Toυ Θανάση Κούστα
Πρόσφατα είχα την χαρά να δεχθώ ως δώρο όλους τους τόμους της εγκυκλοπαίδειας του «Ηλίου» που έχει ως ονομασία «Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν “Ηλίου”, που άρχισε να εκδίδεται στην Αθήνα το 1945 και η δεύτερη έκδοσή του ολοκληρώθηκε το 1960. Ο τόμος «ΕΛΛΑΣ» είναι ένας πραγματικός πλούτος γνώσεων και πληροφοριών. Στις σελίδες του ανακάλυψα μια παλιά φωτογραφία του παλαιού αρχοντικού που βρίσκεται στην Πλάκα επί της οδού Τριπόδων 32 και έγινε γνωστό, καθώς χρησιμοποιήθηκε ως εξωτερικό σκηνικό του σπιτιού της κας Κοκοβίκου και της κας Παπαμήτρου, στην διάσημη ταινία «η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα» που έχουμε δει πάμπολλες φορές.
Με αυτό το σπίτι έχω αποκτήσει μια ιδιαίτερη σχέση, καθώς ήταν η καθημερινή μου εικόνα, όταν περνούσα από μπροστά του, στο δρόμο για το 14ο Γυμνάσιο που ήταν στην επόμενη γωνία. Αλλά και μετά, όταν ως φοιτητής, εργαζόμουν σε ένα εργαστήριο κεραμικών που στεγαζόταν παραδίπλα, στην Τριπόδων 28.
Το εργαστήριο ήταν σε μια νεοκλασική οικία που είχε χτιστεί στα χρόνια της Βασιλείας του Όθωνα και μέσα είχε εντυπωσιακές εσωτερικές πόρτες και παράθυρα και ήταν γεμάτο όμορφες οροφογραφίες, που είχαν καταστραφεί από την εγκατάλειψη. Δίπλα μας, όταν είχα τον πάγκο εργασίας μου στο υπόγειο διέκρινα ανάμεσα στους τοίχους, σπαράγματα από τα αρχαία χρόνια και ιδιαίτερα ένα τοίχος που αργότερα έμαθα πως ήταν αναλληματικός τοίχος του 4ου π.χ. αιώνα. Τελικά στο κτίριο αυτό, το 2004, η εφορεία ακροπόλεως ανέδειξε σημαντικά ευρήματα, όπως αποχετευτικό δίκτυο της ιδίας εποχής, βάση χορηγικού μνημείου, ελληνιστικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά ευρήματα. Δηλαδή εγώ ζωγράφιζα κεραμικά επί τέσσερα χρόνια πάνω σε έργα του συνόλου της Ελληνικής ιστορίας και έτσι είναι όλη η συνοικία της Πλακας, της συνοικίας των Θεών. Σήμερα το κτίριο αυτό, είναι αναπαλαιωμένο και στεγάζει την «Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού»..
Και βέβαια κάθε ημέρα περπατούσαμε πάνω στον αρχαιότερο και διαπρεπέστερο δρόμο της Ευρώπης που είχε μήκος περίπου 800 μέτρα και πλάτος 6 μέτρα, μέσα από τον οποίο περνούσε η πομπή των Παναθηναίων, ανάμεσα σε θαυμαστά χορηγικά μνημεία που το πλαισίωναν και ένωνε την αρχαία αγορά με την νότια κλιτύ γράφοντας μια ημιπεριφέρεια. Τα χορηγικά μνημεία ήταν βασισμένα σε τρίποδες από τους οποίους πήρε και το όνομά του ο δρόμος.
Το σπίτι της κας Κοκοβίκου, στην Τριπόδων 32 ήταν και είναι ένα από τα ελάχιστα αρχοντικά των χρόνων της Οθωμανικής κυριαρχίας που το λέγανε το «σπίτι του καδή», καθώς το συνέδεαν με τον θρυλικό τελευταίο καδή (δικαστή) της Αθήνας, τον Χατζή Χαλήλ Εφένδη. Ο Χαλήλ ήταν γέννημα θρέμμα της Αθήνας. Είχε κάνει σοβαρές μουσουλμανικές σπουδές σε Πανεπιστήμια της Ανατολής και σε ξακουστούς μενδρεσέδες (μουσουλμανικά ιεροσπουδαστήρια) και είχε μεγάλο σεβασμό στην ορθόδοξη εκκλησία. Υπήρξε η κορωνίδα του Ιερού Νόμου στην πόλη μας και όταν του ζητήθηκε – στις 10 Απριλίου 1821- να υπογράψει τον φετφά για να θανατωθούν προληπτικώς 3.000 Έλληνες Αθηναίοι περίπου (όλοι άρρενες άνω των 17 ετών), ώστε σε τυχόν σύρραξη να μην υπερτερούν των ολιγότερων Τούρκων, εκείνος αρνήθηκε. Τελικώς οι Αθηναίοι στις 25.4.1821 κήρυξαν την επανάσταση και ο Χαλήλ υπέγραψε την θανατική του καταδίκη, καθώς τον κάλεσε ο Σουλτάνος στην πόλη και διέταξε τον θάνατό του.
Στον έβδομο τόμο με τίτλο «ΕΛΛΑΣ» του εγκυκλοπαιδικού Λεξικού του Ηλίου και στην σελίδα 1009, βρίσκεται η φωτογραφία του σπιτιού, όπως ανέφερα στην αρχή, και είναι σε κατάσταση εγκατάλειψης, όπως ήταν πριν το 1960. Εκεί αναφέρεται ως οικία Παλαιολόγου και στην εφημερίδα «Ελευθερία» το 1961, ο Φρέντυ Γερμανός αναφέρει «Είναι το μόνο ίσως από τα παλιά αρχοντικά των Αθηνών που δεν απογοητεύει εκείνον που το επισκέπτεται – κι αυτό θα πρέπει να οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στην φροντίδα, με την οποία το διατηρεί η σημερινή ιδιοκτήτρια κα Χατζανδρέου. Στην κατάσταση αυτή το βρήκε ο Γιώργος Τζαβέλλας, για σκηνικό της ταινίας του που θίγει το πρόβλημα της μεταλλασσόμενης Αθήνας. Μαζί με αυτό, όμως, άμεσα και ξεκάθαρα, παρουσιάζει τα προβλήματα των ανθρωπίνων σχέσεων και τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Το ζευγάρι της ταινίας, είναι ένα ζευγάρι χαρακτηριστικό της εποχής και των νέων ηθών, που ξεπερνάει με αγώνα τις δυσκολίες της συμβίωσης και το πετυχαίνει. Ο Γιώργος Κωνσταντίνου, στο ρόλο του Αντωνάκη αλλά και η Μάρω Κοντού, στο ρόλο της Ελένης, πλάθουν δύο θαυμάσιους ρόλους. Στο τέλος της ταινίας, το σπίτι δίνεται για αντιπαροχή και κατεδαφίζεται με εργολάβο το αφεντικό του Καραβάγγου, η πραγματικότητα όμως ήταν διαφορετική.
Με έναν νόμο της Μελίνας Μερκούρη, για να μη γεμίσει η Αθήνα με πολυκατοικίες, το σπίτι προστατεύτηκε και κρίθηκε διατηρητέο. Ο καιρός, παρ’όλα αυτά, πέρασε και το σπίτι κατέληξε προς αξιοποίηση από το ΤΑΙΠΕΔ. Η πώληση σε ιδιώτη διακόπηκε προσωρινά, καθώς είχαν βρεθεί αρχαία στα θεμέλιά του. Γρήγορα ξεπεράστηκε αυτό το εμπόδιο και μαζί με άλλα 11 νεοκλασικά της περιοχής θα δοθεί κι αυτό σε κάποιον ιδιώτη. Αυτή είναι ο ιστορία του σπιτιού και της γειτονιάς που έζησα ως μαθητής και ως φοιτητής.
