαμπράκηδων» συνεκρότησαν περί την 10ην μ.μ. χθες διαδήλωσιν και διήλθον ωρισμένας οδούς της πόλεως κραυγάζοντες «Κάτω η αυλική κυιβέρνησις», «ένα – ένα – τέσσερα» (114) κ.ά. Ούτοι έφεραν πλακάτ, εις το οποίον ανεγράφετο η φράσις «Κάτω η χούντα». Οι διαδηλωταί κατηυθύνθησαν εις Υψηλά Αλώνια, ενώ όμως εκραύγαζον, πέραν των προαναφερθέντων και το σύνθημα «Κάτω ο στρατός», κατέφθασε περιπολικόν της Αστυνομίας, την κίνησιν του οποίου αντιληφθέντες ούτοι, διελύθησαν. Εν τω μεταξύ, χθες την εσπέραν εκυκλοφόρησαν εις την πόλιν μας χιλιάδες προκηρύξει της Ε.ΔΗ.Ν. Αχαΐας  (σημ. πρόκειται για την Ελληνική Δημοκρατική Νεολαία, την οργάνωση νέων της Ένωσης Κέντρου), εις τας οποίας ανεγράφοντο μεταξύ άλλων τα συνθήματα «Ο ανένδοτος αγών συνεχίζεται», «Η προδοσίαν δεν ανήκει εις την δημοκρατία», «Οι νέοι δεν θα επιτρέψουμε την αναβίωσιν του φασισμού», κ.ά.».

Η Ένωση Κέντρου Αχαΐας

Στο φύλλο της 16ης Ιουλίου του 1965, ο «Νεολόγος» των Πατρών δημοσιεύει στην τελευταία σελίδα, ανακοίνωση της Διοικούσας Επιτροπής της Ένωσης Κέντρου Νομού Αχαΐας, στην οποία η Διοικούσα εκφράζει την αγανάκτησή της «δια την άνευ προηγουμένου εις την πολιτικήν Ιστορίαν της νεωτέρας Ελλάδος παρέκλισιν εκ της συνταγματικής τάξεως και νομιμότητος και καταπάτησιν των Δημοκρατικών θεσμών του Ελληνικού Λαού, διαδηλώνει την ακλόνητον πίστιν του προς τον Μεγάλον Αρχηγόν της Ενώσεως Κέντρου και μαχητήν του ανενδότου αγώνος και της Δημοκρατίας Γ. Παπανδρέου», «αποδοκιμάζει τους διασπαστάς της ενότητος του Κόμματος» και καλεί τον Δημοκρατικό Λαό του Νομού Αχαΐας «να ευρίσκεται εις κατάστασιν ετοιμότητος, δια την προάσπισιν των Δημοκρατικών ελευθεριών και δια την αποτροπήν περαιτέρω ανωμαλιών και πραξικοπηματιών λύσεων εις βάρος του Έθνους και της Δημοκρατίας».

Η αρχή των  «Ιουλιανών» 6

Η πρώτη κυβέρνηση των αποστατών με πρωθυπουργό τον Αθανασιάδη – Νόβα

Η αρχή των  «Ιουλιανών» 7

Χιλιάδες κατέβηκαν στους δρόμους για διαμαρτυρηθούν για το «βασιλικό πραξικόπημα». Συγκρούστηκαν με την αστυνομία, η οποία τους αντιμετώπισε με γκλομπ

Η αρχή των  «Ιουλιανών» 8

Ο 25χρονος βασιλιάς Κωνσταντίνος, εξώθησε τον Γεώργιο Παπανδρέου σε παραίτηση, γεγονός που ξεκίνησε μια ταραχώδη πολιτικά περίοδο

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος” των Πατρών

Ακολουθήστε το dete.gr στο Google News

Ακολουθήστε μας στο Google News απο τον υπολογιστή αλλά και από την εφαρμογή Google News του κινητού σας.

Σχετικά Άρθρα

ροή ειδήσεων

πρωτοσέλιδα