Στην καρδιά των έργων του οι μικρασιατικές ρίζες του και ο τόπος του, το Αϊβαλί, εκεί όπου και με τη σκέψη του επέστρεφε πάντα. Ζωγράφος και λογοτέχνης, λόγιος, άνθρωπος του πνεύματος και των γραμμάτων. Ο Φώτης Κόντογλου ήταν από τις εμβληματικότερες μορφές της γενιάς του ’30, που άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στον 20ό αιώνα. Μυημένος στα νέα ρεύματα της τέχνης χωρίς όμως να επιθυμεί να ταυτιστεί με αυτά, παρά το γεγονός ότι επηρεάστηκε φανερά από μορφές της ευρωπαϊκής ζωγραφικής, όπως ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Van Gogh και ο Pablo Picasso. Η σύνδεσή του με την παράδοση, η αναζήτηση του παρελθόντος, οι ανατολίτικες ρίζες και οι μνήμες της προσφυγιάς από τα 27 του χρόνια, τον καθόρισαν βαθιά. Παράλληλα αναγνωρίστηκε ως ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους του 20ού αιώνα, χωρίς όμως να διαθέτει πτυχίο στις τέχνες ή να έχει διδάξει, έχοντας συγκροτήσει, μέχρι και τον θάνατό του το 1965, ένα από τα πιο δυναμικά εργαστήρια με τον ίδιο στον ρόλο του αρχιμάστορα και γύρω του νέους καλλιτέχνες που συγκεντρώθηκαν για να μάθουν και να επηρεαστούν από το μοναδικό ύφος της τέχνης του.
Στα έργα του η υπογραφή δια χειρός Φωτίου Κόντογλου εκεί για να θυμίζει έναν καλλιτέχνη που πίστευε ότι η θεία έμπνευση ήταν αυτή που καθοδηγούσε την καλλιτεχνική του δημιουργία και όχι ο ίδιος του ο εαυτός, παρουσιάζοντάς την σαν μια υπόθεση λειτουργικότητας. Υπήρξε πολύπλευρος καλλιτέχνης που κινήθηκε μεταξύ του μοντερνισμού, που γνώρισε στο Παρίσι μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, και του τοπικού χαρακτήρα της παράδοσης, της βυζαντινότροπης, ελληνοκεντρικής τέχνης και των καλλιτεχνικών ρευμάτων της δύσης.
«Από του 1922 εγκατασταθείς εις την Ελλάδα ειργάσθην εντατικώς εις ό,τι αφορά την συμβολήν της ελληνικής παραδόσεως εις την μόρφωσιν συγχρόνου ελληνικής τέχνης», αναφέρεται σε αδημοσίευτη επιστολή του το 1941 προς τους καθηγητές του ΕΜΠ.
Με αφορμή λοιπόν την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή, το Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα πραγματοποιεί ένα μεγάλο εικαστικό αφιέρωμα στον Μικρασιάτη καλλιτέχνη Φώτη Κόντογλου εξετάζοντας όλες τις πλευρές της ζωής του που αντικατοπτρίζονται μέσα από το έργο του και εστιάζοντας στον ρόλο του ως δάσκαλος και στην επιρροή που άσκησε σε νεότερούς του.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Νεολόγος” των Πατρών
